Wielu rolników zastanawia się, jak zabezpieczyć bazę pasz objętościowych na cały sezon, gospodarując na słabych glebach i posiadając jednocześnie niewiele łąk. Doskonale sobie z tym radzą rolnicy, którzy mimo zeszłorocznej suszy zgromadzili wystarczającą ilość paszy – odwiedziliśmy ich, by to sprawdzić. | Bartosz Mantaj, Remigiusz Waligóra

Adam i Dariusz Mantaj z miejscowości Połajewo (woj. wielkopolskie) prowadzą rodzinne gospodarstwo rolne nastawione na produkcję mleka krowiego (50 krów mlecznych) oraz chów bydła opasowego i jałowizny (50 sztuk). Całe gospodarstwo liczy ok. 50 ha, a gleby są od IV do VI klasy. Cechą charakterystyczną gleb jest mozaika. Nie ma pola, na którym jest zbliżona klasa gleby.

Grunty orne stanowią 40 ha, a trwałe użytki zielone 8,5 ha. Cała produkcja roślinna jest dostosowana pod zabezpieczenie bazy paszowej do utrzymywanych zwierząt. W gospodarstwie uprawia się: pszenżyto ozime, żyto na kiszonkę oraz kukurydzę na kiszonkę. Wszystkie rośliny uprawiane są w systemie płużnym.

– Nie możemy sobie pozwolić na uprawę pszenicy ozimej czy rzepaku ozimego, który byłby doskonałym przedplonem dla roślin następczych ze względu na mozaikę glebową – nie posiadamy ani jednego kawałka pola, na którym byłaby tylko IV klasa – podkreślają zgodnie Adam i Dariusz Mantaj.

Uproszczony płodozmian 

Płodozmian zależy tylko od zapotrzebowania na paszę w danym roku oraz od przebiegu pogody w minionym sezonie. Często zdarza się, że kukurydza przypada po kukurydzy na danym polu przez dwa lub trzy lata. Takie następstwo roślin rekompensowane jest nawożeniem obornikiem, którego w odwiedzonym gospodarstwie jest pod dostatkiem. Każde pole jest nawożone pełną dawką obornika czyli 30 t/ha co drugi rok. Próby glebowe wykonywane są co 4 lata, a wapnowanie odbywa się co 4–5 lat. Słoma co roku jest w całości zbierana i przeznaczana na ściółkę dla bydła.

– Niestety słoma z naszych pól nie wystarcza przy tej obsadzie zwierząt, dlatego około 400 sztuk balotów musimy rocznie zakupić – dzięki temu mamy doskonały nawóz organiczny – mówi Pan Dariusz.

W gospodarstwie uprawia się 18 ha pszenżyta ozimego, 17 ha kukurydzy na kiszonkę oraz 5 ha żyta na kiszonkę, a po nim jako plon wtórny – kukurydzę na kiszonkę. Ze zbóż uprawiamy tylko pszenżyto, gdyż wierność plonowania tego zboża jest lepsza niż pszenicy przy często występujących wiosennych suszach.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Ostatnie dwa lata ze względu na chroniczny niedobór wody zapiszą się w pamięci rolników jako niezwykle trudne. Przyczyny tego stanu tkwią zarówno w małych, nierównomiernie rozłożonych i lokalnych opadach w okresie wegetacji, jak i w braku opadów w półroczu zimowym 2015/16. | prof. dr hab. Witold Grzebisz, UP Poznań

To właśnie zima jest odpowiedzialna za zapasy wody w glebie konieczne do przetrwania krótkich okresów niedoboru wody w okresie wiosennej wegetacji. Do tego w obu latach późną wiosną i latem pojawiły się okresy z bardzo wysokimi temperaturami. W bieżącym roku wysokie temperatury na początku lata przy jednoczesnym braku zapasów wody w głębszych warstwach gleby wywołały silną reakcję roślin, prowadząc do spadku plonów rzepaku i zbóż. To niekorzystne zjawisko ujawniło się ponownie w sierpniu i wrześniu, prowadząc do przyspieszonego dojrzewania kukurydzy i zahamowania wegetacji buraków cukrowych. W tym miejscu trzeba postawić pytanie o to, jak prowadzić produkcję roślinną, ogólnie rolną, w warunkach permanentnego niedoboru wody.

Sposób na suszę 

Rolnicy muszą zwrócić uwagę na kilka grup czynników warunkujących możliwość prowadzenia efektywnej produkcji roślinnej. Do najważniejszych należą:
1) dobór roślin, rozważany pod kątem:
–uprawianych gatunków,
–doboru odmiany,
–gęstości łanu/plantacji;
2) poprawa struktury gleby:
–stosowanie nawozów naturalnych, organicznych,
–zwiększenie aktywności mikroorganizmów glebowych;
3) eliminacja czynników ograniczających wzrost systemu korzeniowego:
– regulacja odczynu,
– regulacja zasobności gleby w wapń, fosfor, potas; 4) dokarmianie roślin w krytycznych fazach formowania plonu.

Optymalizacja architektury łanu 

Struktura łanu/plantacji winna być podstawowym kryterium podejmowanego kierunku produkcji. W uproszczeniu dotyczy to realnej oceny rzeczywistego potencjału gleby (plony maksymalne), który można uzyskać w danym stanowisku. Problem ten sprowadza się do uprawy roślin predysponowanych do danego stanowiska. Przy takim spojrzeniu w Polsce winny dominować, jak przed 50 laty – żyto, owies, ewentualnie pszenżyto, lecz już nie ziemniaki. Roślinami dominującymi w obecnej strukturze zasiewów są rzepak ozimy, buraki cukrowe (rośliny liściaste) oraz pszenica, zajmując około 4 mln ha. Powierzchnia gleb kompleksów pszennych, odpowiednich pod te rośliny plus buraki cukrowe i ziemniaki w Polsce wynosi także około 4 mln ha. Nie da się tych gatunków uprawiać w dwuczłonowym zmianowaniu rzepak/pszenica. Z tej przyczyny uprawia się je w stanowiskach słabszych (kompleksy żytnie: bardzo dobry i dobry) o zdecydowanie mniejszym potencjale produkcyjnym. O tym trzeba bezwzględnie pamiętać, podejmując produkcję tak wymagających roślin na glebach słabych. Ogólne założenia efektywnej produkcji winny opierać się na:
1) minimalizacji udziału roślin jarych,
2) doborze odmian o mniejszym potencjale produkcyjnym, lecz tolerancyjnych na niższy poziom żyzności gleby,
3) skutecznej kontroli obsady końcowej roślin (kłosy u zbóż, gęstość roślin – rzepak, buraki);
4) redukcji dawek azotu,
5) działaniach, prowadzących do uzyskania wyższego poziomu zasobności w fosfor i potas.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Październik to okres, w którym powinniśmy pomyśleć o przygotowaniu upraw ozimych do spoczynku zimowego. Musimy pamiętać, że prawidłowy rozwój ozimin zależy od szeregu czynników, takich jak przebieg warunków pogodowych, dobór odpowiedniej odmiany oraz termin i głębokość siewu. | dr inż. Remigiusz Łukowiak,UP Poznań

Najważniejszym zadaniem dla rolnika jest taki dobór wszystkich wyżej wymienionych czynników, by bez względu na przebieg warunków pogodowych umożliwić i dostarczyć roślinie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.

Dobrze odżywione oziminy 

W prawidłowej uprawie rzepaku nawożenie w okresie jesiennym nie powinno ograniczać się tylko do przedsiewnego stosowania nawozów, ale również uwzględniać nawożenie powschodowe, które z jednej strony będzie miało na celu zapobiec wystąpieniu ewentualnych niedoborów, z drugiej zaś – dobrze zahartować i przygotować rośliny do zimy pod kątem morfologicznym, jak i stanu odżywienia. Pamiętajmy o tym w okresie jesieni, gdyż wówczas oziminy budują fundament pod przyszły plon.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż prawidłowo rozwinięty rzepak swoją jesienną wegetację najczęściej kończy, wytwarzając rozetę składającą się z 6–12 liści wraz z zawiązkami pędów bocznych i kwiatostanów (co w dużej mierze determinuje przyszły plon nasion) oraz rozbudowując głęboki, palowy system korzeniowy, przy czym szyjka korzeniowa winna mieć średnicę 0,8–1,0 cm. Warunkiem koniecznym uzyskania przez rzepak tej fazy jest około 9–10‑tygodniowa wegetacja, której koniec wyznacza spadek temperatury powietrza poniżej 5°C. Pszenica ozima przed okresem zimowym powinna wytworzyć co najmniej 3–4 rozkrzewienia. Taki rozwój roślin zapewnia dużą odporność na wymarzanie oraz prawidłową regenerację roślin po zimie.

Azot najważniejszy, lecz problematyczny 

Pomimo iż azot jest najważniejszym składnikiem plonotwórczym jego stosowanie, patrząc z punktu prawidłowego przezimowania rośliny, jest dość problematyczne. Z jednej strony odpowiada on za wytworzenie silnej, zdolnej do przezimowania rośliny, z drugiej – nadmiar tego składnika, zwłaszcza w formie azotanowej, prowadzi do wybujałości i nagromadzenia w roślinie zbyt dużej ilości wody komórkach. Taki stan prowadzi do zmniejszenia zawartości cukrów w soku komórkowym, a tym samym do zmniejszenia elastyczności komórek, co zwiększa podatność roślin ozimych na wymarzanie. Aby temu zapobiec, strategia powschodowego nawożenia roślin ozimych powinna być oparta na składnikach pokarmowych zwiększających efektywność wykorzystania azotu, czyli procesu budowania białek.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Zrównoważone nawożenie powinno uwzględniać systemy zarządzania składnikami pokarmowymi oparte na bilansach sporządzanych na podstawie zasobności gleb w przyswajalne składniki pokarmowe. | dr inż. Remigiusz Łukowiak, UP Poznań

W Polsce praktycznie nie ma żadnych narzędzi zmuszających czy obligujących rolnika do wykonywania analiz glebowych, przez co większość z nich kształtuje swoje plany nawozowe na podstawie potrzeb pokarmowych roślin lub nierzadko stosuje nawozy „na oko”, nie uwzględniając puli składnika zawartego w glebie. Czy takie narzędzia powinny funkcjonować? Na terenie naszego kraju dominują gleby kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe; dajemy stosunkowo dużo nawozów mineralnych, a za mało nawozów wapniowych. Przy uwzględnieniu powyższych czynników korzyści płynące ze znajomości zasobności gleby, zarówno te ekonomiczne, związane z racjonalnym zużyciem nawozów, jak i te środowiskowe, są nie do przecenienia.

Gleby ubogie i kwaśne 

Na terenie naszego kraju zmuszeni jesteśmy gospodarować na słabych glebach. Przeważają gleby lekkie, wytworzone z piasków (kwaśnych skał osadowych), o niskiej zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe, zwłaszcza w kationy zasadowe, do których zaliczamy wapń, magnez, potas oraz sód. Na przykład ponad 40% gleb użytków rolnych charakteryzuje się niską lub bardzo niską zasobnością gleb w przyswajalny potas. Najwięcej, bo aż 50% gleb „wyczerpanych” z tego składnika występuje w woj. małopolskim, śląskim, mazowieckim, łódzkim i świętokrzyskim, natomiast powyżej 40% – na terenach woj. wielkopolskiego, lubelskiego oraz podkarpackiego. Należy zaznaczyć, że niedobór potasu jest jednym z najważniejszych czynników ograniczających produktywność gleb. Jest to również składnik zwiększający wykorzystanie azotu.

Z uwagi na system gospodarki opadowo- wodnej na terenie Polski ubytek kationów zasadowych z wierzchnich warstw gleby wiąże się z ich przemieszczaniem na skutek wymywania do głębszych warstw profilu glebowego. Jest to zarazem jedna z głównych przyczyn zakwaszenia gleb w naszym kraju. W ostatnich latach jedynie co czwarta gleba w Polsce nie wykazywała zakwaszenia (16% gleb wykazywało odczyn obojętny i tylko 8% zasadowy). Aż 16% gleb cechowało się odczynem bardzo kwaśnym, 28% kwaśnym, a 32% lekko kwaśnym. Według GUS największe zakwaszenie gleb odnotowano w woj. łódzkim oraz podkarpackim. Zabieg wapnowania jako konieczny, potrzebny i wskazany dotyczył odpowiednio 22, 26 i 17% gleb. Ograniczone potrzeby wapnowania dotyczyły 16% gleb. Zabieg wapnowania był zbędny w odniesieniu do 29% gleb w kraju.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Każdej jesieni stajemy przez problem, co robić z ochroną ozimin. I tak jak stosowanie herbicydów w celu ograniczenia ilości chwastów i ograniczenia ich konkurencji z rośliną uprawną o wodę i składniki pokarmowe nikogo nie dziwi i w większości gospodarstw jest standardem, tak wprowadzenie na pola zbóż ozimych zabiegów fungicydowych do standardów nie należy. | dr inż. Zuzanna Sawinska, mgr inż. Jagoda Strzelińska,UP Poznań

Przyglądając się technologii uprawy i ochrony rzepaku ozimego, który często wiosną jest w lepszej kondycji niż zboża ozime, może warto się nad tym zastanowić. Jednak na zastanawianie się nad takim rozwiązaniem mamy stosunkowo niewiele czasu, gdyż wykonywanie zabiegów ochronnych w listopadzie bywa dość zawodne, choćby ze względu na niższe temperatury od tych panujących w październiku.

Jesienna ocena stanu ozimin 

Stan plantacji ozimin u początku ich wegetacji możemy ocenić jako dobry, a w niektórych regionach kraju, w których po okresie wrześniowej suszy pojawiły się opady deszczu, nawet na bardzo dobry. Aby taki pozostał, koniecznie musimy monitorować nasze plantacje. Jeśli nie zdecydowaliśmy się na wysianie materiału siewnego zaprawionego zaprawą zawierającą w swoim składzie insektycyd, np. imidachlopryd, to już od fazy szpilkowania powinniśmy prowadzić monitoring plantacji zbóż ozimych, a zwłaszcza jęczmienia ozimego i pszenicy ozimej, aby nie umknął nam pojawiający się w tym okresie nalot szkodników.

W wielu rejonach kraju w połowie września na uprawie kukurydzy pojawiły się mszyce. Możemy się spodziewać ich nalotu również na plantacje ozimin. Słoneczna jesień – trwająca w minionych latach do grudnia czy stycznia – to zagrożenie ze strony szkodników, szczególnie mszyc, których szkodliwość związana jest bezpośrednio z wirusem żółtej karłowatości.

W ostatnich latach w wielu rejonach kraju jesienne zwalczanie mszyc stało się koniecznością i nie można bagatelizować jesiennego zabiegu, a może się okazać, że i zabiegów insektycydowych. Zaprzestanie oceny plantacji po wykonaniu zabiegu insektycydem, bardzo często połączonego z herbicydem, jest błędem. Pamiętajmy, że monitoring należy prowadzić do czasu wystąpienia mrozów, które ograniczą rozwój mszyc. Temperaturą progową, poniżej której szkodniki te giną, jest –6°C.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Co roku pojawiają się nowe odmiany roślin, chociaż dostępnych jest wiele starszych, nieźle plonujących, odpornych na choroby i niekorzystne warunki klimatyczne. Czy rzeczywiście potrzebujemy wciąż nowych odmian? Takie pytania pojawiają się, gdy docierają do nas informacje o corocznej rejestracji kolejnych odmian roślin uprawnych. | Mikołaj Troczyński, PIN 

Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna: tak – potrzebujemy wciąż nowych odmian roślin uprawnych! Jednak uzasadnienie tej odpowiedzi wymaga szerszego spojrzenia na hodowlę roślin i rolnictwo. Aby wyjaśnić potrzebę działań na rzecz postępu biologicznego w hodowli roślin, należy poruszyć co najmniej cztery zagadnienia:
–wzrost plonowania,
–zmiany klimatu,
–ewolucja chorób i szkodników roślin,
–zachowanie zasobów genetycznych.

Plon to podstawa 

Kiedy myślimy o nowej odmianie, pierwsze skojarzenie, jakie przychodzi na myśl, to wzrost plonów w celu zaspokojenia potrzeb żywnościowych w skali globalnej i krajowej. Bez hodowli roślin Europa potrzebowałaby dodatkowo 19 mln ha gruntów rolnych, aby wyprodukować tę samą ilość pożywienia. Nie bez znaczenia jest również wyższy dochód z upraw. Rzeczywiście, pierwotnym celem hodowli roślin było uzyskiwanie roślin lepiej plonujących, co w pełni się udało. Nowoczesne odmiany dają wielokrotnie wyższe plony niż ich poprzednicy sprzed kilkudziesięciu lat. Bardzo dobrym przykładem może być historia pszenicy. W dwudziestym wieku rozpoczęto starania o wzrost jej plonu. W latach 40. tego wieku rozpoczęto intensywne prace hodowlane związane z tzw. zieloną rewolucją. Pierwsze praktyczne efekty działań hodowców pszenicy pojawiły się dopiero po 13 latach, lecz dalsze tempo postępu tworzonego przez hodowców na całym świecie było imponujące, co wyraźnie widoczne jest na ilustracji ukazującej wzrost plonowania pszenicy od XIV w.

Choć trzeba przyznać, że przemożny wpływ na wzrost plonowania roślin w XX wieku miało nie tylko ulepszanie odmian, ale również doskonalenie agrotechniki, to od 2000 roku, pomimo spadku nakładów na pracę, maszyny rolnicze, nawozy i chemikalia, plony w Unii Europejskiej stale się zwiększają (średnio o 1% rocznie). Wzrost ten jest w 80% skutkiem postępu w hodowli roślin i przekłada się na miliony ton żywności. Dzięki nowym odmianom corocznie w Europie produkuje się dodatkowo 22 mln ton pszenicy, 10 mln ton kukurydzy i ziemniaków oraz 3,3 mln ton rzepaku. Doprowdziło to do stanu, w którym UE zwiększyła globalną produkcję żywności do poziomu wystarczającego, aby wykarmić 160 mln ludzi. Przy zastosowaniu nowych, plennych odmian można zaspokoić potrzeby żywnościowe populacji, wykorzystując jednocześnie mniejszą powierzchnię gruntów. Jest to szczególnie istotne w krajach o dużej gęstości zaludnienia, w których kolejne obszary są przeznaczane pod zabudowę mieszkaniową i przemysłową oraz infrastrukturę komunikacyjną.

W nadchodzących latach można się spodziewać rozpowszechnienia upraw na odnawialne surowce przemysłowe i energetyczne, co dodatkowo będzie wzmagać zapotrzebowanie na ziemie uprawne. Wydaje się, że ciągłe zwiększanie plonu ma swoje biologiczne granice i kiedyś hodowla roślin dotrze do progu, który będzie trudno przekroczyć. Na razie jednak niełatwo przewidzieć, kiedy nadejdzie ten moment, a nowe odmiany nadal zapewniają lepsze plonowanie. W perspektywie do 2030 roku europejscy specjaliści ds. żywności liczą na dalszą poprawę plonów, w stosunku do najważniejszych upraw nawet o 76 mln ton. Jednak w nowoczesnej hodowli pojawiły się tendencje do obniżenia znaczenia plenności na rzecz innych wartościowych cech użytkowych, jak np. jakość plonu czy odporność na stresy abiotyczne lub biotyczne.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Wielkość plonu zależy od wielu czynników. Żyzność gleby, poziom nawożenia, potencjał odmiany, ilość opadów, wiedza rolnika – to tylko niektóre z nich. Przy nawet najbardziej sprzyjających warunkach produkcji plon z hektara ziemi jest jednak ograniczony. Na przykład zwiększając stopniowo nawożenie azotowe dojdziemy do punktu, w którym plon nie tylko nie będzie rosnąć, a wręcz przeciwnie – zacznie spadać. | mgr inż. Stanisław Świtek, dr Victoria Takacs, UP Poznań

W warunkach intensywnego rolnictwa, w szczególności zachodniej Europy, czynnikiem ograniczającym stał się stan środowiska przyrodniczego. Spadek poziomu zapylenia roślin stanowi najlepszy tego przykład. Jak pokazują badania naukowe w ramach projektu LIBERATION, realizowanego na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu, zachowanie bioróżnorodności i wykorzystanie walorów środowiskowych w produkcji rolniczej będzie ważnym elementem „eko intensywnego” rolnictwa. Rolnictwa, w którym osiągnięcie maksymalnego plonu będzie dokonywało się w zgodzie ze środowiskiem przyrodniczym i przy jego udziale.

Usługi ekosystemowe 

W jednym gramie gleby zamieszkuje 3 mld bakterii glebowych, 250 gatunków pierwotniaków, 50 gatunków wrotek, 50 sztuk nicieni. Dżdżownice w ciągu roku potrafią przerobić 35 t gleby na powierzchni 1 ha! Mrówki, żuki, skoczogonki ułatwiają mieszanie materii organicznej. Masa żywych tylko bakterii może na 1 ha wynosić 15 t. To tak, jakby pracowało dla nas stado krów, które uczestniczą w łańcuchu przemiany materii. Pszczoły (dzikie oraz hodowlane) wykonują pracę, odwiedzając kwiatek po kwiatku, przenosząc pyłek i zapylając rośliny. Czy można byłoby je w jakiś sposób zastąpić? Szacuje się, że na świecie wartość „usług”, jakie wykonują takie owady, to ponad 10 mld dolarów. Tylko w Polsce występuje 450 gatunków owadów zapylających, a na świecie Bioróżnorodność – czyli dlaczego rolnik powinien o nią dbać? Wielkość plonu zależy od wielu czynników. Żyzność gleby, poziom nawożenia, potencjał odmiany, ilość opadów, wiedza rolnika – to tylko niektóre z nich. Przy nawet najbardziej sprzyjających warunkach produkcji plon z hektara ziemi jest jednak ograniczony. Na przykład zwiększając stopniowo nawożenie azotowe dojdziemy do punktu, w którym plon nie tylko nie będzie rosnąć, a wręcz przeciwnie – zacznie spadać. | mgr inż. Stanisław Świtek, dr Victoria Takacs, UP Poznań liczba ich sięga 20 tys. Wpływają one na zwiększenie ilości i jakości plonu. 140 gatunków roślin jest zależnych od obecności zapylaczy i nawet przy najlepszym poziomie agrotechniki osiągnięty plon będzie niższy bez ich obecności.

Owady, które przynoszą nam korzyść, to nie tylko pszczoły, ale również naturalni wrogowie szkodliwych organizmów. Masowe występowanie mszyc jest wynikiem braku obecności ich naturalnych wrogów. Biedronka w czasie swojego rozwoju, który trwa miesiąc, potrafi zjeść 600 mszyc. Również pająki stanowią świetny sposób na walkę z niepożądanymi intruzami.

Dlaczego powinniśmy jednak dbać o bioróżnorodność? 

Dla własnego interesu. W jaki inny sposób, jak nie wykorzystując owadów, zapylić tyle tysięcy hektarów sadów? Jak, nie wykorzystując destruentów zasiedlających glebę, rozłożyć materię organiczną, by powstało z niej nowe życie? Organizmy tworzące ekosystemy rolnicze nie ograniczają się tylko do tych dwóch działań. Zwalczają one szkodniki, regulują temperaturę, utrzymują wilgotność. Co ważne, funkcjonowanie tych ekosystemów zależy od ich wzbogacenia. Wszystkie gatunki współzależą od siebie, w skomplikowany sposób uzupełniają się, tworząc samowystarczalny układ. Amerykańscy ekolodzy, badający zjawiska zachodzące obecnie w przyrodzie, porównują ten układ do lecącego samolotu. Śmierć jednego gatunku to jak wypadnięcie nitu. Pojedyncze braki są nieszkodliwe, jednak w pewnym momencie, gdy przekroczymy wartość krytyczną, samolot się rozbije. Przyroda jest nie tylko piękna – jej bogactwo jest dla nas opłacalne lub wręcz bezcenne.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Aby zebrać wysokie plony, trzeba już od jesieni zadbać o prawidłowe odżywienie ozimin. Oziminy w pełni ukażą zimotrwałość, jeśli będą w odpowiedniej fazie rozwojowej. | Remigiusz Waligóra

Zboża ozime i rzepak ozimy muszą być dokarmiane w okresie jesiennym. Pomijając azot, który powinien być stosowany interwencyjnie, jest kilka innych pierwiastków, które mają znaczenie dla lepszego przezimowania, a następnie wydania plonu. Jesienią prawidłowe odżywienie roślin zarówno makroelementami (szczególnie fosforem i potasem), jak i mikroelementami (zwłaszcza miedzią i manganem) ma duże znaczenie. Zboża budują podwaliny pod przyszły plon, dlatego muszą być jak najlepiej rozkrzewione. Zawiązki przyszłych źdźbeł kłosonośnych są silniejsze i mniej podatne na redukcję w razie niekorzystnych warunków środowiska niż źdźbła pochodzące z rozkrzewienia wiosennego, przy czym należy pamiętać, że żyto i jęczmień ozime kłoszą się tylko jesienią, a pszenżyto sporadycznie jest w stanie „dokłosić” się pod okrywą śnieżną albo wiosną.

Zestaw na przezimowanie 

Warto dokarmiać zboża miedzią i manganem. Oba te pierwiastki mają wpływ na zimotrwałość zbóż. Najdogodniejszym terminem jest okres krzewienia, ponieważ zastosowanie ich w późniejszej fazie daje gorszą skuteczność. Należy mieć świadomość, że zbyt późne ich podanie może w skrajnych przypadkach okazać się fitotoksyczne dla zbóż.

Miedź bierze udział w takich procesach enzymatycznych, jak przemiana azotu w zbożach. Niedobór powoduje zmniejszone pobieranie azotu oraz większą łamliwość roślin. Pierwiastek ten to jeden ze składników enzymów odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów i dostarczanie energii, a zatem jest niezbędnym elementem syntezy substancji chroniących zboża przed mrozem.

Objawy niedoboru miedzi dość łatwo zaobserwować, ponieważ jest to skręcanie się liści (robią się blade i wąskie), w dalszych etapach rozwojowych – bielenie kłosów i problemy z zapylaniem (pustokłosie). Niestety, objawy braku miedzi pojawiają się później niż optymalny termin nawożenia tym pierwiastkiem. Pszenica na jedną tonę ziarna (wraz z plonem ubocznym) pobiera ok. 8 g miedzi.

Mangan odpowiedzialny jest za udział w procesach fotosyntezy, tworzenie chlorofilu oraz syntezę białek i witaminy C. Niedobór tego pierwiastka objawia się w postaci podłużnych, żółtawych plam na liściach, często już w fazie krzewienia, przechodzących później w kolor brązowawy. Pszenica na wytworzenie 8 t/ha ziarna potrzebuje około 700 g manganu.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Jednym z ważniejszych elementów agrotechniki zbóż jest termin siewu. Nie zawsze jest możliwy w terminie optymalnym. Po przedplonach późno schodzących z pola, takich jak burak cukrowy lub kukurydza, rolnik często staje przed dylematem – uprawiać zboża jare czy też zboża ozime? | Andrzej Najewski, COBORU Słupia Wielka

Zarówno jeden, jak i drugi wariant ma określone wady. Potencjał plonowania zbóż jarych jest na ogół niższy, zwłaszcza w warunkach wiosennej suszy. Niedobór opadów w okresie maj-czerwiec zdarza się bowiem w Polsce stosunkowo często. Natomiast przy opóźnionych siewach ozimin też należy liczyć się z obniżką plonowania, istotne jest również ryzyko złego przezimowania.

COBORU od kilku lat prowadzi serię doświadczeń specjalnych z opóźnionym terminem siewu dla wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej. Najczęściej są to odmiany nowo zarejestrowane. Celem tych doświadczeń jest wskazanie odmian, które w warunkach późnych siewów uzyskają najlepsze wyniki. W doświadczeniach tych stosuje się wysoki poziom agrotechniki obejmujący dwukrotny zabieg fungicydowy łącznie z nawozami dolistnymi, regulator wzrostu oraz stosunkowo wysoki poziom nawożenia azotem (ok. 150 kg N/ha). Doświadczenia te zakładane są około 10 listopada. Z racji opóźnionego siewu stosuje się wyższą niż w standardowych doświadczeniach PDO obsadę nasion. W zależności od kompleksu glebowego wysiewa się 450 lub 500 ziaren na 1 m2.

Doświadczenia wskazują plon 

W tabeli 1 przedstawiono wyniki plonowania wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej z lat 2013–2015. Tylko część odmian była badana we wszystkich latach wielolecia, co niewątpliwie utrudnia analizę danych. Największe różnice w plonowaniu odmian wystąpiły w roku 2013. Spośród pszenic z grupy A w 2013 roku najlepiej plonowały odmiany Oxal oraz Kepler, Operetka i Linus, a także Bamberka i Kredo. Natomiast z odmian chlebowych najwyższy plon uzyskały odmiany Speedway i Meister oraz KWS Dacanto, KWS Ozon i Platin.

W roku 2014 przy opóźnionym siewie najlepiej plonowały odmiany Linus i Patras z grupy A oraz Artist i Speedway z grupy B. Z kolei w roku 2015 najwyższy plon uzyskały odmiany Franz, Kredo, RGT Kilimanjaro, Tulecka, Artist i KWS Loft. Dla odmian pszenicy ozimej podano również aktualną zimotrwałość, skorygowaną po wynikach przezimowania z sezonu 2015/2016.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016