Co znajdziesz w artykule?
W Polsce plantacje buraka cukrowego zagrożone są przez ponad 100 agrofagów, w tym około: 50 chwastów 30 patogenów i 20 szkodników. Duże i wzrastające zagrożenia powodowane przez agrofagi, wymagają od plantatorów prowadzenia integrowanej ochrony roślin, która w UE obowiązuje od prawie 11 lat i pozwala na ograniczenie chemizacji produkcji, poprzez szerokie wykorzystanie różnych metod nie chemicznych.
Jak te zmiany wpływają na uprawy buraka cukrowego w Polsce? Swoje spostrzeżenia przedstawiają dr hab. Przemysław Strażyński i prof. dr hab. Marek Mrówczyński z Instytutu Ochrony Roślin – PIB.
Zużycie substancji czynnych w Polsce
Według danych GUS z 2020 r. w Polsce do ochrony plantacji buraka cukrowego zużywa się średnio 2,813 kg/ha substancji czynnych (s.cz.) środków ochrony roślin (ś.o.r.). W 2003 r., czyli przed przystąpieniem Polski do UE stosowano 2,57, natomiast przed wprowadzenie integrowanej ochrony roślin zużywano w 2011 r. 2,76 kg/ha, a w 2016 r. 2,67 kg/ha.
Brak ograniczenia zużycia s.cz. wynika ze wzrostu zagrożeń gospodarczych ze strony najważniejszego z patogenów, jakim jest chwościk buraka. Zużycie fungicydów w ochronie buraka cukrowego jest obecnie 10-krotnie niższe od szeroko stosowanych herbicydów. Aktualnie fungicydów zużywa się 0,280 kg s.cz./ha a herbicydów 2,501, natomiast najmniej stosuje się insektycydów, bo tylko 0,032 kg.
W Polsce do ochrony upraw rolniczych najwięcej s.cz. zużywa się na plantacjach ziemniaka, bo 3,673, czyli więcej niż w buraku cukrowym aż o prawie 0,9 kg/ha. Do ochrony upraw sadowniczych zużywa się najwięcej s.cz., bo w produkcji jabłek stosuje się aż 12,834 kg/ha, czyli ponad 4-krotnie więcej niż na plantacjach buraka cukrowego.
Podobnie na plantacja wiśni zużywa się 10,759 kg/ha s.cz., czyli ponad 3-krotnie więcej niż w buraku cukrowym. Do ochrony warzyw najwięcej s.cz. zużywa się na plantacjach pomidorów gruntowych, bo 4,961, cebuli – 4,338, ogórków gruntowych – 3,828 i marchwi – 1,942 kg/ha.
W Polsce na plantacjach buraka cukrowego zużywa się 2,813 kg s.cz./ha, natomiast w buraku pastewnym tylko 0,88, czyli 3-krotnie mniej. W ochronie buraka ćwikłowego sytuacja jest podobna i stosuje się 0,84 kg/ha s.cz. Na plantacjach buraka pastewnego stosuje się tylko 0,81 kg/ha s.cz. herbicydów, czyli 3-krotnie mniej niż do regulacji zachwaszczenia w buraku cukrowym, natomiast w buraku ćwikłowym zużywa się tylko 0,64 kg/ha, czyli 4-krotnie mniej.
Zarejestrowane środki ochrony roślin
W Polsce do zwalczania agrofagów występujących na plantacjach buraka cukrowego zarejestrowanych przez MRiRW jest 277 ś.o.r., w tym największą grupę stanowią herbicydy, bo aż 172, następnie fungicydy – 62, insektycydy – 29, moluskocydy – 6, regulatory wzrostu – 4, zaprawy fungicydowe – 3 oraz 1 zaprawa insektycydowa.
Do zwalczania agrofagów buraka pastewnego zarejestrowanych jest 147 ś.o.r., czyli o 130 mniej niż w buraku cukrowym. Herbicydów w buraku pastewnym jest zarejestrowanych 93, czyli mniej aż o 79 w porównaniu do buraka cukrowego. Ochrona fungicydowa buraka pastewnego opiera się o 27 preparatów, czyli jest mniejsza o 35 preparatów. Do zwalczania szkodników w buraku pastewnym jest polecanych 15 insektycydów, czyli mniej o 14 w porównaniu do buraka cukrowego.
Do zwalczania agrofagów buraka ćwikłowego zarejestrowanych jest 189 ś.o.r., czyli o 88 mniej niż w buraku cukrowy. Najwięcej jest herbicydów, bo aż 75, czyli o 97 mniej niż w buraku cukrowy. Do zwalczania patogenów butaka ćwikłowego zarejestrowanych jest aż 68 fungicydów, co jest liczbą większą o 6 w porównaniu do buraka cukrowego. Również insektycydów do ochrony plantacji buraka ćwikłowego jest więcej o 2 niż w buraku cukrowym.
Wycofywanie substancji czynnych herbicydów
Unia Europejska (UE) opublikowała wykaz s.cz. do zastąpienia, które mogą zostać wycofane, gdy nie przejdą oceny toksykologiczno-środowiskowej. Do tych s.cz. należy lenacyl, który od ponad 50 lat stosowany jest w Polsce do zwalczania chwastów dwuliściennych i wiechliny rocznej w buraku cukrowym.
Aktualnie zarejestrowanych jest 8 herbicydów, które wykazują działanie doglebowe i nalistne. Również wycofane mogą być herbicydy z grupy sulfonylomocznika, które przenikają do wód gruntowych, co stwarza zagrożenie dla środowiska przyrodniczego.
Do zwalczania chwastów w buraku cukrowym stosuje się 1 herbicyd, który zawiera s.cz. foramsulfuron z grupy sulfonylomoczników i może być wykorzystywany tylko w odmianach posiadających odporność na tę grupę chemiczną.
Wycofywanie substancji czynnych fungicydów
Według wykazu UE substancji do zastąpienia, albo nawet wycofania przewidziane są 4 s.cz., które stosowane są w fungicydach: difenokonazol, zarejestrowany w Polsce w 24 preparatach, metkonazol – 1, tebukonazol – 7 oraz trójzasadowy siarczan miedzi występujący w 1 środku.
Także mogą zostać wycofane fungicydy z grupy triazoli, które wg EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) wpływają na układ hormonalny ssaków, w tym człowieka. Do triazoli należy także s.cz. tetrakonazol, która występuje w 8 fungicydach, mefenitriflukonazol – 6 i protiokonazol – 1 środek.
Ewentualne wycofanie 45 fungicydów spowoduje wielkie problemy z ochroną plantacji buraka cukrowego przed patogenami, gdyż mogą pozostać tylko 17 fungicydów. Aktualnie do zwalczania chwościka buraka zarejestrowanych jest 55 fungicydów, z których 24 zawiera s.cz. do ewentualnego wycofania, czyli difenokonazol oraz 7 z tebukonazolem, a także 1 preparat z trójzasadowym siarczanem miedzi.
Sytuację może pogorszyć jeszcze ewentualne usunięcie s.cz.z grupy triazoli, czyli tetrakonazolu, który występuje w 8 fungicydach stosowanych do zwalczania chwościka buraka. Przewidywane usunięcie aż 3/4 wszystkich fungicydów przyczyni się do bardzo szybkiego powstania odporności patogenów na stosowane ś.o.r., co zwiększy krotność zabiegów ochronnych oraz wpłynie ujemnie na środowisko przyrodnicze, a także podwyższy koszty produkcji buraka cukrowego.
Wycofywanie substancji czynnych insektycydów
UE przewiduje do zastąpienia lub ewentualnego wycofania s.cz. lambda-cyhalotrynę, która zawarta jest w 1 insektycydzie oraz również w 1, gdzie występuje w połączeniu z s.cz. acetamipryd. EFSA proponuje usunięcie wszystkich insektycydów z grupy pyretroidów, które mogą być wycofane, gdyż wykazują brak selektywności dla organizmów pożytecznych i użytecznych, czyli negatywnie wpływają na środowisko przyrodnicze.
Do ewentualnego wycofania mogą być zakwalifikowane dodatkowo pyretroidy, które zawierają następujące s.cz.: cypermetryna – 6 insektycydów, deltametryna – 3, tau-fluwalinat – 3 preparaty. Ewentualne wycofanie aż 16 insektycydów z 29 wszystkich zarejestrowanych, spowoduje wielkie problemy ze zwalczaniem najważniejszych szkodników buraka cukrowego.
Również redukcja s.cz. spowoduje przyspieszenie procesu powstawania odporności szkodników na stosowane insektycydy.
Wycofywanie substancji czynnych zapraw nasiennych
Aktualnie w Polsce zarejestrowana jest tylko 1 zaprawa nasienna, zawierająca s.cz. teflutrynę z grupy pyretroidów, która służy do zwalczania takich szkodników, jak: drobnica burakowa, drutowce oraz pchełka burakowa.
Ewentualne wycofanie s.cz. teflutryna spowoduje, że w Polsce nie będzie zapraw nasiennych do zwalczania szkodników buraka cukrowego, które występują w okresie wschodów i we wczesnych fazach wzrostu roślin buraka cukrowego.
Podsumowanie
W ostatnich latach UE wycofywała z ochrony buraka cukrowego głównie s.cz. herbicydów i insektycydów. Aktualnie oraz w przyszłości będą wycofywane s.cz. fungicydów, głównie z grupy triazoli. Pula fungicydów może zostać ograniczona nawet o ponad 70%.
Aktualnie do zwalczania najważniejszej gospodarczo choroby buraka cukrowego, czyli chwościka buraka, zarejestrowanych jest 55 fungicydów, a po wycofaniu wielu s.cz., pozostanie tylko 10 środków. Podobna sytuacja będzie z brunatną plamistością liści buraka, gdzie z 24 może zostać tylko 10. Również mączniak prawdziwy buraka, który posiada 37 rejestracji, może zostać ograniczony do 17. Rdza buraka ma 27 zarejestrowanych fungicydów, a pozostanie tylko 7.
Tak duże wycofywanie s.cz. fungicydów wpłynie negatywnie na skuteczność zwalczania najważniejszych patogenów oraz spowoduje szybkie powstawanie odporności na stosowane środki.
Również UE będzie dalej usuwała s.cz. insektycydów z grupy pyretroidów, co spowoduje redukcję aż o ponad 50%. Taka sytuacja uniemożliwi prawidłową ochronę przed najważniejszymi szkodnikami buraka cukrowego: szarek komośnik, gdzie jest 12 insektycydów, a mogą zostać tylko 3, skośnik buraczak – jest 6, a pozostaną 3.
Jeszcze gorsza sytuacja może być ze szkodnikami, gdzie po wycofaniu których pozostanie 0 insektycydów, czyli nie będzie zabezpieczenia roślin w przypadku uszkodzenia roślin i dotyczy to: drobnica burakowa, gdzie są 2 środki, mszyca burakowa – 4, pchełka burakowa – 2, śmietka ćwiklanka – 2, tarczyk mgławy i złotosmugi, gdzie rejestracja obejmuje 6 insektycydów, a pozostanie 0, czyli nie będzie dostępnych środków.
Tak duże wycofywanie s.cz. insektycydów uniemożliwi prawidłową ochronę przed szkodnikami oraz spowoduje szybkie powstawanie odporności.
Aktualnie do zaprawiania stosuje się tylko 1 zaprawę insektycydową, która zawiera s.cz. teflutryna, która należy do grupy pyretroidów, która może zostać wycofana, ze względu na brak selektywności dla organizmów pożytecznych, w tym biegaczowatych. Usunięcie teflutryny spowoduje, że nie będzie zapraw insektycydowych, które chronią rośliny w okresie wschodów. Taka sytuacja wymusi, że trzeba będzie opryskiwać całą plantację, zamiast stosować insektycydy punktowo podczas siewu.
SPRAWDŹ TAKŻE: Nowy wirus BBSV na plantacjach buraka cukrowego w Polsce. Jakie są jego objawy?
Autorzy tekstu: Dr hab. Przemysław Strażyński, Prof. dr hab. Marek Mrówczyński, Instytut Ochrony Roślin – PIB
