Jednym z ważniejszych elementów agrotechniki zbóż jest termin siewu. Nie zawsze jest możliwy w terminie optymalnym. Po przedplonach późno schodzących z pola, takich jak burak cukrowy lub kukurydza, rolnik często staje przed dylematem – uprawiać zboża jare czy też zboża ozime? | Andrzej Najewski, COBORU Słupia Wielka

Zarówno jeden, jak i drugi wariant ma określone wady. Potencjał plonowania zbóż jarych jest na ogół niższy, zwłaszcza w warunkach wiosennej suszy. Niedobór opadów w okresie maj-czerwiec zdarza się bowiem w Polsce stosunkowo często. Natomiast przy opóźnionych siewach ozimin też należy liczyć się z obniżką plonowania, istotne jest również ryzyko złego przezimowania.

COBORU od kilku lat prowadzi serię doświadczeń specjalnych z opóźnionym terminem siewu dla wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej. Najczęściej są to odmiany nowo zarejestrowane. Celem tych doświadczeń jest wskazanie odmian, które w warunkach późnych siewów uzyskają najlepsze wyniki. W doświadczeniach tych stosuje się wysoki poziom agrotechniki obejmujący dwukrotny zabieg fungicydowy łącznie z nawozami dolistnymi, regulator wzrostu oraz stosunkowo wysoki poziom nawożenia azotem (ok. 150 kg N/ha). Doświadczenia te zakładane są około 10 listopada. Z racji opóźnionego siewu stosuje się wyższą niż w standardowych doświadczeniach PDO obsadę nasion. W zależności od kompleksu glebowego wysiewa się 450 lub 500 ziaren na 1 m2.

Doświadczenia wskazują plon 

W tabeli 1 przedstawiono wyniki plonowania wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej z lat 2013–2015. Tylko część odmian była badana we wszystkich latach wielolecia, co niewątpliwie utrudnia analizę danych. Największe różnice w plonowaniu odmian wystąpiły w roku 2013. Spośród pszenic z grupy A w 2013 roku najlepiej plonowały odmiany Oxal oraz Kepler, Operetka i Linus, a także Bamberka i Kredo. Natomiast z odmian chlebowych najwyższy plon uzyskały odmiany Speedway i Meister oraz KWS Dacanto, KWS Ozon i Platin.

W roku 2014 przy opóźnionym siewie najlepiej plonowały odmiany Linus i Patras z grupy A oraz Artist i Speedway z grupy B. Z kolei w roku 2015 najwyższy plon uzyskały odmiany Franz, Kredo, RGT Kilimanjaro, Tulecka, Artist i KWS Loft. Dla odmian pszenicy ozimej podano również aktualną zimotrwałość, skorygowaną po wynikach przezimowania z sezonu 2015/2016.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

W wielu gospodarstwach, gdzie coraz częściej występują problemy z okresowymi niedoborami wody, lekarstwem łagodzącym stres wywoływany przez posuchę jest siew w głównej mierze ozimin. Jedno z takich gospodarstw odwiedziliśmy. | Remigiusz Waligóra

Gospodarstwo Rolne Boczów, znajdujące się koło Torzymia w woj. lubuskim, prowadzi Marcin Niekrasz. Rozmawialiśmy o produkcji roślinnej, która obejmuje tu powierzchnię około 270 ha. Dominują gleby klas od IV do VI, są jedynie 3 ha gleby klasy III. Razem daje to ok. 250 hektarów przeliczeniowych.

W gospodarstwie uprawia się rzepak ozimy (100 ha) i jęczmień ozimy (100 ha), a resztę areału stanowi żyto ozime albo pszenżyto ozime. W ramach spełnienia wymogów zazielenienia siany jest łubin, jako jedyna roślina w wiosennym terminie siewu. Resztki pożniwne po wszystkich roślinach są przyorywane, a na każdy hektar przypada dodatkowo wapno w dawce 1–2 t/ha.

– Część uprawiana jest orkowo, a część po rzepaku w technologii uproszczonej, czyli z pominięciem pługa, przy dwukrotnym użyciu brony talerzowej. Po zbiorze plonu głównego wykonywana jest uprawa broną talerzową, następnie po wschodach samosiewów zabieg herbicydem zawierającym glifosat, ponownie brona talerzowa i siew rośliny następczej. Płodozmian jest dość „krótki”, gdyż często jest to rzepak – jęczmień – mówi Marcin Niekrasz.

Zasobność gleb w składniki pokarmowe sprawdzana jest co 4 lata. Ostatnie wyniki wykazały zasobność na średnim poziomie. Jedynie na niektórych polach odczyn gleby okazał się lekko kwaśny.

Sposób na suszę

W celu uniknięcia komplikacji wynikających z częstego występowania wiosennej suszy, wybór uprawianych gatunków padł m.in. na jęczmień ozimy. To zboże lepiej wykorzystuje zasoby wilgoci z gleby po zimowym spoczynku. W tym gatunku upatrywane są szanse na korzystniejsze plony w suchych latach, a te zdarzają się coraz częściej, praktycznie ostatnio corocznie.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 7-8/2016

Popularność żyta ozimego związana jest z dużym udziałem w naszym kraju gleb lekkich, stosunkowo małymi wymaganiami glebowymi i wodnymi w porównaniu do innych zbóż, większą tolerancją na zakwaszenie gleb, dobrym wykorzystaniem zapasów wody zimowej oraz małą wrażliwością na przedplon.| mgr inż. Aneta Popek, COBORU Słupia Wielka , COBORU Słupia Wielka

Na słabszych glebach żyto przewyższa plonowaniem inne gatunki zbóż. W porównaniu z innymi zbożami, ma dobrze rozwinięty system korzeniowy, co umożliwia pobieranie wody i składników pokarmowych z głębszych warstw gleby, ma też niewielkie wymagania cieplne podczas całego okresu wegetacji. Bez okrywy śnieżnej wytrzymuje mrozy do –25°C! Ziarno jest stosowane do wyrobu pasz dla bydła i trzody chlewnej, także do produkcji mąki żytniej używanej do wypieku pieczywa żytniego i razowego oraz w przemyśle gorzelniczym.

Powierzchnia uprawy żyta ozimego w 2015 r. wynosiła około 725 tys. ha i była o ponad 161 tys. ha mniejsza niż w 2014 r. (dane GUS). Spadek areału uprawy nie wpłynął jednak znacząco na zmniejszenie popularności tego żyta wśród rolników. W strukturze zasiewów pięciu podstawowych zbóż z mieszankami w latach 2013–2015, żyto ozime zajmowało około 14%. Największy udział w zasiewach zbóż gatunek ten miał w woj. łódzkim (23%), lubuskim, wielkopolskim i mazowieckim (20%), natomiast najmniej uprawia się go na południu kraju w woj. małopolskim (3%) i opolskim (4%). W uprawie dominuje forma ozima, natomiast forma jara ma znaczenie marginalne i nie jest uwzględniana w zestawieniach GUS.

Zmiany w rejestrze 

W 2016 r. do Krajowego rejestru wpisano siedem nowych odmian żyta ozimego, w tym dwie populacyjne – Dańkowskie Hadron i Dańkowskie Turkus oraz pięć mieszańcowych – KWS Binntto, KWS Dolaro, KWS Florano, SU Arvid i SU Gerrit. Z rejestru skreślono syntetyczną odmianę Caroass, natomiast w 2015 r. populacyjne odmiany: Daran i Walet oraz dwie mieszańcowe: KWS Nikko i Visello. W związku z powyższym w Krajowym rejestrze znajduje się obecnie 49 odmian, wśród nich 48 przeznaczonych jest do uprawy na ziarno, a jedna (Pastar) na cele zielonkowe. Liczniejszą grupę stanowią odmiany mieszańcowe w liczbie 26, natomiast odmian populacyjnych jest 21. Grupę odmian syntetycznych reprezentuje tylko jedna odmiana – Herakles. W 2006 r. udział odmian zagranicznych w Krajowym rejestrze żyta ozimego wynosił 17%, obecnie wynosi 52%. Obserwujemy zatem wyraźny wzrost udziału odmian zagranicznych. Krajowy rejestr żyta jarego stanowi jedna odmiana – Bojko.

Sprawdzamy odmiany

Wartość gospodarcza odmian żyta ozimego corocznie sprawdzana jest w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) prowadzonego na dwóch poziomach agrotechniki (przeciętnym – a1 i wysokim – a2). Wysoki poziom agrotechniki (a2) różni się od przeciętnego zwiększonym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. Od sezonu wegetacyjnego 2013/2014, podobnie jak w innych gatunkach zbóż, również w życie ozimym doświadczenia poprzedzające wpisanie odmian do Krajowego rejestru (tzw. doświadczenia rejestrowe) prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 7-8/201

Tegoroczny przebieg pogody spowodował, że sporo rolników straciło wiele ozimin, a na zasianych zbożach jarych niewiele zyskali. Co zatem uprawiać, jeżeli corocznie występują kataklizmy, które w polskich warunkach stały się już nieodłącznym elementem produkcji? | Remigiusz Waligóra

Tegoroczna aura skomplikowała produkcję roślinną. Czy w wielu rejonach cykliczne już okresowe susze, następnie podtopienia, co kilka lat wymarznięcia na trwałe zagościły w produkcji roślinnej? Jeżeli występują straty powstałe w wyniku wymarznięć, to czy zboża jare, rośliny drobnonasienne bądź kukurydza będą w stanie przynieść dochód na poziomie pszenicy ozimej czy rzepaku ozimego? Z tymi rozważaniami udaliśmy się do Dawida Nowaka z Gogolinka (woj. kujawsko-pomorskie).

W gospodarstwie odwiedzonego przez nas rolnika dominują oziminy, ale niestety prawie wszystkie możliwe kataklizmy nawiedziły w tym sezonie jego pola.

W sprzyjającym roku, gdy warunki pogodowe są korzystne, plony pszenicy wynoszą tu nawet 10 t/ha, a rzepaku 5 t/ha, ale warto zapytać o to, kiedy ostatni raz wystąpiły „normalne warunki”?

Dawid Nowak prowadzi wspólnie z rodzicami gospodarstwo rodzinne o powierzchni 114 ha, z czego przeliczeniowych jest ok. 140 ha. Gleby są żyzne, gdyż w głównej mierze III klasy. Na mniejszą skalę zdarzają się nieco lepsze, jak czarnoziemy, ale też uprawia bardzo lekkie – V czy VI klasy, gdzie rośnie żyto.

Gleba jest głównym czynnikiem produkcyjnym, więc jest dość zadbana. Odczyn jest uregulowany, zasobność w fosfor i potas na poziomie od wysokiego do bardzo wysokiego. Jedynie na części pól zasobność w magnez i siarkę jest niska, więc podejmuje się działania, aby zmienić ten niekorzystny stan. Wiele zabiegów dotyczących gleb to stały element agrotechniczny, jak np. wapnowanie, które odbywa się regularnie co trzy lata przy zastosowaniu wapna węglanowego w dawkach po 2,5 t/ha.

Klimat (nie) sprzyja 

W tym roku większość areału pszenicy ozimej wymarzła, zostało jedynie kilka hektarów, ale w dość słabej kondycji. Spośród ponad 50 ha rzepaku ozimego zlikwidowanych zostało jedynie 8 ha. Na pozostałych 42 ha zostały odmiany: Atenzo, Mascara, Apanaci i kilka hektarów NK Caravel (z firmy Agria).

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Jęczmień ozimy uprawiany w sprzyjających warunkach osiąga bardzo wysokie plony, lecz mimo to nie zyskuje jakoś na popularności. Przyczyną może być jego słabsza zimotrwałość w porównaniu z pszenicą czy pszenżytem. | mgr inż. Joanna Szarzyńska, COBORU Słupia Wielka

W systemie Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) doświadczenia z jęczmieniem ozimym prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki: przeciętnym – a1 i wysokim – a2. Wysoki poziom agrotechniki wyróżnia się zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. W ostatnich latach w ramach PDO przetestowano 24 odmiany jęczmienia ozimego w 47 punktach badawczych na terenie całego kraju. Miniony sezon wegetacyjny, mimo wielu przeciwności losu i niesprzyjających warunków pogodowych przyniósł wysokie plony jęczmienia ozimego. W doświadczeniach PDO w 2015 r. średni plon odmian na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł prawie 86 dt/ha i ponad 96 dt/ha na wysokim poziomie agrotechniki. Jest to wynik o 6% wyższy niż w roku ubiegłym i ponad 20% więcej niż przed dwoma laty. Najlepiej plonujące odmiany w ostatnim trzyleciu to KWS Kosmos, Arenia, SU Elma, Titus oraz SU Melania. Wszystkie uzyskały średnie plony powyżej 80 dt/ha.

Jest ryzyko, jest plon

Uprawa jęczmienia ozimego w naszych warunkach klimatycznych obarczona jest pewnym ryzykiem. Sezon wegetacyjny 2015/2016 niestety również potwierdził brak genetycznych źródeł tolerancji tego gatunku na stres niskich temperatur. Mróz, zimne wiatry i brak okrywy śnieżnej spowodowały wymarzanie.

Wiele doświadczeń zostało zdyskwalifikowanych ze względu na całkowite lub niemal całkowite wymarznięcie jęczmienia. Dotyczy to głównie rejonu centralnej i północnej oraz północno- -wschodniej Polski. Ocena zimotrwałości opiera się z reguły na badaniu mrozoodporności w komorach niskich temperatur oraz badaniu zimotrwałości odmian w warunkach prowokacyjnych.

Rzadko jest okazja do zaobserwowania wymarzania roślin w warunkach polowych, stąd sezon wegetacyjny 2015/2016 pozwolił na zweryfikowanie dotychczasowych ocen zimotrwałości jęczmienia.

Artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 7-8/2016