Co znajdziesz w artykule?
Uprawa czosnku nie należy do łatwych, bardzo duże nakłady finansowe, czy brak możliwości mechanizacji niektórych procesów produkcji to tylko wierzchołek góry lodowej.
Uprawa czosnku – jakie stanowisko pod czosnek?
Czosnek należy do roślin bardzo wymagających, dlatego też, pod jego uprawę należy wybierać możliwe najlepsze gleby jakimi dysponujemy, klasy I, II i III. Bardzo istotna jest przepuszczalność, zawartość próchnicy oraz uregulowany odczyn gleby, jak i stosunki wodno-powietrzne. pH gleby powinno mieścić się w przedziale 6,5 do 6,8. Jeżeli jest niższe to konieczne będzie wapnowanie.
Kluczową wręcz kwestią, decydującą o tym czy w ogóle uda nam się wyprodukować plon handlowy, jest dostępność wody. Czosnek ma bardzo wysokie wymagania wodne, jest to poniekąd związane z płytkim systemem korzeniowym tej rośliny, sięga on na zaledwie około 30cm w głąb profilu glebowego. Jeżeli suma rocznych opadów w regionie w którym planujemy uprawę nie jest na naprawdę wysokim poziomie to konieczne może być nawadnianie. Szczególnie newralgicznym na niedobory wody okresem jest maj i czerwiec, kiedy to roślina intensywnie buduje główkę. W uprawie czosnku, jak ognia należy unikać stanowisk gdzie w przeciągu ostatnich czterech, pięciu lat uprawiany był czosnek lub inne rośliny cebulowate, wszystko ze względu głównie na nicienie o których nieco dalej.
Co zrobić przed sadzeniem czosnku?
Glebę na przynajmniej miesiąc przed sadzeniem należy przeorać na około 25-30cm. Czosnek, z resztą podobnie jak większość warzyw, lubi gdy uprawia się go na oborniku który należy w dawce około 40 ton na hektar zastosować pod roślinę będącą przedplonem dla naszego czosnku. Przed uprawą mającą na celu bezpośrednie już przygotowanie gleby pod sadzenie rozsiewa się nawozy fosforowo-potasowe w dawce około 80 kg fosforu i 160 kg potasu. Rzecz jasna, są to dawki orientacyjne a samo nawożenie należy opierać na podstawie wyników analizy zasobności gleby w składniki pokarmowe.
Kiedy i jak sadzić czosnek?
Do obsadzenia 1 hektara będziemy potrzebowali w zależności od wielkości ząbka i technologii uprawy około 800 do 1200 kg sadzeniaka. Należy pamiętać że duże główki urosną wyłącznie z dużych ząbków, dlatego w procesie łupania należy odrzucić te najmniejsze. Warunkiem uzyskania zadowalającego plonu jest materiał sadzeniakowy wolny od chorób i nicieni. Teoretycznie można nabyć materiał kwalifikowany jednak w rzeczywistości jest on trudno dostępny i drogi (około 30-40 zł kg) dlatego też na samym początku przygody najlepiej nabyć główki od doświadczonego plantatora uprzednio dokładnie się im przyglądając. Jeżeli główki czosnku będą się rozpadać a ząbki będą miękkie, możemy mieć praktycznie pewność że materiał jest porażony niszczykiem zjadliwym. Praktycznie wszyscy plantatorzy bazują na samodzielnie wykonanym materiale pochodzącym z własnych upraw.
Czosnek sadzi się zazwyczaj w rzędach oddalonych od siebie o około 25-30cm, gdzie w zależność od szerokości rozstawu kół ciągnika, trzy lub cztery takie rzędy tworzą jeden zagon. Uprawa w zagonach umożliwia późniejszą pielęgnację jak i zbiór. Ząbki powinny być precyzyjnie umieszczone w glebie w odstępach 6-10cm, im większe ząbki tym odległość między nimi też powinna być większa. Ważna jest też głębokość sadzenia. Jeżeli umieścimy ząbki zbyt głęboko to roślina będzie miała trudności z późniejszymi wschodami, z kolei zbyt płytkie posadzenie spowodować może przemarznięcie. Optymalna głębokość sadzenia odmian zimowych mieści się w przedziale 6-8cm. Sadzenie wykonuje się zazwyczaj sadzarkami do czosnku i dymki, na niewielkich obszarach nic nie stoi na przeszkodzie aby sadzenie wykonać ręcznie.
Odmiany zimowe czosnku sadzi się teoretycznie od połowy września do połowy października. Należy jednak pamiętać iż ząbek umieszczony w glebie przed nadejściem zimy ma jedynie wytworzyć korzeń. Wczesne sadzenie połączone z ciepłą jesienią może doprowadzić do sytuacji w której czosnek wzejdzie przed nadejściem zimy co w efekcie poskutkuje wymarznięciem plantacji. Praktyka pokazuje że w ostatnich latach udają się nawet nasadzenia wykonywane nawet na połowie listopada. Odmiany wiosenne z kolei wysadza się możliwe najwcześniej, zazwyczaj gdy tylko pozwoli na to pogoda czyli na początku marca.
Jak chronić i pielęgnować czosnek?
Ochrona biologiczna przed nicieniami
Ochronę czosnku warto rozpocząć jeszcze przed jego wysadzeniem nijako zaprawiając go biologicznymi środkami przeciwko nicieniom, warto też ów środek rozprowadzić na polu i wymieszać z glebą. Mogą to być preparaty takie jak Bactrim Receptor,Velum Prime czy Nematado. Niszczyk zjadliwy jest bezwątpienia najgroźniejszym a jednocześnie niewidocznym szkodnikiem. Jego obecność na polu obserwujemy dopiero około maja, kiedy to wysoka temperatura umożliwia jego rozwój. Wówczas liście czosnku powoli zasychają a wytworzone główki pękają i gniją już w polu, co najgorsze nie można wtedy już nic zrobić, a straty potrafią sięgać 100%. Właśnie dlatego istotne jest zmianowanie i zdrowy sadzeniak, a biologiczne preparaty tylko ograniczają rozwój nicieni w glebie.
Ochrona herbicydowa czosnku
Jeszcze jesienią można wykonać zabieg herbicydowy preparatem doglebowm. Może to być Stomp Aqua,Bandur czy Boxer. Lepsze efekty przynosi wykonanie zabiegu herbicydowego wczesną wiosną, jednak trzeba uważać by nie wykonać go gdy czosnek będzie już zbyt duży, spowodować to może spowolnienie wzrostu czy nawet uszkodzenie młodych roślin. Teoretycznie nic nie stało by na przeszkodzie żeby zabiegi wykonać zarówno jesienią jaki wiosną, należy jednak mieć na uwadze że każdy z środków możemy zastosować wyłącznie jeden raz w sezonie wegetacyjnym. Ważne by w momencie wykonywania zabiegu gleba była wilgotna, w przeciwnym razie skuteczność takiego oprysku będzie niewielka. Niestety ale i tak zapewne przyjdzie nam jeden lub dwa razy w sezonie przejść pole i odchwaścić je ręcznie, szczególnie jeżeli pole było wcześniej zachwaszczone. Odchwaszczanie mechaniczne bardzo dobrze wpływa na rozwój rośliny. Rozkruszenie za pomocą pielnika, skorupy powstałej po zimie znacząco ułatwia czosnkowi „wejście na pełne obroty”.
Ochrona insektycydowa czosnku
Dość groźnym szkodnikiem w uprawie czosnku jest śmietka cebulanka. Jest oto oliwkowo-szara muchówka o długości ciała 6-7mm. Za straty odpowiedzialne są jednak jej larwy, które drążą tunele powodując gnicie tkanki roślinnej i zasychanie liści. Kolejną z muchówek atakujących czosnek jest błotniszka czosnkówka, tutaj również groźna jest larwa, z tym że w odróżnieniu do śmietki, na jednej roślinie żeruje tylko jedna larwa. W obu przypadkach, zwalczanie larwy jest trudne ze względu na brak dobrych środków układowych, dlatego też ważna jest obserwacja plantacji i zwalczanie szkodników w czasie ich nalotu.
Ochrona fungicydowa czosnku
Do najgroźniejszych chorób grzybowych atakujących czosnek można zaliczyć szarą pleśń, objawia się ona przedwczesnym więdnięciem i zasychaniem czosnku, a później, w czasie przechowania, gniciem ząbków czy nawet całych główek. Chorobę można ograniczyć stosując zaprawy nasienne. Kolejną chorobą jest zgnilizna twardzikowa, objawia się zahamowaniem wzrostu rośliny oraz jej zasychaniem, z czasem na łusce pojawia się biały nalot z czarnymi punkcikami a w czasie przechowania główka gnije. Ryzyko występowania choroby można ograniczyć stosując około 10 do 30 dni przed sadzeniem, preparat Swith.
Nawożenie azotem i ogławianie
Dawka azotu w uprawie czosnku nie powinna przekroczyć 100 kg. Stosowanie wyższych dawek niekoniecznie wpłynie na wyższy plon a może powodować problemy z dalszym przechowaniem. Pierwszą dawkę azotu należy zastosować możliwie najwcześniej (czosnek potrafi rozpocząć swój wzrost już w lutym) drugą zaś po około miesiącu od pierwszej. Większość odmian czosnku zimowego w Polsce to odmiany tworzące pęd kwiatostanowy. Aby roślina cały swój wigor skierowała w budowę główki, konieczne jest jego usuwanie. Jest to zabieg niestety ale wykonywany ręcznie. Co ciekaw odmiany wiosenne takie jak popularny nad Wisłą jarus nie wydają pędu kwiatostanowego, co znacząco redukuje nakłady pracy.
Jak zbierać i przechowywać czosnek?
Na około dwa tygodnie przed planowanym zbiorem należy zaniechać nawadniania, zbyt duża zawartość wody w główce może powodować dalsze problemy z przechowaniem. Zbiór odmian zimowych rozpoczynamy gdy około połowa liści jest brązowa i zaschnięta czyli zazwyczaj w połowie lipca. Ważne by nie przegapić odpowiedniego momentu, ponieważ zbyt późno zebrane główki będą się rozpadać na ząbki. Zbiór najlepiej przeprowadzić dwuetapowo, najpierw rośliny wyorać i wyjąć z gleby pozostawiając na powierzchni na kilka dni, tak by oddały większość wody, a następnie plon zebrać i przewieźć pod dach, w ciepłe i przewiewne miejsce gdzie czosnek będzie dosychał do finalnej formy. Kolejnym i jednocześnie bardzo mozolnym etapem jest obieranie i sortowanie czosnku. Każdą jedną główkę należy obrać z zewnętrznej łuski, przyciąć korzeń i łęt a następnie określić jej rozmiar. Przyjmuje się że plon handlowy stanowią główki powyżej 5cm średnicy, mniejsze wędrują zazwyczaj na przemysł. Jeżeli nie dysponujemy chłodnią to odmiany zimowe przechowamy w dobrych warunkach do listopada/grudnia, wiosenne zaś nawet do czerwca.
