Co znajdziesz w artykule?
Gryka to doskonała roślina poplonowa, która wzbogaca glebę i poprawia jej strukturę. Kiedy najlepiej siać grykę siewną? Ile nasion potrzeba na hektar, aby uzyskać optymalne efekty? Poznaj praktyczne wskazówki dotyczące uprawy gryki na poplon i dowiedz się, jak wykorzystać jej potencjał w rolnictwie.
Gryka siewna – wstęp do gatunku
Gryka siewna (Fagopyrum esculentum) nazywana również czarną pszenicą, należy do rodziny rdestowatych. Ze względu na skład chemiczny nasion, sposób użytkowania i uprawę, roślinę tą zaliczamy do zbóż rzekomych, klasy dwuliściennych.
Gryka siewna przez swoje niewielkie wymagania glebowe, krótki okres wegetacji i szereg pozytywnych właściwości stała się bardzo popularną rośliną międzyplonową lub towarzyszącą z takimi roślinami jak koniczyny czy lucerny.
Czy gryka jest dobrym przedplonem? Właściwości rośliny
Gryka na poplon to doskonały wybór dla rolników poszukujących jakościowej rośliny międzyplonowej. Gryka siewna, jako roślina jednoroczna jara charakteryzuje się wieloma korzystnymi cechami i stanowi jakościową roślinę międzyplonową o przeznaczeniu na zielony nawóz lub paszę dla zwierząt.
Roślina rdestowata jest komponentem wielu mieszanek stosowanych jako międzyplony ścierniskowe, ponieważ jest wrażliwa na ujemne temperatury i nie toleruje wahań temperatur w okresie wegetacyjnym. W momencie pojawienia się przymrozków wymarza, pozostawiając dla bardziej tolerancyjnych składników mieszanki miejsce w łanie.
Gryka pomimo swojego niepozornego pokroju, jako roślina prosta, mało rozgałęziona jest bardzo konkurencyjna dla chwastów. Ma to związek z szybkim początkowym wzrostem rośliny, jak również z wydzielaniem specyficznych substancji, które hamują rozwój chwastów.
Sprawna mobilizacja dostępnych składników pokarmowych pozwala szybko tworzyć masę nadziemną, pochłaniającą więcej energii słonecznej i dwutlenku węgla. W efekcie czego dochodzi do regulacji zachwaszczenia i zagłuszenia takich roślin jak komosa biała, szarłat szorstki czy rumian pospolity.
Uprawa gryki jako międzyplonu po późno schodzących zbożach
Gryka na poplon to wyjątkowa roślina międzyplonowa o licznych zaletach. Gryka siewna zaliczana jest do roślin międzyplonowych o właściwościach allelopatycznych, korzenie zawierają toksyczne związki głównie taniny.
Ogranicza to występowanie szkodników glebowych w tym pędraków i rolnic, jak również zmniejsza populację nicieni w glebie. Wigor wzrostu i krótki okres wegetacji, gdzie do wytworzenia w pełni rozwiniętych nasion roślina potrzebuje około 70-100 dni daje jej miano rośliny szybko rosnącej.
Umożliwia to również wysiew gryki jako międzyplonu po późno schodzących z pola zbożach.
Gryka na poplon – niewielkie wymagania glebowe
Wymagania glebowe tej rośliny są niewielkie. Dobrze radzi sobie na glebach słabszych, mniej zasobnych w składniki pokarmowe, w tym także w azot. Gryka siewna jest również tolerancyjna na okresowe niedobory wody. Należy jednak pamiętać, że na stanowiskach przesuszonych i przy długo trwającej niewielkiej dostępności wody, może dojść do znacznego spadku plonowania rośliny.
Zasada ta, dotyczy również odczynu gleby. Gryka na poplon toleruje wartości 5,0-5,5 pH gleby, lecz aby uzyskać wysoki i wartościowy plon należy wysiewać ją na stanowiskach o uregulowanym odczynie od 5,5-7,0. Gryka siewna źle znosi gleby mocno zakwaszone, ciężkie, zlewne, słabo przepuszczalne, z dużą ilością wapnia i tendencją do zaskorupiania.
Gryka siewna – jako nawóz zielony, roślina miododajna i nie tylko
System korzeniowy gryki słabo przerasta i nie przechodzi w głąb profilu glebowego powodując, że nie korzysta ona z głęboko przemieszczonych, wymytych składników pokarmowych. Jedną z najważniejszych zalet rośliny jest jej zdolność pobierania składników mineralnych z form niedostępnych dla innych roślin.
Mowa tutaj o trudno dostępnych związkach fosforu. Korzenie gryki wraz z mikroorganizmami znajdującymi się w strefie ryzosfery wchodzą w symbiozę, w efekcie której wcześniej nierozpuszczalne związki wapnia i fosforu zostają pobrane przez roślinę międzyplonową. Wprowadzenie gryki na poplon pozwoli powrócić tym składnikom do profilu glebowego w formach łatwo dostępnych dla roślin następczych.
Długi okres kwitnienia pozwala wykorzystać grykę siewną jako roślinę miododajną, gdzie wydajność miodowa wynosi około 200kg/ha. Niestety gryka wysiewana jako międzyplon nie powinna dojrzeć i wydać nasion, gdyż są one żywotne i zachowują długi okres zdolności kiełkowania. Oczywiście osypane nasiona zaczną kiełkować dopiero gdy temperatura gleby osiągnie 12 °C.
Nie zmieni to jednak faktu dużej konkurencyjności i zachwaszczenia roślin następczych, szczególnie tych uprawianych w szerokich międzyrzędziach. W ziemniakach, kukurydzy i innych zbożach istnieją rozwiązania chemiczne z wysoką skutecznością zwalczania chwastów z rodziny rdestowatych.
Natomiast herbicydy stosowane w burakach cukrowych, jak również zabiegi mechaniczne nie dają zadowalających efektów zwalczania gryki siewnej, przez co nie jest ona zalecana jako przedplon tej rośliny okopowej.
Gryka na poplon w mieszance
Uzyskanie najlepszej jakości międzyplonu jest możliwe wysiewając grykę z innymi roślinami dwu czy jednoliściennymi. Z punktu widzenia morfologii, gryka jako roślina rdestowata jest prosta, mało rozgałęziona ze stosunkowo płytkim systemem korzeniowym. Dorasta do wysokości około 40-60 cm tworząc stosunkowo mało biomasy i słabo okrywając glebę.
Z uwagi na pokrój gryki siewnej i zajęcia przez nią średniego piętra okrywy roślinnej, jest ona dobrym składnikiem w mieszankach z roślinami bobowatymi. Mowa tutaj o łubinach, grochu pastewnym, koniczynie aleksandryjskiej czy wyce jarej. Gryka siewna przez swój wczesny wigor wzrostu dobrze wypełni luki w łanie z takimi roślinami jak słonecznik, rzodkiew oleista, gorczyca biała czy facelia.
Uprawa gryki siewnej pod rośliny zbożowe, kukurydzę i ziemniaki
Gryka na poplon w mieszankach dedykowana jest przede wszystkim pod rośliny zbożowe, kukurydzę i ziemniaki. Jako roślina rdestowata, mimo przynależności do grupy zbóż, doskonale sprawdzi się jako przerywnik w monokulturach tych roślin.
Wszystko za sprawą braku przenoszenia chorób czy szkodników i właściwości fitosanitarnych gryki, które również umożliwiają zastąpienie np. gorczycy w płodozmianach z udziałem roślin kapustowatych. Sama obecność gryki bez wątpienia poprawi aktywność mikrobiologiczną i właściwości fizyczne gleby, w tym strukturę i dobrze przygotuje stanowisko pod kolejne rośliny uprawne. Gryka na poplon to dobra inwestycja w plon.
Gryka na poplon – przygotuj stanowisko
Przygotowanie stanowiska pod rośliny międzyplonowe rozpoczyna się od wykonania zespołu uprawek pożniwnych. Pierwszy zabieg to płytkie od 2 do 5 cm wymieszanie resztek roślinnych pozostawionych na stanowisku po zbiorze plonu głównego. Kolejnym celem jest ograniczenie parowania wody z wierzchniej warstwy gleby i pobudzenie nasion chwastów i samosiewów do kiełkowania.
Po upływie kilkunastu dni opisywane nasiona kiełkują i jest to najlepszy moment do wykonania drugiego zabiegu uprawowego. Charakteryzuje się on głębszą pracą, około 10-15cm przy której dochodzi do mechanicznego niszczenia roślin niepożądanych, mieszania zastosowanych nawozów i przygotowania ostatecznie stanowiska pod wysiew roślin międzyplonowych.
Uprawa gryki – nawożenie
Gryka na poplon ma niewielkie wymagania pokarmowe. Na słabszych glebach warto zastosować niewielkie ilości azotu i fosforu oraz około 30-40 kg potasu, aby pomóc roślinie zbudować jak największą ilość biomasy.
Wysiew mieszanek gryki z innymi roślinami dwuliściennymi warto poprzedzić zastosowaniem nawozów mineralnych wieloskładnikowych lub nawozów naturalnych typu obornik, pomiot ptasi i gnojowica. Dostarczają one składniki pokarmowe, które najpierw dobrze wykorzystują rośliny międzyplonowe a następnie w formie świeżej zielonej masy trafiają znów do gleby.
Siew gryki na poplon – dwa sposoby
Siew gryki jako rośliny międzyplonowej można wykonać na dwa sposoby. Z wykorzystaniem rozsiewacza do rzutowego wysiewu nasion rośliny. Jest to możliwe, ponieważ kiełkują one z powierzchni gleby i nie wymagają dokładnego przykrycia. Metoda ta nie jest zalecana w przypadku mieszanek roślin międzyplonowych. Drugi sposób wysiewu to wykorzystanie siewnika do umieszczania nasion gryki na głębokości od 2 do 4 cm w odpowiednio przygotowaną i wilgotną glebę.
Gryka na poplon – kiedy siać i ile na hektar?
Gryka na poplon cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Ważne jest, by odpowiednio zaplanować jej siew, uwzględniając termin oraz normę wysiewu. Optymalny termin siewu to okres do połowy sierpnia, a każde opóźnienie tego zabiegu w zależności od przebiegu pogody, może wiązać się ze stratą plonu biomasy. Norma wysiewu rośliny wynosi 60-70 kg/ha jako pojedynczego komponentu międzyplonu.
Ilość wysiewu gryki w mieszankach jest zależna od jej składników i może wynosić od 2 do 25kg/ha. W przypadku wysiewu międzyplonu pod rośliny jare uprawiane w szerokich międzyrzędziach warto wybrać mieszanki z wyższym udziałem np. gorczycy jako rośliny konkurencyjnej w łanie z gryką siewną.
Jeśli nie chcemy dopuścić do osypywania się nasion to mieszanki zawierające w swoim składzie tą roślinę rdestowatą powinno niszczyć się po około 10 dniach od rozpoczęcia jej kwitnienia. Możliwości mechanicznego niszczenia zależne są od wysokości i zwartości łanu roślin międzyplonowych. Pojedynczo wysianą grykę można likwidować w łatwy sposób przy użyciu brony talerzowej czy wałów.
Sprawdź jakie inne rośliny na poplon warto uprawiać!
Źródła:
- Wilczewski E. 2023. Wpływ terminu siewu na warunki rozwoju i plonowania rośli uprawnych w międzyplonie ścierniskowy. Fragmenta Agronomica, 40(1): 1–13. DOI: 10.26374/fa.2023.40.1
- Krawczyk R., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2017. Metodyka integrowanej ochrony gryki. Instytut Ochrony roślin- PIB, Poznań.
- Krawczyk R., Strażyński R., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2023. Metodyka Integrowanej Produkcji Gryki. Instytut Ochrony roślin- PIB, Warszawa.
- Thomas F., Archambeaud M., Zimny L. 2019. Przegląd gatunków roślin do uprawy międzyplonowej. Międzyplony w praktyce. Wyd. Oikos, Warszawa.
- Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I. 2015. Nutritional and pro-health value of buckwheat. Problemy Higieny i Epidemiologii, 96(2): 410-413.
