Uzyskiwanie wysokich wydajności mlecznych i ciągłe zwiększanie efektywności produkcji mleka determinowane jest przez wiele czynników. Najważniejsze z nich to potencjał genetyczny stada, warunki jego utrzymania oraz sposób żywienia zwierząt.
W przypadku wysokowydajnych ferm mlecznych bazą do przygotowania dawki pokarmowej jest kiszonka z kukurydzy. Jej produkcja jest złożonym procesem i składa się z kilku newralgicznych etapów.
Bardzo istotny jest już sam wybór odmiany. Kukurydza, którą zamierzamy posiać powinna wykazywać się wysoką przydatnością do kiszonkowego kierunku użytkowania. Firmy nasienne realizują różne programy hodowlane po to, by doskonalić oferowane rolnikom produkty.
Kluczową decyzją jest wybór optymalnego terminu zbioru kukurydzy. Wpływa ona na parametry gotowej kiszonki, a tym samym na jej wartość pokarmową. Właściwe określenie dojrzałości łanu wymaga ciągłego monitorowania stanu uprawy, a konkretnie poziomu suchej masy w całej roślinie. Jej zawartość na poziomie 35% świadczy o tym, że rozdrobnione liście i łodygi będą jeszcze soczyste i zielone, a skrobia z ziarniaków zapewni wysoki poziom energetyczności kiszonki.
Kolejnym istotnym aspektem jest ustalenie właściwej wysokości cięcia roślin. Standardowo tniemy je 25-30 cm nad ziemią. Koszenie kukurydzy nisko zwiększa plon, ale tylko o mało strawną łodygę. Dodatkowo pojawia się ryzyko wprowadzenia do silosu zanieczyszczeń fizycznych i biologicznych. Podwyższenie cięcia do 40-45 cm zmniejsza plon ogólny świeżej masy z ha, ale zwiększa strawność i koncentrację energii w kiszonce.
Podczas przygotowania kiszonki ważna jest nie tylko wysokość ustawienia hedera, ale także stopień rozdrobnienia roślin. Dotyczy to zarówno jej części wegetatywnych, jak i generatywnych. Im wyższy jest poziom rozdrobnienia ziarniaków, tym większe jest ich wykorzystanie przez przewód pokarmowy krów podczas skarmiania. Ziarniaki nieuszkodzone mechanicznie nie powinny znaleźć się w zakiszanym materiale. Nie mniej ważna jest długość sieczki, która w przypadku tradycyjnych sieczkarni powinna wynosić 9-11 mm. Warto zwiększyć poziom jej rozdrobnienia, gdy kukurydza zbierana jest późno, czyli gdy poziom suchej masy w całej roślinie wynosi więcej niż 38%. Rozwiązania instalowane w nowoczesnych sieczkarniach tną roślinę jednocześnie ją macerując (rozcierając na strzępy). W takich sieczkarnia długość cięcia wynosi 25-35 mm.
Świeżo skoszona kukurydza bogata jest w cukry, dzięki czemu zakisza się stosunkowo łatwo i szybko. Chcąc mieć jednak większą kontrolę nad przebiegiem procesu fermentacji, warto zastosować preparaty zawierające bakterie kwasu mlekowego. Wspomogą one kolonizacje silosu przez dany szczep bakterii. Zastosowanie zakiszaczy ma na celu uzyskanie kiszonki o wysokich walorach smakowych i przyjemnym zapachu. Zapobiega to również tlenowemu zagrzewaniu się pryzmy po jej otwarciu, co obniża jej wartość pokarmową. Warto wspomnieć, że zagrzana kiszonka jest niechętnie pobierana przez krowy. Niezależnie od typu silosu i zastosowanych dodatków kiszonkę należy wybierać w sposób ograniczający wprowadzanie do niej powietrza.
Przebieg procesu fermentacji mlekowej możliwy jest tylko w warunkach beztlenowych. Stworzenie bakteriom kwasu mlekowego optymalnego środowiska do rozwoju, wymaga właściwego poziomu ubicia przywiezionej z pola biomasy. W 1m³ kiszonki powinno znaleźć się nie mniej niż 220 kg suchej masy. Uzyskanie takiej wartości możliwe jest poprzez ubijanie warstw nie grubszych niż 30 cm. Po zakończeniu tego etapu konieczne jest zabezpieczenie silosu dwoma warstwami foli. Pierwsza z nich to folia podkładowa o grubości 40 mikronów, której rolą jest odcięcie dopływu tlenu do silosu. Druga folia stanowi ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi, a jej grubość ma z reguły 125-150 mikronów. Folia ta musi być tak obciążona aby nie podrywał jej wiatr.
Wymienione etapy produkcji kiszonki wymagają odpowiednich narzędzi i wiedzy. Jednak nawet najstaranniej przygotowana kiszonka wykonana ze złej jakości surowca nie spełni oczekiwań producentów. Kluczowe znaczenie ma dobór odmian wyróżniających się wysokim plonem suchej masy, wysoką zawartością skrobi i strawnością włókna. Przykładem odmiany, która spełnia te kryteria jest DKC 3204.
Należy pamiętać, iż błędy popełnione chociażby na jednym z etapów technologii przygotowania kiszonki, mogą mieć negatywny wpływ na jej cechy ilościowe i jakościowe. Wybór odmian o najwyższym potencjale i skrupulatne przestrzeganie wszystkich zasad produkcji pozwala przygotować idealną bazę pokarmową dla stada.
Wojciech Pieczewski
