Co znajdziesz w artykule?
Zbliża się termin na siew słonecznika, który zakorzenił się dosłownie, jak i w przenośni na naszych polach. Z roku na rok przybywa w jego uprawie nowicjuszy, którzy poszukują agrotechnicznych informacji – zarówno teoretycznych jak i praktycznych.
Słonecznik – stanowisko i przedplon
Słonecznik wysiewany jest w Polsce na bardzo zróżnicowanych glebach. Spotkać go można na Podkarpaciu, ale i również pustynniejących obszarach Wielkopolski czy Lubuskiego. Swój najwyższy potencjał plonowania pokazuje na glebach żyznych niemniej, jednak dzięki wysokim zdolnościom adaptacyjnym udaje się również na glebach słabszych, o czym dowodzi powszechna praktyka. Wielu plantatorów stwierdza, że mimo niekorzystnych warunków siedliskowych słonecznik potrafi sobie zadziwiająco doskonale poradzić.
Słonecznik nie toleruje, jednak mimo wszystko gleb silnie piaszczystych oraz przesuszonych nie tylko w momencie siewu, ale i w trakcie wegetacji. Niekorzystne dla rozwoju są także gleby zlewne i zimne, gdzie rośnie ryzyko utraty pełnych wschodów czy wymoknięć. Gatunek ten nie toleruje, także gleb silnie zakwaszonych. Najlepiej rozwija się w środowisku lekko kwaśnym i obojętnym o pH 6,5–7,0.
Pochodzący z rodziny astrowatych słonecznik nadaje się szczególnie do przełamania monokultury zbożowo-rzepaczanej. Najlepszym przedplonem są więc zboża klasyczne i kukurydza. W planowaniu płodozmianu należy mieć na względzie, że nadmierna podaż azotu może powodować wydłużenie faz rozwojowych w tym dojrzewania i w konsekwencji opóźnić zbiór. Zjawisko może się szczególnie uwidocznić, gdy przedplonem byłyby bobowate czy okopowe. Uwagę należy zwrócić także na stosowane uprzednio herbicydy. Duże zagrożenie niosą przede wszystkim następstwa sulfonylomoczników, które w przypadku braku odporności odmian mogą ograniczyć wzrost początkowy roślin.
Słonecznik – warunki wodne i termiczne
Słonecznik uchodzi za gatunek, który dość dobrze radzi sobie z okresowymi niedoborami wody. Wydajne i efektywne gospodarowanie to zasługa m.in. silnie rozwiniętego palowego systemu korzeniowego, który sięga do głębokich warstw gleby. Słonecznik najwięcej wody potrzebuje (ponad 40% całości) w okresie od fazy formowania kwiatostanu do fazy kwitnienia. Wspomożeniem w walce z suszą pozostaje także postęp biologiczny. Hodowla ukierunkowuje i selekcjonuje coraz więcej odmian pod kątem tolerancji roślin na krytyczne warunki podyktowane zmianami klimatu.
Słonecznik wytrzymuje krótkotrwałe spadki temperatur do nawet -6°C. Przymrozki mogą, jednak w znaczącym stopniu obniżyć turgor roślin, a w konsekwencji zaburzyć rozwój biomasy. Optymalna temperatura dla rozwoju słonecznika mieści się w przedziale od 20 do 25°C. Suma temperatur efektywnych do momentu wschodów powinna wynieść 90°C, do końca kwitnienia 990°C, a do pełnej dojrzałości i prawidłowego zbioru, aż 1650°C. Za sprawą zmian klimatycznych te wartości są już w wielu regionach kraju do osiągnięcia, stąd też należy spodziewać się coraz lepszej aklimatyzacji gatunku w warunkach Polski.
Słonecznik – uprawa roli i przygotowanie do siewu
Przygotowanie gleby jest zależne od systemu uprawy roli. Słonecznik można wysiewać zarówno w technologii konwencjonalnej jak i uprawie bezorkowej całopowierzchniowej czy strip-tillu. Niemniej, jednak warunkiem koniecznym jest zapewnienie roślinom odpowiednich stosunków wodno-powietrznych, bowiem gatunek ten jest szczególnie wrażliwy na zagęszczenie gleby oraz podeszwę płużną.
Kluczowym etapem jest przygotowanie łoża siewnego gwarantującego wyrównane i szybkie wschody. Uprawa przedsiewna powinna zapewnić prawidłowe rozdrobnienie gleby, a zarazem jej napowietrzenie i wyrównanie. Głębokość pracy powinna stanowić wartość równą głębokości siewu słonecznika.
Słonecznik – siew i parametry
Siew słonecznika można wykonać zarówno tradycyjnym siewnikiem rzędowym jak i w systemie precyzyjnego siewu punktowego. Chcąc, jednak prowadzić plantację w sposób profesjonalny od samego początku warto postawić na drugi wariant. Do siewu punktowego wykorzystuje się najczęściej siewniki buraczane lub kukurydziane po uprzednim przezbrojeniu maszyny tj. zmiana tarcz przy aparatach wysiewających.
Rozstawa rzędów w zależności od techniki siewu oscyluje w zakresie od 12 do 75 cm. Przyjmuje się, jednak, że im szersze międzyrzędzia tym lepsza architektura łanu oraz ukorzenienie roślin. Rozstaw “zbożowy” redlic może znacząco utrudnić w takim razie założone cele. Powszechnym staje się wobec tego rozstaw “buraczany” tj. co 45 cm i “kukurydziany”.
Słonecznik to gatunek ciepłolubny, który nie toleruje siewu w nie ogrzaną glebę. Optymalny termin siewu wyznacza więc nie kalendarz, a termometr. Temperatura gleby w momencie siewu powinna wynosi min. 8-10°C. Nasiona powinny być umieszczone na głębokości 3-5 cm; na glebach cięższych płycej, a na lżejszych głębiej. Słonecznik wysiewany w powyższych zaleceniach i optymalnych warunkach temperaturowych wschodzi po około 15-20 dniach.
Słonecznik – obsada i dobór odmian
Kluczowym czynnikiem agrotechnicznym rzutującym na wzrost roślin jest obsada. W przypadku słonecznika jest ona szczególnie ważna ze względu na wysokie wymagania, jakie roślina ma wobec światła. Optymalizacja gęstości siewu jest bardzo ważna, ponieważ słonecznik wysiany zbyt gęsto ma tendencję do wydłużania łodygi i tworzenia mniejszych liści, co w konsekwencji zwiększa ryzyko wylegania roślin i ogranicza powierzchnię asymilacji.
Odmiany mieszańcowe różnie reagują na gęstość siewu, dlatego wybierając konkretną odmianę, należy sprawdzić jej wymagania względem obsady i gęstości siewu. Standardowo “wychodzi się” od obsady 75 tys. nasion na hektar tj. 7–8 roślin na m2 i w takich jednostkach siewnych najczęściej sprzedawany jest kwalifikowany materiał siewny. Końcowa optymalna obsada w momencie zbiorów powinna wynosić 60–65 tys. roślin na hektar.
Warunkiem koniecznym, o którym nie należy zapomnieć wobec zróżnicowania przebiegu wegetacji jest prawidłowy dobór odmiany. W naszych warunkach klimatycznych należy wybierać odmiany wczesne i bardzo wczesne. Im dalej na północ kraju, tym odmiana powinna być wcześniejsza.
