Co znajdziesz w artykule?
Każdy hodowca bydła mlecznego doskonale zdaje sobie sprawę, że kluczowym składnikiem sukcesu produkcji stada jest odpowiednio zbilansowana dawka żywieniowa. Oprócz odpowiednich warunków bytowania zwierząt, produkcja mleka w głównym stopniu zależy od paszy, jaką skarmiamy bydło mleczne.
Żywienie stada bydła mlecznego nie polega na podaniu takiej ilości paszy by zaspokoić głód zwierząt. Hodowca musi dobrać odpowiednie zboża dobrej jakości, zadbać o prawidłową strukturę paszy, a następnie odpowiednio zbilansować dawkę pokarmową dla zwierząt w zależności od fazy laktacji. Poprzez stosowanie odpowiedniej diety, rolnik ma duży wpływ na mleczność, stan zdrowia oraz kondycję swoich krów.
Pasze treściwe i objętościowe
Pasze treściwe dla krów mlecznych powinny stanowić blisko 20% mieszanki paszowej. Pozostałe 80% stanowi pasza objętościowa. Pasze treściwe to głównie ziarna zbóż, śruty poekstrakcyjne oraz nasiona roślin motylkowatych. Z kolei pasze objętościowe to kiszonki, sianokiszonki, siano czy słoma.
Systemy żywienia bydła mlecznego
Wyróżniamy trzy systemy żywienia bydła mlecznego. Pierwszym z nich jest żywienie w systemie tradycyjnym.
Żywienie bydła mlecznego w systemie tradycyjnym
Polega ono na oddzieleniu pasz treściwych od objętościowych. Do jego zalet należy duży wpływ na podawanie paszy przez hodowcę – rodzaj paszy i ilość. Jednocześnie, żywiąc krowy mleczne w systemie tradycyjnym możemy spodziewać się niedojadów, czyli resztek paszy, które były nieapetyczne dla krów. A to powodować może pojawienie się chorób metabolicznych w stadzie, bowiem spożywanie wybranych składników paszy skutkuje mniejszym ilościom składników odżywczych pobranych przez zwierzęta, bądź odwrotnie, pobranie zbyt dużej ilości składników np. węglowodanów.
Żywienie bydła w systemie PMR
Drugim systemem żywienia bydła mlecznego jest PMR (partially mixed ration). System ten znajduje swoich zwolenników u rolników prowadzących mniejsze gospodarstwa rolne, a także utrzymujących krowy w oborach wyposażone w roboty udojowe, co wynika z charakterystyki żywienia w tego typu obiektach. Żywienie krów mlecznych w tym systemie to przede wszystkim jedna kompletna porcja pożywienia, którą dostają wszystkie zwierzęta z uwzględnieniem codziennego zapotrzebowania. Dla osobników, które produkują większe ilości mleka, hodowca podaje większe dawki paszy treściwej. PMR to częściowo wymieszana dawka, niezawierająca jednocześnie wszystkich komponentów paszowych, jakie otrzymuje krowa w ciągu dnia. Stanowi alternatywę dla systemu TMR.
Żywienie bydła mlecznego w systemie TMR
Trzecim systemem żywienia bydła mlecznego jaki wyróżniamy jest system TMR (total mixed ration). Jest to system jaki najczęściej można spotkać w dużych gospodarstwach rolnych nastawionych na produkcję wysokotowarową, w której liczy się wydajność mleczna stada. Definicja TMR to żywienie krów mlecznych, w którym wszystkie pasze objętościowe, treściwe, mineralne oraz inne dodatki żywieniowe podawane są razem po wymieszaniu razem ze sobą, jako pasza pełnoporcjowa. Dostęp do owej mieszanki zwierzęta mają przez 24 godziny na dobę. Do wyprodukowania paszy konieczny jest wóz paszowy pozwalający na mieszanie pasz, ich ważenie oraz zadawanie do żłobów lub na stoły paszowe. TMR obejmuje również różne grupy krów mlecznych, podzielonych według kryteriów, czy znajdują się w okresie wczesnej laktacji, późnej oraz gdy są zasuszone.
Zawartość pasz objętościowych w zależności od fazy laktacji
Utrzymanie stada krów mlecznych przy wysokiej wydajności mlecznej to spore wyzwanie dla producenta rolnego. Wymaga to nie tylko dbałości o warunki bytowania zwierząt czy ich kondycję. W głównej mierze zależy to od odpowiednio zbilansowanej dawki pokarmowej dla krów mlecznych w zależności od fazy laktacji w jakiej znajdują się zwierzęta.
Do pierwszej fazy laktacji krów mlecznych zaliczamy wczesny okres laktacji. Występuje ona około 70 dnia po ocieleniu. Okres ten charakteryzuje się dużą wydajnością mleczną. Zwierzęta mają wówczas większe zapotrzebowanie na pożywnie, choć zdarzają się sytuacje, gdzie u krów obserwuje się mniejszy apetyt. W takiej sytuacji zwierzęta korzystają ze swoich rezerw tłuszczowych. W okresie wczesnej laktacji hodowca powinien dopilnować, by krowy zwiększyły ilość pobierania paszy, aby pokryć ujemny bilans energetyczny.
Kolejną fazą laktacji krów mlecznych jest faza dojrzała. W tym okresie ważne jest, aby pilnować utrzymanie wydajności mlecznej na wysokim oraz stałym poziomie. W fazie dojrzałej krowy mleczne stabilizują swoją wagę, przez co mają lepszą kondycję. Rolą producenta rolnego w tej fazie jest nie przekraczanie porcji paszy treściwej w stosunku do masy ciała krowy mlecznej. Na każdy kilogram masy ciała krowy, hodowca nie powinien podawać więcej jak 2,5% paszy treściwej. Oznacza to, że dla krowy ważącej 500 kg hodowca nie powinien podawać więcej jak 12,5 kilograma paszy treściwej.
Koniec laktacji to okres w którym produkcja mleka ulega wyhamowaniu. Utrzymanie krów mlecznych w dobrej kondycji wymaga przez hodowcę zwiększenia dawki pokarmowej dla zwierząt o około 10-20% w stosunku do normalnego zapotrzebowania. Dotyczy to głównie młodszych osobników.
Rolą producenta rolnego w okresie laktacji jest ich zachęcanie do spożycia większych ilości paszy. Przekłada się to na wydajność mleczną stada, przyswajalność energii i utrzymanie zwierząt w dobrej kondycji. Sam proces pobierania paszy uwarunkowany jest różnymi czynnikami do których możemy zaliczyć dostęp do świeżej wody czy temperaturę otoczenia.
Struktura paszy dla bydła mlecznego
Długie cząsteczki paszy działają stymulująco na procesy przeżuwania oraz aktywność ruchową żwacza. Samo przeżuwanie u krów działa na wydzielanie śliny buforującej żwacz. Proces ten zapobiega gwałtownym spadkom pH a przyczynia się do poprawy zdrowotności żwacza. Do innych, bardzo ważnych zasad prawidłowego żywienia krów mlecznych możemy zaliczyć dawkę pokarmową, która powinna być uzależniona od stanu i zdrowotności zwierząt. Odpowiednie wymieszanie paszy i rozdrobnienie pomaga uniknąć sytuacji, gdzie krowa staje się wybredna na jedzenie i wybiera tylko najbardziej smakowite składniki paszy. Należy pamiętać również o zabezpieczeniu swojej paszy, kiszonek przed działaniem szkodliwych czynników czy insektów. Dodatkowo w przypadku kiszonek ważne jest, aby były one przechowywane w warunkach beztlenowych, by uniknąć powstawania pleśni. Do elementów prawidłowego żywienia bydła mlecznego zaliczamy także podział krów mlecznych na grupy. Mamy tutaj na myśli krowy zasuszone i te w fazie laktacji.
Podstawowe zasady prawidłowego żywienia krów mlecznych
Aby hodowla krów mlecznych była na jak najwyższym poziomie hodowca powinien zadbać o każdy czynnik wpływający na mleczność krów w swoim stadzie. Po pierwsze prawidłowo zbilansowana dawka pokarmowa to jeden z głównych czynników wpływających na sukces hodowli, bądź jej porażkę. Dawka powinna być odpowiednio zbilansowana, zgodnie z zapotrzebowaniem zwierzęcia na składniki pokarmowe. Producent rolny musi przestrzegać skarmiania zwierząt odpowiednią ilością paszy w zależności od stanu fizjologicznego zwierzęcia. Mogą to być: okres laktacji lub zasuszenia czy poziom produkcji. Paszę dla krów mlecznych sugeruje się zadawać w kilku odpasach, mniej więcej 2-3 w ciągu dnia. Kluczowe przy produkcji krów mlecznych jest również ich podział na grupy żywieniowe.
Odpowiednia higiena
Jeśli planujemy dokonać zmiany w żywieniu zwierząt ważne jest aby były one przeprowadzane w dość powolnym tempie, co pozwoli na ograniczenie ryzyka wystąpienia chorób metabolicznych. Sama pasza zadawana zwierzętom musi być czysta, bez grzybów, pleśni czy insektów. Higiena dotyczy również stołu paszowego czy żłobu. Samo sprzątanie niedojadów pozwoli na oszacowanie, czy krowy zjadają całą paszę, bądź pomijają mniej apetyczne fragmenty.
Dodatki paszowe
W żywieniu bydła mlecznego kluczową rolę pełnią różnego rodzaju dodatki paszowe. Dzięki nim zwierzęta uzupełniają niedobory aminokwasów, składniki mineralnych, witamin oraz białka. Dawka żywieniowa powinna być odpowiednio zbilansowana i charakteryzować się taką strukturą, by ograniczyć wystąpienie chorób metabolicznych.
Woda i lizawki
Oczywiście przy żywieniu bydła mlecznego nie zapominamy o dostępie do wody oraz lizawek uzupełniających składniki mineralne. Średnio krowa pobiera ok. 5 l wody na każdy kg wyprodukowanego mleka. Przy produkcji 40 l mleka, krowa może pobrać nawet 200 l wody w ciągu dnia. Obniżenie pobrania wody o około 40% powoduje mniejsze pobranie paszy (16-24%), co skutkować będzie obniżoną produkcją mleka.
Temperatura otoczenia
Innym, niepozornym czynnikiem wpływającym na pobieranie paszy przez bydło mleczne jest temperatura otoczenia. Krowy zjadają mniej paszy, gdy temperatura otoczenia przekracza 24°C. W gorące, letnie dni pobranie paszy może spaść o 15-20% Dobrym sposobem zapobiegającym tego typu sytuacji jest podawanie 60% dawki pokarmowej nocą, gdy temperatura jest niższa.
Podsumowanie
Odpowiednio zbilansowana dawka pokarmowa, dobre warunki bytowania zwierząt, higiena obory, to jedne z czynników wpływających na opłacalność produkcji mlecznej naszego stada. Oczywiście, kluczem do sukcesu hodowli jest przede wszystkim żywienie zwierząt, o czym wie każdy hodowca bydła mlecznego. Bilansując dawkę pokarmową nie zapominajmy jednak, że potrzeby pokarmowe krów mlecznych zależą w dużej mierze od fazy laktacji oraz zaawansowania ciąży zwierzęcia.
