Uprawiać pszenicę na glebach klasy V i VI to dopiero sztuka. Większość rolników na takich glebach uprawia żyto bądź pszenżyto lub przeznacza je po prostu pod zalesienie, jednak nasz rozmówca znalazł sposób na osiągnięcie niezłych plonów. | Radosław Tracz,ZSP Głuchów

Grzegorz Sukiennik z miejscowości Zapady (woj. łódzkie) od 12 lat prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 96 ha. Uprawia głównie pszenicę i pszenżyto ozime oraz kukurydzę. Dodatkowo pola obsiewane są mieszanką jarą jęczmieniem z owsem. Uprawy te podyktowane są prowadzoną produkcją zwierzęcą, gdyż zboża stanowią bazę paszową dla produkcji drobiarskiej.

– Podstawą nawożenia w moim gospodarstwie jest obornik, którego jest za mało, więc posiłkuję się także tym pochodzącym z zakupu. Stosuję jeszcze pomiot ptasi i gnojowicę. Na tak słabych glebach trzeba walczyć o zwiększenie zawartości próchnicy, która gromadzi wodę – uważa Grzegorz Sukiennik.

Najpierw dobór odmian 

Uprawiane odmiany pszenicy to Julius, Linus, Pilgrim PZO, Tobak i Skagen. Materiał siewny częściowo pochodzi z własnego rozmnożenia, a także z zakupu kwalifikowanego materiału siewnego. Ziarno zaprawiane było Kinto Duo 080 FS. Termin siewu to przełom września i października, jednak – jak zapewniał nas rolnik – w tym sezonie termin późniejszy wyjątkowo okazał się korzystniejszy. Normy siewu wynosiły od 160 do 200 kg/ha.

– Odmiana Pilgrim PZO siana była w ilości dwóch jednostek siewnych na hektar, co odpowiada dwóm milionom nasion na 1 hektar (ok. 95 kg). Jest to oścista pszenica przeznaczona do uprawy w warunkach gleb lekkich, z którą wiążę duże nadzieje – mówi rolnik.

Przedplonem dla pszenicy najczęściej jest mieszanka jęczmienia z owsem lub pszenica. Rolnik ma świadomość stosowania niewłaściwych przedplonów, jednak stara się ten efekt niwelować nawożeniem organicznym i uprawą poplonów (np. z rzepaku, gorczycy). Taki dobór wynika częściowo z braku rzepaku w płodozmianie, ale może się to zmienić, gdyż rozważa rozpoczęcie produkcji właśnie tej rośliny. Uprawa tego gatunku spowodowałaby lepszą organizację pracy podczas żniw.

Gleby, którymi dysponuje gospodarstwo, są od II do VI klasy. Mając na uwadze duże zróżnicowanie bonitacyjne, a chcąc zweryfikować zasobność i odczyn, wykonywane są regularnie analizy glebowe co 2–3 lata.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

 Autorzy: Bartosz Mantaj, Remigiusz Waligóra

Wielu rolników zastanawia się, jak zabezpieczyć bazę pasz objętościowych na cały sezon, gospodarując na słabych glebach i posiadając jednocześnie niewiele łąk. Doskonale sobie z tym radzą rolnicy, którzy mimo zeszłorocznej suszy zgromadzili wystarczającą ilość paszy – odwiedziliśmy ich, by to sprawdzić.

Adam i Dariusz Mantaj z miejscowości Połajewo (woj. wielkopolskie) prowadzą rodzinne gospodarstwo rolne nastawione na produkcję mleka krowiego (50 krów mlecznych) oraz chów bydła opasowego i jałowizny (50 sztuk). Całe gospodarstwo liczy ok. 50 ha, a gleby są od IV do VI klasy. Cechą charakterystyczną gleb jest mozaika. Nie ma pola, na którym jest zbliżona klasa gleby.

Grunty orne stanowią 40 ha, a trwałe użytki zielone 8,5 ha. Cała produkcja roślinna jest dostosowana pod zabezpieczenie bazy paszowej do utrzymywanych zwierząt. W gospodarstwie uprawia się: pszenżyto ozime, żyto na kiszonkę oraz kukurydzę na kiszonkę. Wszystkie rośliny uprawiane są w systemie płużnym.

– Nie możemy sobie pozwolić na uprawę pszenicy ozimej czy rzepaku ozimego, który byłby doskonałym przedplonem dla roślin następczych ze względu na mozaikę glebową – nie posiadamy ani jednego kawałka pola, na którym byłaby tylko IV klasa – podkreślają zgodnie Adam i Dariusz Mantaj.

Uproszczony płodozmian 

Płodozmian zależy tylko od zapotrzebowania na paszę w danym roku oraz od przebiegu pogody w minionym sezonie. Często zdarza się, że kukurydza przypada po kukurydzy na danym polu przez dwa lub trzy lata. Takie następstwo roślin rekompensowane jest nawożeniem obornikiem, którego w odwiedzonym gospodarstwie jest pod dostatkiem. Każde pole jest nawożone pełną dawką obornika czyli 30 t/ha co drugi rok. Próby glebowe wykonywane są co 4 lata, a wapnowanie odbywa się co 4–5 lat. Słoma co roku jest w całości zbierana i przeznaczana na ściółkę dla bydła.

– Niestety słoma z naszych pól nie wystarcza przy tej obsadzie zwierząt, dlatego około 400 sztuk balotów musimy rocznie zakupić – dzięki temu mamy doskonały nawóz organiczny – mówi Pan Dariusz.

W gospodarstwie uprawia się 18 ha pszenżyta ozimego, 17 ha kukurydzy na kiszonkę oraz 5 ha żyta na kiszonkę, a po nim jako plon wtórny – kukurydzę na kiszonkę. Ze zbóż uprawiamy tylko pszenżyto, gdyż wierność plonowania tego zboża jest lepsza niż pszenicy przy często występujących wiosennych suszach.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Październik to okres, w którym powinniśmy pomyśleć o przygotowaniu upraw ozimych do spoczynku zimowego. Musimy pamiętać, że prawidłowy rozwój ozimin zależy od szeregu czynników, takich jak przebieg warunków pogodowych, dobór odpowiedniej odmiany oraz termin i głębokość siewu. 

Najważniejszym zadaniem dla rolnika jest taki dobór wszystkich wyżej wymienionych czynników, by bez względu na przebieg warunków pogodowych umożliwić i dostarczyć roślinie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.

Dobrze odżywione oziminy 

W prawidłowej uprawie rzepaku nawożenie w okresie jesiennym nie powinno ograniczać się tylko do przedsiewnego stosowania nawozów, ale również uwzględniać nawożenie powschodowe, które z jednej strony będzie miało na celu zapobiec wystąpieniu ewentualnych niedoborów, z drugiej zaś – dobrze zahartować i przygotować rośliny do zimy pod kątem morfologicznym, jak i stanu odżywienia. Pamiętajmy o tym w okresie jesieni, gdyż wówczas oziminy budują fundament pod przyszły plon.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż prawidłowo rozwinięty rzepak swoją jesienną wegetację najczęściej kończy, wytwarzając rozetę składającą się z 6–12 liści wraz z zawiązkami pędów bocznych i kwiatostanów (co w dużej mierze determinuje przyszły plon nasion) oraz rozbudowując głęboki, palowy system korzeniowy, przy czym szyjka korzeniowa winna mieć średnicę 0,8–1,0 cm. Warunkiem koniecznym uzyskania przez rzepak tej fazy jest około 9–10‑tygodniowa wegetacja, której koniec wyznacza spadek temperatury powietrza poniżej 5°C. Pszenica ozima przed okresem zimowym powinna wytworzyć co najmniej 3–4 rozkrzewienia. Taki rozwój roślin zapewnia dużą odporność na wymarzanie oraz prawidłową regenerację roślin po zimie.

Azot najważniejszy, lecz problematyczny 

Pomimo iż azot jest najważniejszym składnikiem plonotwórczym jego stosowanie, patrząc z punktu prawidłowego przezimowania rośliny, jest dość problematyczne. Z jednej strony odpowiada on za wytworzenie silnej, zdolnej do przezimowania rośliny, z drugiej – nadmiar tego składnika, zwłaszcza w formie azotanowej, prowadzi do wybujałości i nagromadzenia w roślinie zbyt dużej ilości wody komórkach. Taki stan prowadzi do zmniejszenia zawartości cukrów w soku komórkowym, a tym samym do zmniejszenia elastyczności komórek, co zwiększa podatność roślin ozimych na wymarzanie. Aby temu zapobiec, strategia powschodowego nawożenia roślin ozimych powinna być oparta na składnikach pokarmowych zwiększających efektywność wykorzystania azotu, czyli procesu budowania białek.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Zrównoważone nawożenie powinno uwzględniać systemy zarządzania składnikami pokarmowymi oparte na bilansach sporządzanych na podstawie zasobności gleb w przyswajalne składniki pokarmowe.

W Polsce praktycznie nie ma żadnych narzędzi zmuszających czy obligujących rolnika do wykonywania analiz glebowych, przez co większość z nich kształtuje swoje plany nawozowe na podstawie potrzeb pokarmowych roślin lub nierzadko stosuje nawozy „na oko”, nie uwzględniając puli składnika zawartego w glebie. Czy takie narzędzia powinny funkcjonować? Na terenie naszego kraju dominują gleby kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe; dajemy stosunkowo dużo nawozów mineralnych, a za mało nawozów wapniowych. Przy uwzględnieniu powyższych czynników korzyści płynące ze znajomości zasobności gleby, zarówno te ekonomiczne, związane z racjonalnym zużyciem nawozów, jak i te środowiskowe, są nie do przecenienia.

Gleby ubogie i kwaśne 

Na terenie naszego kraju zmuszeni jesteśmy gospodarować na słabych glebach. Przeważają gleby lekkie, wytworzone z piasków (kwaśnych skał osadowych), o niskiej zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe, zwłaszcza w kationy zasadowe, do których zaliczamy wapń, magnez, potas oraz sód. Na przykład ponad 40% gleb użytków rolnych charakteryzuje się niską lub bardzo niską zasobnością gleb w przyswajalny potas. Najwięcej, bo aż 50% gleb „wyczerpanych” z tego składnika występuje w woj. małopolskim, śląskim, mazowieckim, łódzkim i świętokrzyskim, natomiast powyżej 40% – na terenach woj. wielkopolskiego, lubelskiego oraz podkarpackiego. Należy zaznaczyć, że niedobór potasu jest jednym z najważniejszych czynników ograniczających produktywność gleb. Jest to również składnik zwiększający wykorzystanie azotu.

Z uwagi na system gospodarki opadowo- wodnej na terenie Polski ubytek kationów zasadowych z wierzchnich warstw gleby wiąże się z ich przemieszczaniem na skutek wymywania do głębszych warstw profilu glebowego. Jest to zarazem jedna z głównych przyczyn zakwaszenia gleb w naszym kraju. W ostatnich latach jedynie co czwarta gleba w Polsce nie wykazywała zakwaszenia (16% gleb wykazywało odczyn obojętny i tylko 8% zasadowy). Aż 16% gleb cechowało się odczynem bardzo kwaśnym, 28% kwaśnym, a 32% lekko kwaśnym. Według GUS największe zakwaszenie gleb odnotowano w woj. łódzkim oraz podkarpackim. Zabieg wapnowania jako konieczny, potrzebny i wskazany dotyczył odpowiednio 22, 26 i 17% gleb. Ograniczone potrzeby wapnowania dotyczyły 16% gleb. Zabieg wapnowania był zbędny w odniesieniu do 29% gleb w kraju.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016

Autorki: dr inż. Zuzanna Sawinska, mgr inż. Jagoda Strzelińska, UP Poznań

Każdej jesieni stajemy przez problem jakim jest ochrona ozimin. I tak jak stosowanie herbicydów w celu ograniczenia ilości chwastów i ograniczenia ich konkurencji z rośliną uprawną o wodę i składniki pokarmowe nikogo nie dziwi i w większości gospodarstw jest standardem, tak wprowadzenie na pola zbóż ozimych zabiegów fungicydowych do standardów nie należy.

Przyglądając się technologii uprawy i ochrony rzepaku ozimego, który często wiosną jest w lepszej kondycji niż zboża ozime, może warto się nad tym zastanowić. Jednak na zastanawianie się nad takim rozwiązaniem mamy stosunkowo niewiele czasu, gdyż wykonywanie zabiegów ochronnych w listopadzie bywa dość zawodne, choćby ze względu na niższe temperatury od tych panujących w październiku.

Jesienna ocena stanu ozimin 

Stan plantacji ozimin u początku ich wegetacji możemy ocenić jako dobry, a w niektórych regionach kraju, w których po okresie wrześniowej suszy pojawiły się opady deszczu, nawet na bardzo dobry. Aby taki pozostał, koniecznie musimy monitorować nasze plantacje. Jeśli nie zdecydowaliśmy się na wysianie materiału siewnego zaprawionego zaprawą zawierającą w swoim składzie insektycyd, np. imidachlopryd, to już od fazy szpilkowania powinniśmy prowadzić monitoring plantacji zbóż ozimych, a zwłaszcza jęczmienia ozimego i pszenicy ozimej, aby nie umknął nam pojawiający się w tym okresie nalot szkodników.

W wielu rejonach kraju w połowie września na uprawie kukurydzy pojawiły się mszyce. Możemy się spodziewać ich nalotu również na plantacje ozimin. Słoneczna jesień – trwająca w minionych latach do grudnia czy stycznia – to zagrożenie ze strony szkodników, szczególnie mszyc, których szkodliwość związana jest bezpośrednio z wirusem żółtej karłowatości.

W ostatnich latach w wielu rejonach kraju jesienne zwalczanie mszyc stało się koniecznością i nie można bagatelizować jesiennego zabiegu, a może się okazać, że i zabiegów insektycydowych. Zaprzestanie oceny plantacji po wykonaniu zabiegu insektycydem, bardzo często połączonego z herbicydem, jest błędem. Pamiętajmy, że monitoring należy prowadzić do czasu wystąpienia mrozów, które ograniczą rozwój mszyc. Temperaturą progową, poniżej której szkodniki te giną, jest –6°C.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 10/2016

Co roku pojawiają się nowe odmiany roślin, chociaż dostępnych jest wiele starszych, nieźle plonujących, odpornych na choroby i niekorzystne warunki klimatyczne. Czy rzeczywiście potrzebujemy wciąż nowych odmian? Takie pytania pojawiają się, gdy docierają do nas informacje o corocznej rejestracji kolejnych odmian roślin uprawnych. | Mikołaj Troczyński, PIN 

Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna: tak – potrzebujemy wciąż nowych odmian roślin uprawnych! Jednak uzasadnienie tej odpowiedzi wymaga szerszego spojrzenia na hodowlę roślin i rolnictwo. Aby wyjaśnić potrzebę działań na rzecz postępu biologicznego w hodowli roślin, należy poruszyć co najmniej cztery zagadnienia:
–wzrost plonowania,
–zmiany klimatu,
–ewolucja chorób i szkodników roślin,
–zachowanie zasobów genetycznych.

Plon to podstawa 

Kiedy myślimy o nowej odmianie, pierwsze skojarzenie, jakie przychodzi na myśl, to wzrost plonów w celu zaspokojenia potrzeb żywnościowych w skali globalnej i krajowej. Bez hodowli roślin Europa potrzebowałaby dodatkowo 19 mln ha gruntów rolnych, aby wyprodukować tę samą ilość pożywienia. Nie bez znaczenia jest również wyższy dochód z upraw. Rzeczywiście, pierwotnym celem hodowli roślin było uzyskiwanie roślin lepiej plonujących, co w pełni się udało. Nowoczesne odmiany dają wielokrotnie wyższe plony niż ich poprzednicy sprzed kilkudziesięciu lat. Bardzo dobrym przykładem może być historia pszenicy. W dwudziestym wieku rozpoczęto starania o wzrost jej plonu. W latach 40. tego wieku rozpoczęto intensywne prace hodowlane związane z tzw. zieloną rewolucją. Pierwsze praktyczne efekty działań hodowców pszenicy pojawiły się dopiero po 13 latach, lecz dalsze tempo postępu tworzonego przez hodowców na całym świecie było imponujące, co wyraźnie widoczne jest na ilustracji ukazującej wzrost plonowania pszenicy od XIV w.

Choć trzeba przyznać, że przemożny wpływ na wzrost plonowania roślin w XX wieku miało nie tylko ulepszanie odmian, ale również doskonalenie agrotechniki, to od 2000 roku, pomimo spadku nakładów na pracę, maszyny rolnicze, nawozy i chemikalia, plony w Unii Europejskiej stale się zwiększają (średnio o 1% rocznie). Wzrost ten jest w 80% skutkiem postępu w hodowli roślin i przekłada się na miliony ton żywności. Dzięki nowym odmianom corocznie w Europie produkuje się dodatkowo 22 mln ton pszenicy, 10 mln ton kukurydzy i ziemniaków oraz 3,3 mln ton rzepaku. Doprowdziło to do stanu, w którym UE zwiększyła globalną produkcję żywności do poziomu wystarczającego, aby wykarmić 160 mln ludzi. Przy zastosowaniu nowych, plennych odmian można zaspokoić potrzeby żywnościowe populacji, wykorzystując jednocześnie mniejszą powierzchnię gruntów. Jest to szczególnie istotne w krajach o dużej gęstości zaludnienia, w których kolejne obszary są przeznaczane pod zabudowę mieszkaniową i przemysłową oraz infrastrukturę komunikacyjną.

W nadchodzących latach można się spodziewać rozpowszechnienia upraw na odnawialne surowce przemysłowe i energetyczne, co dodatkowo będzie wzmagać zapotrzebowanie na ziemie uprawne. Wydaje się, że ciągłe zwiększanie plonu ma swoje biologiczne granice i kiedyś hodowla roślin dotrze do progu, który będzie trudno przekroczyć. Na razie jednak niełatwo przewidzieć, kiedy nadejdzie ten moment, a nowe odmiany nadal zapewniają lepsze plonowanie. W perspektywie do 2030 roku europejscy specjaliści ds. żywności liczą na dalszą poprawę plonów, w stosunku do najważniejszych upraw nawet o 76 mln ton. Jednak w nowoczesnej hodowli pojawiły się tendencje do obniżenia znaczenia plenności na rzecz innych wartościowych cech użytkowych, jak np. jakość plonu czy odporność na stresy abiotyczne lub biotyczne.

Cały artykuł ukazał się w magazynie Agro Profil nr 9/2016