Co znajdziesz w artykule?
Tysiące właścicieli domów jednorodzinnych, w tym wielu mieszkańców obszarów wiejskich, znalazło się w dramatycznej sytuacji. Choć zaufali programowi „Czyste Powietrze”, dziś otrzymują wezwania do zwrotu ogromnych kwot. Powód? Nieuczciwi wykonawcy. Rząd zapowiada jednak przełom – w I kwartale 2026 roku ma wejść w życie specustawa, która zdejmie ciężar odpowiedzialności z barków oszukanych obywateli.
Pułapka „Czystego Powietrza” – dlaczego rolnicy muszą zwracać pieniądze?
Program „Czyste Powietrze” miał być szansą na tańsze ogrzewanie i nowoczesny dom. Niestety, luki w przepisach wykorzystały nieuczciwe firmy instalacyjne. Mechanizm oszustwa był prosty: wykonawcy, działając jako pełnomocnicy beneficjentów, składali wnioski o dofinansowanie lub zaliczki, poświadczając nieprawdę. W wielu przypadkach prace były fikcyjne, niewykonane w całości lub niezgodne z umową.
Problem polega na tym, że obecny system prawny uznaje za jedyną stronę umowy właściciela domu. Gdy NFOŚiGW wykrywa nieprawidłowość, nie ściga firmy, lecz żąda zwrotu środków od beneficjenta – nawet jeśli ten padł ofiarą oszustwa i nie widział pieniędzy na oczy.
Specustawa 2026: Koniec odpowiedzialności za cudze błędy
Ministerstwo zapowiada radykalną zmianę logiki systemu. Projekt specustawy, który ma być gotowy w I kwartale 2026 roku, wprowadza mechanizm ochrony, na który czekali poszkodowani:
* Automatyczne zawieszenie zwrotu: Obowiązek oddania dotacji zostanie wstrzymany z mocy prawa w momencie złożenia zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu przestępstwa przez wykonawcę.
* Fundusz jako pokrzywdzony: NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze (WFOŚiGW) będą mogły bezpośrednio ścigać nieuczciwe firmy na drodze cywilnej i karnej, domagając się naprawienia szkody.
* Umorzenie długu: Jeśli beneficjent wykaże całkowity brak winy, a środków nie uda się odzyskać od oszusta, dług wobec państwa będzie mógł zostać umorzony.
Kto zapłaci za błędy systemu?
Rząd planuje, że koszty błędnych lub wyłudzonych dotacji, których nie uda się ściągnąć od upadłych lub niewypłacalnych firm, zostaną pokryte z budżetu państwa (m.in. ze zbycia skarbowych papierów wartościowych).
> Ważne dla rolników: Nowe prawo przewiduje także furtkę dla osób w trudnej sytuacji życiowej. Nawet jeśli błąd leżał po stronie właściciela, a nie wykonawcy, będzie można ubiegać się o rozłożenie spłaty na raty lub wyjątkowe umorzenie należności.
Co to oznacza dla beneficjentów?
Wprowadzenie specustawy to sygnał, że państwo bierze na siebie odpowiedzialność za szczelność programu. Dla mieszkańców wsi, którzy często inwestowali w termomodernizację budynków gospodarczych i mieszkalnych, to szansa na wyjście z pętli zadłużenia, w którą wpadli nie z własnej winy. System ma wreszcie zacząć ścigać przestępców, a nie ich ofiary.
Czy również spotkaliście się z problemami przy rozliczaniu dotacji z programu „Czyste Powietrze”? A może czekacie na wejście w życie nowych przepisów? Zapraszamy do dyskusji w komentarzach oraz śledzenia naszych kolejnych komunikatów dotyczących zmian w prawie budowlanym i energetycznym.
