Etykieta środka ochrony roślin to nie tylko formalność, ale także źródło kluczowych informacji o skuteczności i bezpieczeństwu zabiegu. Stosowanie środków ochrony roślin pozwala ograniczyć straty plonów wywołane przez agrofagi. Jednak, aby zabieg był nie tylko efektywny, ale i bezpieczny dla użytkownika, upraw i środowiska, konieczne jest dokładne zapoznanie się z etykietą preparatu. Co w niej znajdziemy?

Czym jest etykieta środka ochrony roślin?

Etykieta środka ochrony roślin to dokument zatwierdzony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który zawiera wszystkie niezbędne informacje dotyczące stosowania środka – od substancji czynnych, formulacji (formy użytkowej), przez dawki, aż po warunki bezpieczeństwa. Rolnik, który stosuje dany preparat zgodnie z zapisami etykiety, działa legalnie i odpowiedzialnie.

Co zawiera etykieta środka ochrony roślin?

Na początku etykiety, tuż pod danymi producenta, znajdziemy nazwę środka handlowego, z liczbą, która oznacza sumę wszystkich substancji czynnych oraz skrótem formulacji, czyli postaci preparatu. Formulacje środków ochrony roślin możemy podzielić na stałe i płynne, wśród których znajduje się kilkanaście rodzajów. To od formy użytkowej zależy, jak szybko preparat się rozpuszcza czy tworzy zawiesinę, jak długo uwalnia się na organach, jak szybko penetruje tkanki, czy rozpuszcza woski na liściach i w jaki sposób zwilża rośliny. W przykładowym fungicydzie XYZ 450 SC zawarte są trzy substancje czynne:

● azoksystrobina (związek z grupy strobiluryn) – 200 g/l (17,84%),

● difenokonazol (substancja z grupy triazoli) – 125 g/l (11,15%),

● tebukonazol (substancja z grupy triazoli) – 125 g/l (11,15%).

Po nazwie każdej z substancji, znajdziemy informację o grupie chemicznej, do której należy. Następnie przedstawiona jest dokładna zawartość każdej z substancji – masowa i objętościowa.

Piktogramy ostrzegawcze

Środki ochrony roślin jako chemiczne preparaty mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia w przypadku niewłaściwego ich użycia. Tym samym, na pierwszej stronie etykiety są zamieszczone ostrzegawcze piktogramy, a poniżej dokładne zwroty wskazujące zagrożenia. Znajomość tych znaków pomoże uniknąć zachowań, które mogłyby spowodować zagrożenie. Najczęstsze piktogramy na środkach ochrony roślin ostrzegają przed zagrożeniem dla zdrowia, życia i środowiska.

Opis działania

Ta sekcja etykiety wyjaśnia, czym jest produkt, w jakiej formie występuje, jak działa i w jakim celu się go stosuje. Złożoność tego opisu jest bardzo różna, niekiedy zawiera dwa krótkie, techniczne zdania, a w innych środkach zawiera kilkanaście linijek tekstu omawiającego np. mechanizmy działania zawartych substancji. To stąd najczęściej można się dowiedzieć, czy substancje działają doglebowo czy nalistnie oraz w jaki sposób wpływają na szkodniki, choroby czy chwasty.

Zakres stosowania, agrofagi i dawki

Jest to najważniejsza część, jaką zawiera etykieta ŚOR, zaraz po środkach bezpieczeństwa, z której dowiemy się m.in. w jakich uprawach środek jest zarejestrowany, do zwalczania jakich agrofagów jest przeznaczony, kiedy i jak często można go stosować, i jakie są zalecane i maksymalne dawki stosowania. Informacje zawarte w tym miejscu stanowią reguły, których nie należy łamać, ponieważ może to się wiązać z konsekwencjami.

Przykładowy środek XYZ 450 SC można stosować np. w pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym, życie ozimym, jęczmieniu jarym, rzepaku ozimym, ale także dopuszczony jest w uprawach małoobszarowych – cebuli i kapuście głowiastej. Zastosowanie małoobszarowe oznacza, że legalnie można zastosować dany środek w wymienionej uprawie, ale producent nie ponosi odpowiedzialności za poziom skuteczności lub uszkodzenie roślin.

Choroby, chwasty czy szkodniki wymienione w etykiecie środka w danej uprawie, są podstawą do jego zastosowania i to powinno być głównym kryterium wyboru środka, co trzeba udokumentować w ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin. Pomimo tego, że różne środki zawierają tę samą substancję czynną, mogą być zarejestrowane w różnych uprawach lub na różne agrofagi. Zakres stosowania zależy od tego, o jaką rejestrację wnosił producent. Każdy wpis w etykiecie musi być poprzedzony i poparty odpowiednimi badaniami rejestracyjnymi oraz stosownymi opłatami, co potem przekłada się na cenę preparatu.

Nie należy przekraczać maksymalnych dawek wymienionych przez producenta, oraz liczby dopuszczalnych zabiegów w sezonie wegetacyjnym, ponieważ jest to nadużycie, które może być egzekwowane przez kontrolerów, w przypadku ewidencji takiej sytuacji. Dopuszczalne jest jednak stosowanie niższych dawek niż zalecane, dopasowując je do skali zagrożenia, czy tworzonych mieszanin zbiornikowych. Należy zachować jednak umiar, aby nie ograniczyć skuteczności, mogącej prowadzić do odporności patogenów i agrofagów.

Etykieta ŚOR wskazuje także, ile razy w sezonie można zastosować pestycyd w danej uprawie, w jakich fazach oraz w jakich odstępach czasowych. W niektórych preparatach, ograniczenia w stosowaniu mogą dotyczyć danej ilości substancji czynnej w ciągu kilku lat, niezależnie od użytych produktów handlowych. Każda substancja i preparat mogą mieć swoje wymagania odnośnie ilości cieczy, która powinna być zastosowana, oraz wielkości kropel, zapewniających wysoką skuteczność działania. Takie informacje także zawsze znajdują się w etykiecie.

Karencja, prewencja, warunki stosowania

W tym miejscu etykiety można dowiedzieć się o okresie karencji, czyli czasie, który musi minąć od zastosowania preparatu do zbioru, aby pozostałości ŚOR nie stwarzały zagrożenia przy spożyciu. Z kolei okres prewencji to czas, jaki musi minąć od zastosowania, do momentu, w którym bezpieczne będzie przebywanie ludzi, zwierząt lub oblotu owadów na plantacji. Etykieta ŚOR zawiera też bardzo ważne informacje dotyczące ochrony operatora i pracowników – np. stosowanie odzieży ochronnej, środków ochrony dróg oddechowych, zakaz przebywania osób postronnych w czasie oprysku, niespożywania posiłków itp. Istotną informacją w tej części etykiety jest także opis warunków optymalnych do stosowania, takich, kiedy preparat może gorzej działać oraz w jakich sytuacjach nie stosować środka.

Następstwo roślin

Bardzo ważnymi informacjami dotyczącymi kolejnych zasiewów są następstwa roślin i możliwość uprawy innych gatunków przy wcześniejszej likwidacji plantacji. Niektóre substancje pozostają bardzo długo w glebie, mogąc szkodzić innym uprawom. Dlatego też z tą informacją należy się zapoznać jeszcze przed zakupem środka lub dostosowywać płodozmian do zastosowanych preparatów na danym polu. Sporządzanie cieczy użytkowej to instrukcja mówiąca, w jaki sposób przygotować oprysk i zwykle sprowadza się do podstawowych zasad aplikacji preparatu, który powinno się dodawać do częściowo wypełnionego wodą opryskiwacza. Następnie opakowanie należy trzykrotnie wypłukać i uzupełnić zbiornik cieczą. Nie powinno się bagatelizować tej części etykiety, ponieważ niektóre środki wymagają specjalnego postępowania. W niektórych przypadkach ważna jest kolejność mieszania lub istnieje potrzeba stosowania adiuwantów, od czego zależeć będzie skuteczność mieszaniny.

Postępowanie z resztkami cieczy

Czasami po zabiegu okazuje się, że zostało przygotowane za dużo cieczy roboczej. W takim przypadku warto zapoznać się z etykietą, aby wiedzieć, w jaki sposób zużyć pozostałą część preparatu. Najprostszym i uniwersalnym sposobem jest rozcieńczenie środka i ponowne wypryskanie na obszarze, na którym był stosowany, ale można także unieszkodliwić pozostałości w specjalnych urządzeniach do tego przeznaczonych – jeśli się takie posiada.

Warunki przechowywania

Trwałość i działanie preparatu zależą także od tego, w jaki sposób był przechowywany przed użyciem i zalecenia w tej sprawie znajdą się w końcowej części etykiety. Oprócz tego podane są często informacje, o tym, aby chronić przed dostępem osób niepożądanych oraz zabezpieczać przed przypadkowym uszkodzeniem i skażeniem.

Pierwsza pomoc

W kryzysowych sytuacjach, np. w przypadku zatrucia środkiem ochrony roślin, trzeba wiedzieć jak postępować. Wskazówki, co robić w razie kontaktu ze środkiem (spożycie, kontakt ze skórą, oczami), znajdują się w etykiecie, a ich znajomość może uratować zdrowie i życie.

Etykieta środka ochrony roślin – dlaczego warto czytać?

Etykieta ŚORto nie tylko formalność – to klucz do skuteczności, bezpieczeństwa i legalności danego preparatu. Pamiętajmy, że środki ochrony roślin z legalnego źródła zawsze zawierają etykietę w języku polskim. Etykieta jest instrukcją bezpieczeństwa danego środka i stosowanie go „na oko”, bez wiedzy o dawce, terminie czy możliwym ryzyku, może prowadzić do strat finansowych, niepowodzenia w ochronie upraw, skażenia środowiska, zagrożenia zdrowia, a także sankcji prawnych. Przed wyruszeniem z opryskiwaczem w pole warto sięgnąć po etykietę i sprawdzić, czy środek jest odpowiedni dla danej uprawy, kiedy go użyć, w jakiej dawce i jak się zabezpieczyć. Dzięki temu działania będą skuteczne, bezpieczne i zgodne z przepisami.

Artykuł ukazał się w majowym numerze Agro Profil 5 / 2025.