Rośliny mogą być porażone przez choroby już we wczesnych etapach rozwoju. Pierwszym zabiegiem ochrony roślin, jaki należy wykonać, jest zaprawianie ziarna. Dlaczego warto to zrobić?
dr inż. Aleksandra Wieremczuk
Ostatnimi laty obserwujemy dłuższy okres jesieni z cieplejszą pogodą. Sprzyja to rozwojowi zarówno chorób, jak i szkodników. Choroby mogą występować w coraz większym natężeniu, a ciepła aura sprzyja ich rozwojowi, a co za tym idzie – wydłuża okres porażania. Zaprawianie ziarna jest pierwszym zabiegiem ochrony roślin, który pomaga chronić rośliny już w początkowych fazach rozwoju. Niektóre zaprawy chronią młode rośliny przed chorobami, takimi jak mączniak, rynchosporioza czy septorioza liści, co pozwala na opóźnienie pierwszych zabiegów nalistnych, a to z kolei wydłuża okres ochrony. Warto wiedzieć również o tym, że nie wszystkie choroby można zwalczać nalistnie. Przykładem są śniecie oraz głownie, które występowały licznie wiosną w tym roku. W przypadku tych chorób pierwsze objawy porażenia występują w okresie kwitnienia, tym samym jest już za późno na ochronę. Wystąpienie tych chorób powoduje obniżenie jakości i ilości plonu, a porażone ziarno staje się źródłem infekcji dla materiału siewnego w kolejnym roku. Chciałam w tym miejscu dodać, że rozpoznanie porażonego ziarna gołym okiem jest niezmiernie trudne. Chcąc stwierdzić, czy ziarno jest porażone, należy wykonać diagnostykę laboratoryjną. W przypadku śnieci ziarno ma charakterystyczny rybi zapach, niemniej jednak by był on wyczuwalny, ilość zarodników musi być duża. Zarodniki grzybów chorobotwórczych mogą znajdować się tak na zewnątrz, jak i wewnątrz ziarniaków, dlatego warto wybierać substancje czynne o działaniu układowym, co pozwoli na lepszą ochronę ziarniaka. Zaniechanie stosowania zaprawy może spowodować porażenie kiełków, co może spowodować jego zamieranie i w konsekwencji nierównomierne wschody. Należy również pamiętać o tym, że im lepsza kondycja roślin we wczesnych fazach rozwoju, tym rośliny lepiej krzewią się, zimują i wydają wyższe plony. Zaprawianie ziaren chroni młode korzenie przed atakiem patogenów, tym samym wspomaga rozwój siewek, które lepiej pobierają wodę i składniki pokarmowe z gleby. Lepiej odżywione rośliny stają się bardziej odporne na stresy abiotyczne, w szczególności niekorzystne warunki zimą oraz niedobory wody. Niektóre związki chemiczne zawarte w zaprawach są uwalniane z nasion do gleby i chronią ziarno przed grzybnią czy zarodnikami patogenów. Należy pamiętać, że gleba i znajdujące się w niej resztki pożniwne są źródłem wielu chorób, tj. zgorzel siewek, zgorzel podstawy źdźbła, pleśń śniegowa czy pałecznica zbóż i traw.
| Ochrona przed chorobami |
Zaprawy chronią rośliny przed chorobami. Tak jak wcześniej już wspomniałam, niektóre z chorób, np. śniecie i głownie, mogą być zwalczane jedynie przez zastosowanie zapraw. Choroby mogą występować zarówno na powierzchni ziarniaka, jak i jego wewnątrz. Zarodniki grzybów chorobotwórczych występują również w glebie, gdzie dostają się wraz z resztkami pożniwnymi. Zastosowanie zapraw chroni kiełkujące rośliny oraz ich korzenie przed porażeniem przez choroby. W tabeli 1 wyliczyłam choroby, które mogą zostać zwalczone poprzez zaprawianie w danym gatunku zbóż ozimych.
| Jak wybrać zaprawę zbożową |
Na rynku dostępne są zaprawy zarówno jedno-, jak i wieloskładnikowe (tabela 2.) Zaprawy jednoskładnikowe to zazwyczaj tańsze rozwiązanie w porównaniu do zapraw dwu- lub trzyskładnikowych. Pamiętajmy jednak, że zastosowanie kilku substancji czynnych zwiększa ochronę roślin przed chorobami. Wybierając zaprawę, sprawdźmy jej rejestrację do konkretnej uprawy. Wybierajmy również środki od sprawdzonych dostawców, ponieważ tylko takie gwarantują ochronę oraz będą bezpieczne dla samych upraw i środowiska. Na rynku dostępne są również zaprawy oparte na imidachloprydzie oraz protiokonazolu, a także insektycydowa oparta na pirymikarbie. Zaletą stosowania zapraw insektycydowych w połączeniu z fungicydowymi jest możliwość zwalczania mszyc, które są wektorami chorób wirusowych. Zmieniający się klimat powoduje, że okres żerowania i rozmnażania się mszyc wydłuża się, co zwiększa ryzyko występowania chorób wirusowych. W większości przypadków choroby wirusowe zmniejszają wielkość i jakość uzyskiwanych plonów, w skrajnych przypadkach mogą spowodować całkowite wypadnięcie plantacji. Chorób wirusowych nie da się zwalczyć środkami ochrony. Zapobiegać ich występowaniu i rozprzestrzenianiu się można jedynie poprzez ochronę upraw przez mszycami.
Zaprawiać ziarno można na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest zaprawianie we własnym gospodarstwie. Metoda ta polecana jest dla gospodarstw posiadających własne zaprawiarki. Można zdecydować się na zakup kwalifikowanego materiału siewnego, dla którego producent zapewnia odpowiednie pokrycie ziarniaka zaprawą.
Podczas zaprawiania ważny jest odpowiedni dobór dawki środka oraz równomierne pokrycie materiału siewnego. Zbyt mała dawka oraz nierównomierne pokrycie ziarniaka zaprawą mogą spowodować, że ochrona będzie niewystarczająca. Natomiast zbyt duża dawka może wywołać fitotoksyczność lub zmniejszyć zdolność kiełkowania ziaren. Dodatkowo wprowadza się zbędny produkt do środowiska, a dla kieszeni rolnika jest zwykłym marnotrawstwem – niezależnie od tego, czy zakupimy zaprawiony materiał siewny, czy zaprawianie wykonamy na własną rękę. Pamiętajmy, że ochrona już na wczesnym etapie wzrostu roślin jest koniecznością, szczególnie w warunkach zmieniającego się klimatu, gdy coraz dłuższa i cieplejsza jesień sprzyja rozwojowi chorób. ¡
