Co znajdziesz w artykule?
Jęczmień ozimy zdobywa coraz większe uznanie, a to dzięki wysokiej plenności gatunku, który znajduje zastosowanie przede wszystkim w paszownictwie. Wybór odpowiedniej odmiany ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia najlepszych wyników produkcyjnych i ekonomicznych.
Na szczęście mamy do dyspozycji badania Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) prowadzone przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU). W tym artykule przedstawimy wyniki badań jęczmienia ozimego w roku 2022, które dotyczą plonowania oraz odporności na choroby i wyleganie. Jakie odmiany okazały się najlepsze?
Wybór odpowiedniej odmiany jęczmienia ozimego – klucz do sukcesu w uprawie!
Wybór odpowiedniej odmiany jęczmienia ozimego jest kluczowy dla osiągnięcia sukcesu w uprawie. Pożądana odmiana powinna charakteryzować się wysokim plonem, odpornością na choroby i wyleganie oraz dobrą zimotrwałością. Spośród obecnie zarejestrowanych 50 odmian jęczmienia ozimego, większość to odmiany wielorzędowe pastewne (37) oraz odmiany dwurzędowe (11 pastewnych i 2 browarne).
Interesująco, większość odmian w Krajowym rejestrze to odmiany zagraniczne, stanowiące aż 86% wszystkich zarejestrowanych, a tylko 7 pochodzi z polskiej hodowli. W 2023 roku do rejestru wpisano 6 nowych odmian, z których 5 to odmiany wielorzędowe pastewne, takie jak KWS Exquis, KWS Tolanis, Lady, SU Majella i Winnie. Ponadto, pojawiła się jedna dwurzędowa odmiana browarna o nazwie Sonja.
Warto zaznaczyć, że chociaż odmiany jęczmienia ozimego rzadko są wykorzystywane do produkcji piwa (co przeważnie jest domeną jęczmienia jarego z powodu lepszej jakości), odmiany o odpowiednich parametrach, takich jak Sonja, czasem są również akceptowane. Odmiana Sonja wyróżnia się średnią do dobrą wartością browarną (5,00), co może przyciągnąć uwagę producentów.
Rekomendowane odmiany jęczmienia ozimego w województwach
Co roku COBORU przeprowadza intensywne badania zgłoszonych odmian, a tylko najlepsze zostają wpisane do Krajowego Rejestru odmian. Te wyselekcjonowane odmiany przechodzą dodatkowe testy w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego, które prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki: przeciętnym (a1) i wysokim (a2).
Na szczególnie wymagającym poziomie a2, odmiany poddawane są zwiększonemu nawożeniu azotowemu o 40 kg/ha, stosuje się dolistne preparaty wieloskładnikowe oraz zadba o ochronę przed wyleganiem i chorobami. Dzięki tym badaniom, otrzymujemy dokładny obraz zachowania odmian w naszych klimatyczno-glebowych warunkach.
Wyniki plonowania odmian dla całego kraju, a także dla poszczególnych regionów, są podstawą do wpisania najbardziej wydajnych odmian na Listę odmian zalecanych do uprawy w różnych województwach. Aktualnie na liście znajduje się 19 odmian, z czego aż 8 zyskało rekomendację do uprawy w 4 lub więcej województwach.
Wiodącą pozycję zajmuje odmiana Jakubus, która zyskała uznanie w aż 14 województwach ze względu na swoje doskonałe i stabilne wyniki plonowania. Odmiany Mirabelle, SU Jule i KWS Morris zalecane są do uprawy w 9 województwach, podczas gdy odmiana Melia zdobyła rekomendację w 7 województwach. W bieżącym roku na Liście w poszczególnych województwach znajdziemy zróżnicowaną liczbę od 4 do 8 odmian.
Rok 2022 przyniósł wyjątkowe plony
Jęczmień ozimy, obok swojego większego potencjału plonowania, wyróżnia się wyjątkową odpornością na wiosenne susze, co przyczynia się do jego rosnącej popularności w kraju. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), powierzchnia uprawy tego gatunku systematycznie rośnie i w ostatnim roku przekroczyła 300 tysięcy hektarów, co stanowi niemal 5% wszystkich zasiewów zbóż z mieszankami zbożowymi.
W roku 2022 korzystne warunki klimatyczne zaowocowały wysokimi plonami jęczmienia ozimego w eksperymentach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Odmiany wzorcowe, takie jak Jakubus, KWS Morris i Mirabelle, osiągnęły imponujące plony na poziomie 97 dt/ha w przypadku przeciętnego poziomu agrotechniki, co było o 8 dt/ha wyższe niż rok wcześniej. Na wysokim poziomie agrotechniki, plony sięgnęły 109 dt/ha, co stanowi wzrost o 7 dt/ha w porównaniu z wynikami z 2021 roku.
Analiza chorób jęczmienia ozimego: Jakie zagrożenia dominowały w minionym roku?
Hodowcy jęczmienia ozimego starannie dobierają odmiany, aby osiągnąć nie tylko najwyższe plony, ale także zapewnić im dobrą odporność na choroby i wyleganie. W minionym roku najczęściej zaobserwowano rdzę jęczmienia, plamistość siatkową i mączniaka prawdziwego na jęczmieniu. Rzadziej występowały rynchosporioza i ciemnobrunatna plamistość. Pleśń śniegowa pojawiła się tylko na jednym doświadczeniu, a wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV) jedynie na dwóch. Dlatego ważne jest wybieranie odmian o wysokiej odporności na większość chorób, takich jak KWS Exquis, RGT Mela, Aleksandra czy SU Laubella, do uprawy.
Zwalczanie wylegania w jęczmieniu ozimym. Na co zwrócić uwagę przy wyborze odmiany?
Wyleganie jest problemem, który może przynieść straty zarówno w plonie, jak i jakości ziarna. Jest szczególnie widoczne przy intensywnym nawożeniu i niekorzystnych warunkach pogodowych, takich jak obfite deszcze i silny wiatr. Jęczmień ozimy, z powodu delikatnej budowy źdźbła, charakteryzuje się mniejszą odpornością na wyleganie w porównaniu do niektórych innych zbóż. Dlatego ważne jest wybieranie odmian o sprawdzonej odporności na wyleganie i bardziej sztywnej słomie. Odmiany krótsze oraz większość dwurzędowych wykazują zazwyczaj większą odporność. Zapobieganie wyleganiu wymaga odpowiednich praktyk agrotechnicznych, takich jak wybór odpowiedniej odmiany, racjonalne nawożenie azotem i stosowanie środków ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.
Zimotrwałość w obliczu zmian klimatycznych
W ostatnich latach ciepłe zimy utrudniają weryfikację zimotrwałości nowych odmian jęczmienia ozimego w naszych polowych warunkach. Aby ocenić tę ważną cechę, wykorzystuje się badania mrozoodporności w chłodniach oraz analizy zimotrwałości w lokalnych warunkach sprzyjających wymarzaniu roślin.
Tradycyjnie jęczmień ozimy obarczony był dużym ryzykiem, ponieważ miał stosunkowo niską zimotrwałość. Jednak z powodu zmieniającego się klimatu, Polska staje się coraz bardziej łagodnym obszarem, co sprawia, że uprawa jęczmienia ozimego staje się bardziej popularna. W tym roku, mimo poważnych szkód wskutek zimy, żadne doświadczenie nie zostało zdyskwalifikowane. Wśród odmian jęczmienia ozimego można jednak wyróżnić kilka, nieco bardziej odpornych, takich jak Giewont, Impala, Yukon czy Zenek.
Rozsądnym rozwiązaniem w praktyce może być uprawa kilku odmian jęczmienia ozimego w jednym gospodarstwie, o zróżnicowanej odporności. Dzięki temu zminimalizujemy ryzyko strat w przypadku wystąpienia chorób czy silnych przymrozków.
Coraz więcej odmian jęczmienia ozimego z Krajowego Rejestru na plantacjach
Według danych PIORiN powierzchnia plantacji nasiennych z jęczmieniem ozimym utrzymuje się od kilku lat na stałym poziomie ok 5 tys ha. Sukcesywnie zwiększa się natomiast udział odmian z Krajowego Rejestru. Stanowią one obecnie 62% powierzchni wszystkich rozmnażanych w Polsce odmian. Odmiany wielorzędowe pastewne zajmowały 50% powierzchni natomiast udział odmian dwurzędowych pastewnych wyniósł 12%. Areał odmian z katalogu wspólnotowego CCA stanowił 38% powierzchni wszystkich rozmnożeń. Są to odmiany dostępne na polskim rynku, jednak nie badane w naszych warunkach klimatycznych i nie ma informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce. Spośród odmian zarejestrowanych największy udział w nasiennictwie miały odmiany wielorzędowe pastewne: Jakubus (13,7%) i KWS Kosmos (13,2%) oraz odmiana dwurzędowa Aleksandra (5,1%).
Autor: Mgr inż. Joanna Szarzyńska, COBORU
