Gruźlica bydła to poważna choroba zakaźna, która może wpływać na zdrowie zwierząt i straty w hodowli. Sprawdź, jakie są objawy, główne przyczyny zakażenia oraz skuteczne metody zwalczania i zapobiegania tej chorobie w stadach bydła.

Gruźlica bydła – objawy

Gruźlica u bydła wywoływana jest przez prątki Mycobacterium bovis i może być przenoszona zarówno między zwierzętami, jak i na ludzi (zoonoza). 

Gruźlica u bydła rozwija się powoli, a jej objawy mogą nie być widoczne w początkowej fazie choroby. Charakterystyczne symptomy pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium i mogą obejmować:

• Utrata masy ciała mimo normalnego apetytu,

• Utrzymujący się, suchy kaszel, zwłaszcza po wysiłku,

• Powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie szyjnych i podżuchwowych,

• Problemy z oddychaniem,

• Spadek wydajności mlecznej u krów mlecznych,

• Gorączkę, choć rzadko.

Należy pamiętać, że gruźlica może przebiegać bezobjawowo przez długi czas, co sprawia, że jest trudna do wykrycia bez odpowiednich badań diagnostycznych. Właśnie dlatego regularny monitoring stada jest kluczowy.

Gruźlica bydła – przyczyny

Przyczyną gruźlicy bydła jest zakażenie prątkiem Mycobacterium bovis. Choroba ta przenosi się głównie drogą kropelkową, czyli przez wdychanie zanieczyszczonego powietrza w oborze. Możliwa jest również transmisja przez:

• Kontakt z zakażonymi zwierzętami,

• Spożycie skażonej paszy lub wody,

• Kontakt z odchodami chorych zwierząt,

• Skażone środowisko hodowlane.

Zakażenie prątkiem Mycobacterium bovis często występuje w obiektach o złej wentylacji oraz w warunkach o wysokiej wilgotności, co sprzyja rozprzestrzenianiu się bakterii.

Gruźlica bydła u ludzi

Gruźlica bydła przenosi się głównie drogą kropelkową przez kaszel lub kichanie zakażonych zwierząt. Zakażenie może także nastąpić przez spożycie nieprzetworzonego mleka, dlatego mleko powinno być pasteryzowane. Kontakt z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi chorych krów również stanowi ryzyko, jednak przestrzeganie zasad higieny minimalizuje to zagrożenie.

Gruźlica bydła – zwalczanie

Skuteczne zwalczanie gruźlicy bydła wymaga ścisłego przestrzegania procedur oczyszczania i odkażania, które ograniczają ryzyko rozprzestrzeniania się choroby. Proces ten obejmuje odpowiednie środki ostrożności, oczyszczanie oraz odkażanie miejsc i sprzętów, z którymi miały kontakt zakażone zwierzęta.

Środki ostrożności i przygotowanie

Przed rozpoczęciem działań osoby odpowiedzialne za oczyszczanie i odkażanie powinny być odpowiednio przeszkolone, aby bezpiecznie obchodzić się z produktami biobójczymi. Niezbędne jest również wyposażenie ich w środki ochrony osobistej, takie jak okulary ochronne, maski, kombinezony, rękawice i buty gumowe. Dzięki temu można uniknąć ryzyka zatrucia lub poparzeń chemikaliami. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest kluczowe na każdym etapie działań.

Oczyszczanie – pierwszy krok w walce z gruźlicą bydła

Oczyszczanie to podstawowy etap zwalczania gruźlicy, który polega na usunięciu wszelkich materiałów mogących zawierać czynniki chorobotwórcze. Dotyczy to odchodów zwierzęcych, ściółki i innych zanieczyszczeń w pomieszczeniach, gdzie przebywało bydło.

Proces oczyszczania rozpoczyna się od wstępnego spryskania miejsc przebywania zwierząt środkiem biobójczym. Następnie powierzchnie, takie jak sufity, ściany, podłogi, okna i drzwi, są dokładnie czyszczone. Ważne jest również, aby zwrócić szczególną uwagę na dezynfekcję sprzętu używanego w gospodarstwie, w tym żłobów, koryt i narzędzi, a także odzieży ochronnej i obuwia pracowników.

Zebrane odchody i zanieczyszczenia stałe powinny zostać bezpiecznie unieszkodliwione. W przypadku drewnianych przedmiotów, które nie nadają się do skutecznego oczyszczenia, zaleca się ich spalenie na terenie gospodarstwa.

Odkażanie – klucz do skutecznego zwalczania

Po zakończeniu oczyszczania następuje etap odkażania, który ma na celu całkowite wyeliminowanie czynników zakaźnych. Stosuje się różnorodne metody w zależności od rodzaju skażenia i powierzchni, które wymagają dezynfekcji.

W przypadku obornika zakażonego gruźlicą, tworzy się specjalne kopce na utwardzonym podłożu wyłożonym folią. Obornik układa się w warstwach i zabezpiecza przed dalszym rozprzestrzenianiem bakterii. Proces ten trwa minimum 21 dni, a całość jest polewana środkiem biobójczym, aby zapewnić skuteczne działanie.

Odkażanie gnojowicy i gnojówki odbywa się poprzez dodanie środka biobójczego do zbiornika, dokładne wymieszanie oraz zabezpieczenie go przed dostępem zwierząt, owadów i ptaków. Również ten proces trwa co najmniej 21 dni.

Odkażanie profilaktyczne i zapobiegawcze

W gospodarstwach podejrzanych o wystąpienie gruźlicy konieczne jest zastosowanie mat dezynfekcyjnych przy wejściach, wyjściach oraz na drogach wjazdowych i wyjazdowych. Maty te powinny być stale nasycone środkiem biobójczym, aby skutecznie eliminować bakterie.

Działania odkażające obejmują również sprzęt transportowy, miejsca załadunku zwierząt oraz wszelkie narzędzia używane w ognisku choroby. Szczególną uwagę zwraca się na odkażanie wstępne i ostateczne, które są przeprowadzane pod nadzorem lekarza weterynarii przed uznaniem ogniska choroby za wygasłe.

Gruźlica a mleko od krów

Mleko od krów z gruźlicą wymienia lub podejrzeniem tej choroby należy natychmiast zniszczyć. Produkt od krów z gruźlicą płuc lub narządów płciowych może być użytkowany tylko po wyjałowieniu. Naczynia na takie mleko muszą być dokładnie odkażane poprzez wygotowanie, parę wodną lub środki odkażające. Takie działania minimalizują ryzyko zakażeń i są kluczowe dla bezpieczeństwa.

Monitoring gruźlicy bydła

Monitoring gruźlicy jest obowiązkiem hodowców i organów weterynaryjnych. W ramach programów zwalczania chorób zakaźnych regularnie przeprowadza się badania kontrolne stada, zwłaszcza w obszarach o podwyższonym ryzyku. Najczęściej stosowaną metodą diagnostyczną jest próba tuberkulinowa.

Posiadacze bydła powyżej 6. tygodnia życia są zobowiązani do badania na gruźlicę w określonych terminach przez właściwe zakłady weterynaryjne.

Tuberkulinizacja bydła

Co to jest tuberkulinizacja? Tuberkulinizacja to metoda diagnostyczna polegająca na wstrzyknięciu tuberkuliny (preparatu zawierającego białka prątków gruźlicy) pod skórę zwierzęcia. Badanie to pozwala wykryć odpowiedź immunologiczną organizmu, która świadczy o kontakcie z Mycobacterium bovis.

Jak wykonać próbę tuberkulinową u bydła?

Próba tuberkulinowa u bydła jest przeprowadzana przez lekarza weterynarii w kilku krokach:

1. Wybór miejsca iniekcji – zazwyczaj jest to skóra szyi.

2. Podanie tuberkuliny – wstrzyknięcie małej ilości preparatu pod skórę.

3. Obserwacja reakcji – od 24 do 72 godzin od wykonania testu ocenia się miejsce podania pod kątem opuchlizny, zaczerwienienia lub stwardnienia. Obecność reakcji wskazuje na możliwość zakażenia.

Gruźlica bydła to poważne zagrożenie, które wymaga skutecznej profilaktyki oraz szybkiego reagowania na pojawiające się przypadki. Regularne badania, odpowiednie warunki sanitarno-higieniczne i eliminacja zakażonych osobników to kluczowe działania w zwalczaniu tej choroby. Hodowcy powinni również dbać o odpowiednią edukację w zakresie zdrowia zwierząt, aby minimalizować ryzyko wystąpienia gruźlicy w stadach.

SPRAWDŹ TAKŻE: Mamy pierwsze ognisko gruźlicy bydła w 2025 r. Sprawdź gdzie!