Co znajdziesz w artykule?
Niewłaściwie wybrana odmiana kukurydzy może znacząco wpłynąć na poziom uzyskiwanych plonów, a co za tym idzie zysk produkcji. Należy pamiętać, że dobór odmiany to podstawa w uzyskiwaniu wysokich plonów, szczególnie w przypadku odmian kukurydzy. Nie wszystkie odmiany tego gatunku mogą być uprawiane na terenie całego kraju czy na danym stanowisku. Nie wszystkie odmiany sprawdzą się w poszczególnym kierunku produkcji. Wybierając odmianę pod kolejne zasiewy często zadajemy pytanie czy korzystać ze sprawdzonych od lat odmian czy może postawić na nową odmianę. Chcąc uzyskiwać wysokie plony warto postawić na nowe odmiany, które z każdym rokiem są plenniejsze, a także bogatsze o nowe cechy jakościowe, do których zaliczamy odporność na choroby, lepsze przystosowanie do warunków suszy czy zmiennych warunków glebowych, podwyższona strawność czy lepsze oddawanie wody. To tylko niektóre z cech, które mogą wpłynąć na poziom plonowania. Informacji o nowych odmianach warto szukać na dniach pola czy w opracowaniach przygotowanych przez COBORU, jak np. listy odmian zalecanych. Pamiętajmy również o tym, że zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu, który ma na celu ograniczenie stosowania nawozów i środków ochrony roślin, właściwy dobór odmian nabierze jeszcze większego znaczenia.
Klasa wczesności
Niewłaściwie dobrana klasa wczesności (FAO) może sprawić, że kukurydza nie zakumuluje odpowiedniej ilości cukrów lub nie dojrzeje, co może zaważyć na sukcesie produkcji. Czym jest FAO? Jest to system oznaczeń cyfrowych, który określa wczesność odmian. Oznacza on długość okresu wegetacyjnego odmiany, jaki jest potrzebny do zakumulowania suchej masy. Wśród odmian kukurydzy wyróżniamy następujące grupy: wczesne (FAO poniżej 220), średnio wczesne (FAO 230-250), średnio późne (FAO 260-290) oraz późne (300 i więcej). Pamiętajmy, że oznaczenia klas wczesności w innych krajach mogą różnić się. Dlatego sprawdzajmy, czy dane oznaczenie klasy wczesności odmiany, którą chcemy kupić jest dopasowane do naszych rodzimych warunków. Dodatkowo warto pamiętać, ze w Polsce nie zaleca się uprawy kukurydzy o klasie wczesności większej niż FAO 300.
Znajomość liczby FAO jest ważna między innymi ze względu odpowiedni wybór odmiany względem lokalizacji gospodarstwa. Jak już wspomniałam na początku nie wszystkie odmiany osiągną dojrzałość na terenie całego kraju. Wynika to przede wszystkim z tego, że poszczególne rejony naszego kraju różnią się długością okresu wegetacji i ilości ciepła. Kukurydza to roślina ciepłolubna i najbardziej korzystne warunki termiczne do jej rozwoju występują w południowym pasie naszego kraju, czyli Polsce południowo-wschodniej i południowo-zachodniej. W tych rejonach kukurydzę możemy uprawiać we wszystkich kierunkach, wysiewać możemy też odmiany o późniejsze. W środkowej części kraju możemy uprawiać kukurydzę na kiszonkę prawie z całego zakresu klasy wczesności, problem natomiast może pojawić się podczas uprawy kukurydzy na ziarno. W tych rejonach tych odmiany o wyższym FAO mogą nie osiągnąć pełnej dojrzałości. Natomiast na północy naszego kraju należy uprawiać kukurydzę w kierunku kiszonkowym, najlepiej odmiany wczesne i średnio wczesne oraz niektóre średniopóźne. Stawiając na odmiany średniopóźne warto zasięgnąć rady przedstawicieli danej firmy, co do jej przydatności do uprawy w danym rejonie. W latach ciepłych w rejonie północnej Polski sprawdzić się może uprawa kukurydzy na suche ziarno. Niemniej jednak decydując się na ten kierunek uprawy, pamiętajmy, że o sukcesie jej powodzenia może zawarzyć pogoda. W tym rejonie kraju należy wybierać odmiany wczesne. Klasa wczesności może pomóc nam również w odpowiednim rozplanowaniu prac w gospodarstwie.
Przykładem odmiany o trochę późniejszym FAO jest RGT Maxxtrac. To ciekawy układ genetyki kukurydzy, gdzie mamy do czynienia z dużym udziałem cech odmian dentowych i w mniejszym stopniu uwidacznia się flint. Mimo iż kolba, mocno przypomina denta, pierwiastek flinta będzie odpowiadał za elastyczność pogodową i szybsze wschody. Ten mieszaniec kukurydzy o FAO 250 jest uniwersalny glebowo z możliwością siewu w zasadzie w całej Polsce.
Fix czy Flex?
Na rynku mamy odmiany, które różnią się typem kolby. Mieszańce kukurydzy mogą mieć kolbę typu flex lub fix. Cecha ta jest niezbędna do ustalenia obsady, a co za tym idzie normy wysiewu. Mieszańce kukurydzy z kolbą fix posiadają kolbę, której wielkość jest genetycznie zakodowana. Oznacza, że odmiany takie wytwarzają niemal taki sam rozmiar kolby niezależnie od obsady roślin na polu, oczywiście w zakresie pewnej tolerancji. Natomiast odmiany z kolbą typu flex wytwarzają kolbę elastyczną czyli większą lub mniejszą liczbę ziarna w pionie i poziomie przy zmniejszonej obsadzie na polu. Odmiany tego typu polecane są do uprawy kukurydzy w monokulturze czy na glebach o niskiej zasobności w składniki pokarmowe. Sprawdzą się również w warunkach stresowych, takich jak zła uprawa, siew w morką i zimną glebę, czyli wtedy, gdy możliwa jest redukcja obsady. Przykładem odmiany z kolbą o typie FLEX jest RGT Afixx, która w klasie wczesności FAO 230 jest sprawdzi się na słabych stanowiskach. W ostatnich latach potwierdziła na tysiącach hektarów, że potrafi zaplonować na słabszych stanowiskach relatywnie lepiej od innych odmian kukurydzy. Typ ziarna flint/dent pozawala jej na elastyczne połączenie wysokich możliwości plonotwórczych i elastyczności co do warunków pogodowych i glebowych. RGT AFIXX jest dedykowana do uprawy w całej Polsce, bez obaw o termin zbioru i parametry stanowiska. Polecana jest do uprawy na ziarno.
Stay green
Podczas wyboru odmiany kukurydzy warto zwrócić uwagę na cechę, jaką jest stay green. Mieszańce kukurydzy posiadające tę cechę, utrzymują zieloność liści i łodyg aż do dojrzałości pełnej. Rośliny takie charakteryzują się większą zdrowotnością oraz odpornością na fuzariozę i wyleganie. U odmian takich okres wegetacji się wydłuża, co dodatnio wpływa na poziom plonowania, a szczególnie na lepsze wykształcenie kolb. Tego typu odmiany wykorzystują lepiej składniki pokarmowe z gleby, szczególnie dostarczane nawożeniem mineralnym. Natomiast w przypadku użytkowania ich na kiszonkę otrzymujemy produkt o większej strawności.
Kierunek uprawy
Ważne podczas wyboru odmiany jest również kierunek, w jakim chcemy uprawiać kukurydzę. Kukurydza w naszym kraju najczęściej wysiewana jest na ziarno i kiszonkę. Niemniej jednak coraz częściej przeznacza się ją również na biogaz oraz grys. Dobra odmiana ziarnowa powinna charakteryzować się przede wysoką plennością dopasowaną do rejonu uprawy. Pożądane są również wczesność oraz lepszy wigor wiosenny, które zapewnią szybki rozwój wiosną. Uwagę powinniśmy zwrócić także czy wybierana przez nas odmiana charakteryzuje się wysokim plonem w przeliczeniu na 14% wilgotności ziarna i posiada odpowiednie tempo rozwoju i dojrzewania. Dodatkowo odmiany ziarnowe powinny posiadać niską wilgotność ziarna podczas zbioru (najlepiej poniżej 30%). Warto pamiętać, że to właśnie ta cecha decyduje o opłacalności uprawy, ponieważ im bardziej wilgotna kukurydza tym większe koszty suszenia będziemy musieli ponieść lub też niższą cenę dostaniemy w skupie. Poza tym istotną cechą w tego typu odmianach jest cecha zwana dry-down, czyli to jak szybko odmiany oddają wodę przed zbiorem. U takich odmian rośliny posiadają luźno ułożone liście okrywowe kolby oraz cienką okrywę ziarniaków, co zapewnia szybkie oddawanie wody w końcowej fazie dojrzewania, dzięki czemu możemy zbierać ziarno o niższej wilgotności. Wśród cech odmian ziarnowych warto również zwrócić na odporność na wyleganie, choroby (fuzaryjne oraz głownie), uszkodzenia przez omacnicę prosowiankę czy dobrą wymłacalność.
Przykładem odmiany ziarnowej jest ES Hattrick o FAO 260 (bądź zbliżonym). Warto wiedzieć, że ta grupa wczesności w uprawie kukurydzy ziarnowej stanowi nahbardziej pożądaną grupę mieszańców. Taka wczesność daje bardzo dobrą korelację możliwości plonotwórczych do osiąganych wilgotności ziarna. ES Hattrick to mieszaniec kukurydzy zarejestrowany w roku 2020 w Polsce. Buduje rośliny średniej wysokości z mocnym ukierunkowaniem na produkcję ziarnową. Najlepsze plony osiąga na stanowiskach średnich w kierunku lepszych i na takie gleby go szczególnie polecamy. W serii doświadczeń porejestracyjnych COBORU 2020 był nr 1, osiągając 106 % wzorca. Nie był to przypadek ponieważ w latach poprzednich również plonował bardzo wysoko: 2019 – 101% wzorca i 2018 – 105 % wzorca. Odmiana ta posiada genetykę „tropical dent” charakteryzującą się wysokim udziałem skrobi mączystej w ziarniaku, dzięki czemu oddawanie wody jest bardzo wydajne. Potwierdzają to również wyniki COBORU w serii doświadczeń porejestracyjnych 2020, gdzie wilgotność wyniosła 31,5% co dało 98% wzorca.
U odmian kiszonkowych szczególną uwagę powinno zwrócić się na wysokość plonu świeżej masy mierzonej w dt/ha. Poza tym u dobrej odmiany kiszonkowej udział plon kolb w plonie całkowitym suchej masy powinien wynosić powyżej 50%. Ważna jest również niska zawartość włókna i bardzo dobra strawność, zwłaszcza łodyg i liści. Cecha ta powoduje zwiększenie wydajności mleka i przyrostów opasów. Warto zdać sobie sprawę, że ziarno trawione jest w żwaczu, co w przypadku krów mlecznych bardzo ważne jest przesuniecie części trawienia ze żwacza do jelita cienkiego, co wpływa na zwiększenie produkcji mleka. Jest to możliwe dzięki tzw. skrobi by-pass, która występuje w prawie dojrzałym ziarnie typu flint.
Ziarno kukurydzy jest również szeroko wykorzystywane w młynarstwie do produkcji grysu. Najczęściej zakłady same opracowuję własne listy odmian preferowanych do przerobu. Należy jednak wiedzieć, że odmiana z przeznaczeniem na grys powinna posiadać ziarno o wysokiej gęstości, jak największym rozmiarze i okrągłym kształcie. Stąd też do produkcji grysu polecane są głównie odmiany typu flint, ze względu na duży udział skrobi szklistej. Do produkcji grysu ziarno powinno być dojrzałe fizjologicznie i posiadać niską wilgotność w czasie zbioru. Dlatego decydując się na ten kierunek produkcji zwróćmy uwagę by odmiana była dopasowana do lokalizacji pod względem klasy wczesności FAO.
Założenia Europejskiego Zielonego Ładu, dotyczą między innymi tego by Europa stała się neutralna klimatycznie. Zmiany dotkną nie tylko rolnictwa, ale również sektora energetycznego oraz transportowego. Europa stawia na rozwiązania mające na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz odejście od surowców kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii. Stąd też na znaczeniu może nabrać produkcja biogazu i bioetanolu. W obu tych kierunkach produkcji kukurydza jest bardzo dobrym surowcem. Wybierając odmianę do produkcji biogazu pod uwagę należy wziąć klasę wczesności, wysokość plonu suchej masy oraz wydajność produkcji biogazu. Ważnymi cechami u tych odmian jest zawartość suchej masy i włókna. Zawartość suchej masy przy zbiorze odmian wczesnych powinna wynieść 35%, a późnych 28%. Uzyskanie takiej zawartości suchej masy pozwala uzyskiwać maksymalną wartość plonu, stabilność kiszonki, dobry stopień rozkładalności biomasy w fermentorze ilość uzyskiwanego metanu z kg suchej masy oraz swobodny przepływ w biogazowni. W przypadku gdy uzyskamy niższą wartość suchej masy, możemy ponieść straty, które wiążą się z wyciekiem soków kiszonkowych. Wśród odmian z przeznaczeniem na biogaz bardziej polecane są odmiany późniejsze, które charakteryzują się wyższym plonem biomasy. Wybierając odmianę z przeznaczeniem do produkcji bioetanolu najważniejszym kryterium jest wysoki potencjał plonowania odmiany. Stąd też najczęściej wybieranymi odmianami będą typu dent lub pośrednim. Klasa wczesności nie ma tu dużego znaczenia.
Tolerancja na chłody
Kukurydza jest rośliną wrażliwą na niskie temperatury, szczególnie gdy występują one w fazach krytycznych, w których następuje formowanie i tworzenie poszczególnych elementów plonów. Stąd też cechą, na którą warto zwrócić uwagę jest tolerancja na chłody. Odmiany kukurydzy, które posiadają tę cechę zwykle wykształcają więcej ziaren w rzędzie i kolbie. Odmiany flint i dent różnią się pod względem reakcji na niskie temperatury. W warunkach takich znacznie lepiej radzą sobie mieszańce typu flint, dlatego zaleca się ich uprawę w pasie centralnej i północnej Polski. Sprawdzą się również we wczesnych terminach siewu. Inaczej wygląda uprawa mieszańców typu dent, które mają mniejszą tolerancję na chłody. Stąd poleca się je do uprawy raczej w cieplejszych rejonach kraju.
Tolerancja na upały i suszę
Niedobory wody i wysokie temperatury, które występują w przed i w trakcie kwitnienia, mogą znacząco wpłynąć na plon kukurydzy. Odmiany typu flint i dent różnią się terminem kwitnienia, co sprawia, że tolerancja na niekorzystne warunki w tym okresie jest różna. Porównując obydwa typy o tej samej wczesności to odmiany typu flint kwitną wcześniej, natomiast dent później. Natomiast odmiany typu dent są mniej wrażliwe na działanie wyższych temperatur. W rejonach, gdzie od czerwca występują regularne odstępy wysokich temperatur są wstanie wzrastać, jeżeli mają dostęp do wody znajdującej się w glebie. Charakteryzują się również krótkim okresem między pyleniem a wyrzucaniem znamion. Do zapylenia może dojść nawet podczas upałów, gdyż do kiełkowania wystarczy kilka godzin porannych ze zwiększoną wilgotnością. Ograniczenie wzrostu wegetacyjnego może nastąpić tylko w wyniku silnej suszy. Natomiast uprawy odmian typu flint na stanowiskach bardzo suchych jest bardzo ryzykowna, zwłaszcza gdy dodatkowo występuje duże ryzyko wystąpienia wysokich temperatur. Reakcją na tak niekorzystne warunki może być wstrzymanie rozwoju wegetatywnego i generatywnego, co objawiać się będzie redukcją biomasy oraz słabszym zaziarnieniem kolb.
