Co znajdziesz w artykule?
Jęczmień ozimy – przed podjęciem ostatecznego wyboru i zakupem nasion dobrze jest zapoznać się nie tylko z ofertą rynku, ale przeprowadzić wnikliwą analizę proponowanych odmian. Na rynku znajduje się sporo odmian jęczmienia ozimego – w większości zagranicznych, które zostały przebadane przez COBORU i wpisane do Krajowego rejestru.
Musimy pamiętać, że nie wszystkie sprzedawane odmiany zostały przebadane w naszych warunkach klimatyczno- glebowych. Warto więc poświęcić czas i przyjrzeć się bliżej odmianom zarejestrowanym i poszukać takiej, która spełni nasze oczekiwania.
W Polsce badaniem i rejestracją odmian zajmuje się Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Każdego roku przeprowadza się tu badania nowych odmian, a najlepsze wpisywane są do Krajowego rejestru (KR) odmian. Dodatkowo już po zarejestrowaniu odmiany badane są w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Doświadczenia z jęczmieniem ozimym prowadzone są na 2 poziomach agrotechniki: przeciętnym – a1 i wysokim – a2. Wysoki poziom agrotechniki wyróżnia się zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. W ramach badań porejestrowych odmiany jęczmienia ozimego testowane są w 46 punktach doświadczalnych rozlokowanych na terenie całego kraju, a w ostatnim 3-leciu badano 31 kreacji. Otrzymujemy średnie wyniki plonowania odmian dla kraju, ale również dla poszczególnych regionów, co daje dobry obraz zachowania się odmian w naszych warunkach klimatyczno- glebowych.
Obecnie w KR zarejestrowane są 32 odmiany jęczmienia ozimego, wszystkie pastewne, w tym 26 wielorzędowych i 6 dwurzędowych. Nie ma aktualnie żadnej zarejestrowanej odmiany o typie browarnym. Bardzo duży udział stanowią odmiany zagraniczne – 88%. Tylko 4 odmiany pochodzą z polskiej hodowli. W roku 2020 wpisano do KR 2 nowe odmiany jęczmienia ozimego: wielorzędową pastewną – KWS Morris i dwurzędową pastewną – Lautetia.
Jęczmień ozimy – ważny jest plon?
Decydując się na uprawę jęczmienia ozimego z przeznaczeniem na paszę, najważniejszym kryterium wyboru odmiany jest plon ziarna. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach wnoszą duży postęp w plenności i to one zajmują czołowe miejsca. Na wyróżnienie zasługuje tu nowa odmiana dwurzędowa Lautetia, która dorównuje plennością najlepszym odmianom wielorzędowym, a w roku 2019 osiągnęła najwyższe plony. I jest również liderem w grupie odmian dwurzędowych. W doświadczeniach PDO w roku 2019 odmiany wzorcowe jęczmienia ozimego (Jakubus, KWS Kosmos i Mirabelle) uzyskały wyższe plony niż rok wcześniej, tylko nieco niższe do plonów z roku 2017. Na przeciętnym poziomie agrotechniki plony wyniosły 81 dt/ha, natomiast na wysokim poziomie agrotechniki 93 dt/ha. Choć u innych gatunków odnotowano zniżkę plonów, to jęczmień poradził sobie w warunkach stresowych w 2019 r. Być może będzie to szansa dla gatunku wrażliwego na niskie temperatury, którego uprawa w naszych warunkach klimatycznych obarczona była pewnym ryzykiem, a dzięki zmianom klimatycznym, które zachodzą, stanie się on bardziej popularny i ceniony.
Jęczmień ozimy – ważna jest odporność
Ważną cechą, wpływającą pośrednio na wielkość plonowania jęczmienia, jest odporność odmian na czynniki chorobotwórcze. Na jęczmieniu ozimym najczęściej występują: mączniak prawdziwy, plamistość siatkowa, rynchosporioza. Często pojawia się również rdza jęczmienia i ciemnobrunatna plamistość. Odporność na choroby to cecha w dużym stopniu warunkowana odmianowo. Bardzo ważne więc jest to, aby do uprawy wybierać odmiany o możliwie wysokiej odporności na większość chorób, takie jak Kaylin, Impala, KWS Morris czy dwurzędowe Brosza, Lautetia, SU Lautine. Warto również zwrócić uwagę na przedplon. Dla jęczmienia ozimego do najlepszych przedplonów zalicza się groch, rzepak ozimy, ziemniaki wczesne oraz bobowate. Nieodpowiednim przedplonem jest natomiast jęczmień, pszenica i pszenżyto z powodu możliwości przejścia choroby.
Wśród zbóż jęczmień ozimy charakteryzuje się słabą odpornością na wyleganie ze względu na delikatną budowę źdźbła. Jest on szczególnie mocno narażony na wyleganie przy wysokim poziomie nawożenia azotowego. Warto więc sięgać po odmiany wykazujące większą odporność na wyleganie. Tą cechą charakteryzuje się większość odmian dwurzędowych, ale i niektóre odmiany wielorzędowe. Wśród nich wyróżniają się: Jakubus, Kaylin, Mirabelle, SU Elma, SU Jule Titus czy Zita.
W praktyce korzystnym rozwiązaniem może okazać się uprawa w danym gospodarstwie więcej niż jednej odmiany jęczmienia ozimego o zróżnicowanej odporności. Zmniejsza to ryzyko strat w razie wystąpienia chorób czy silnych przymrozków.
Jęczmień ozimy jest gatunkiem wrażliwym na kwaśny odczyn gleby. Najwyższe plony osiąga przy pH od 5,4 do 7,5, natomiast znacznie słabiej plonuje poniżej tego zakresu. Doświadczenia PDO w poprzednim sezonie zostały założone
w ok. 98% na glebach o odczynie powyżej 5,6, a tylko 2% doświadczeń zostało przeprowadzonych przy niższym pH gleby. Przy wyborze odmian do uprawy warto sięgnąć po wyniki uzyskane w ramach PDO zaprezentowane w tabeli 1. Przedstawiona jest tu liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian jęczmienia ozimego, badanych w 3 ostatnich latach, a odmiany uszeregowane są alfabetycznie.
Jęczmień ozimy w badaniach
Badania PDO jęczmienia ozimego pozwalają wyróżnić odmiany, które najlepiej plonują w danym rejonie kraju. Odmiany te zostają wpisane na Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw (LOZ). Lista ta tworzona jest co roku na podstawie wyników PDO przez ekspertów i we współpracy z Samorządami Wojewódzkimi, Izbami Rolniczymi i innymi podmiotami zainteresowanymi wdrażaniem postępu biologicznego w rolnictwie. Jest to bardzo ważne ze względu na różnorodność glebową i klimatyczną w naszym kraju. Warto zwrócić na to uwagę, gdyż w skrajnych przypadkach różnice między rejonami dla jednej odmiany mogą sięgać nawet kilku ton z hektara. W obecnym sezonie odmiany, które zaleca się do uprawy w największej liczbie województw, to: Jakubus, KWS Kosmos, Kaylin, dwurzędowa Zita, Quadriga i Zenek. W bieżącym roku na LOZ w poszczególnych województwach
znajdziemy zróżnicowaną liczbę odmian – od 3 w województwach podlaskim i pomorskim do 8 odmian zalecanych w województwie śląskim.
Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych jęczmienia ozimego zwiększyła się w 2019 r. o blisko 1,2
tys. ha w stosunku do roku poprzedniego. Jęczmień ozimy rozmnażany był na powierzchni 4,5 tys. ha. Zwiększył się również udział odmian zarejestrowanych w Polsce i wynosi on obecnie 58% wszystkich rozmnażanych. Pozostałe to odmiany z katalogu CCA, które dostępne są na polskim rynku, jednak nie były badane w naszych warunkach klimatycznych i nie ma informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce. Spośród odmian zarejestrowanych największy udział w nasiennictwie miały odmiany wielorzędowe pastewne: KWS Kosmos (19,0%), Quadriga (14,6%),
KWS Higgins (3,0%) i Jakubus (2,9%) oraz odmiana dwurzędowa pastewna SU Vireni (4,6%). Z odmian z katalogu
wspólnotowego (CCA) na największej powierzchni rozmnażane były Sandra, Concordia i KWS Ida.
Nowe odmiany jęczmienia ozimego
Charakterystyka odmian jęczmienia ozimego wpisanych do KR w 2020 r.
KWS Morris
Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku średnia (4,5°). Odporność na rdzę jęczmienia – duża, na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała, zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Zgłaszający:
KWS Lochow Polska sp. z o.o.
Lautetia
Odmiana dwurzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku średnia (4,5°). Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę jęczmienia – dość duża, na plamistość siatkową, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny niskie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny do bardzo wczesnego, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała, zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Zgłaszający:
Saaten-Union Polska sp. z o.o.
Autor: mgr inż. Joanna Szarzyńska, COBORU w Słupi Wielkiej
