Co znajdziesz w artykule?
Powierzchnia uprawy owsa w siewie czystym zarówno w Polsce, jak i za granicą utrzymuje się na stałym poziomie. W naszym kraju już od wielu lat oscyluje w granicach pół miliona hektarów rocznie, natomiast na świecie około 9 mln ha.
Uprawa owsa jarego w 2023 r.
Powierzchnia uprawy owsa w 2023 roku w Polsce wyniosła ponad 499 tys. ha, natomiast średnia w trzyleciu to nieco ponad 493 tys. ha. Owies najchętniej jest uprawiany w województwie mazowieckim (87 tys. ha), a najmniej wysiewa się w województwie opolskim (5 tys. ha).
Wraz ze wzrostem zajętej powierzchni pod uprawę wzrasta również powierzchnia plantacji nasiennych tego gatunku. W porównaniu do roku 2022 wzrosła o 1 tys. ha i wyniosła 4,4 tys. ha. Niezmiennie największy udział w plantacji należy do odmiany Bingo, bo aż 31,5%.
W roku 2023 do Krajowego rejestru (KR) wpisano 3 odmiany z polskich hodowli: Dynamit, MHR Samuraj i Motto. Obecnie w KR znajduje się 38 odmian, w tym 35 odmian owsa zwyczajnego i 3 nagiego. Dominują kreacje żółtoziarniste. Wszystkie odmiany przydatne są głównie do uprawy w nizinnych rejonach kraju.
Rośnie zainteresowanie na owies
Owies w porównaniu z pozostałymi gatunkami zbóż ma niewielkie znaczenie na rynku światowym, jednak możemy zauważyć, że jego popularność stale rośnie wraz z coraz to nowszymi możliwościami wykorzystania już nie tylko na paszę dla zwierząt, ale także w przemyśle spożywczym, chemicznym, farmaceutycznym czy energetycznym. Niewątpliwe znaczenie ma również tutaj szereg zalet agrotechnicznych, do których należą chociażby małe wymagania glebowe i termiczne, tolerancja na niskie pH gleby czy funkcja fitosanitarna, ponadto jest bardzo dobrym przedplonem dla innych zbóż.
Dobór odmian owsa jarego
Przed zakupem materiału siewnego należy zapoznać się z szerokim zestawem odmian, który daje możliwość wyboru najodpowiedniejszej do określonych warunków środowiska. Na rynku jest coraz więcej odmian zarówno tych wpisanych do Krajowego Rejestru, jak i ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA). Dla określenia wartości gospodarczej odmian owsa, które zostały już zarejestrowane, prowadzone są przez COBORU badania w ramach Porejestracyjnego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) i są realizowane w stacjach i punktach doświadczalnych na terenie całego kraju.
Jakie odmiany owsa plonowały najlepiej?
Jakie odmiany owsa plonowały najlepiej? W tabeli numer 1 zamieszczono wyniki najważniejszych cech rolniczo-użytkowych odmian owsa wpisanych do KR. Wyniki wykazują potencjał plonowania poszczególnych odmian. Odmiany uszeregowano według malejącego plonu ziarna w trzyleciu 2021–2023. Pominięto odmiany, które nie były badane w tym okresie lub mają wyniki z jednego roku. W tabeli nie uwzględniono zróżnicowania plonowania pod wpływem zmienności rejonowej kraju.
Najlepiej plonujące odmiany w ostatnim trzyleciu to spośród odmian:
- owsa zwyczajnego: Rambo (64,8 dt/ha) oraz Poker i Wulkan (po 64,1 dt/ha),
- owsa nagiego: Siwek (45,7 dt/ ha) i Adorator (45,3 dt/ha).
- Odmiany wzorcowe (Gepard, Kozak, Rambo) plonowały średnio 63 dt/ha.
Średni plon w 2023 roku był niższy niż w poprzednim i wyniósł 61,2 dt/ha.
Jakość ziarna najlepsza u owsa nagiego
Analizując odmiany, warto przyjrzeć się jakości ziarna. Tu zdecydowanie wyróżniają się odmiany owsa nagiego, co wynika z uwarunkowań genotypowych. Wszystkie charakteryzują się niskim udziałem łuski oraz wyższą zawartością białka i tłuszczu. Spośród odmian owsa zwyczajnego najmniejszym udziałem łuski wyróżniają się odmiany: MHR Samuraj (22,5%) i Motto (22,7%). Natomiast patrząc na zawartość białka w ziarnie, trzeba wymienić odmiany: Alfa i Perun a tłuszczu: Gepard i Rambo. Wśród pożądanych cech wyprodukowanego ziarna wymienia się również dużą masę 1000 ziaren i tutaj możemy wyszczególnić odmiany Armani i Bingo, które wyróżniały się pod tym względem od pozostałych badanych odmian.
Jakie odmiany owsa jarego są najbardziej odporne na wyleganie?
Ważną cechą, na którą należy zwrócić uwagę, wybierając odmianę do siewu, jest podatność odmian na wyleganie, która często wiąże się z wysokością roślin. Najczęściej im rośliny wyższe, tym bardziej skłonne do wylegania.
Spośród wszystkich badanych odmian dość dobrą odpornością na wyleganie cechują się odmiany: Panteon, MHR Samuraj, Pablo, Bingo i Harnaś.
Choroby owsa – jaką odmianę wybrać?
Zdrowotność jest tuż po plonowaniu jedną z najważniejszych cech odmiany. Najczęstsze choroby występujące w uprawie owsa to mączniak prawdziwy, helmintosporioza, rdza owsa oraz septorioza liści. Występowanie choroby jest uzależnione od odmiany i jej odporności.
Odmiany owsa zwyczajnego, które wykazały największą odporność na mączniaka prawdziwego to: Rambo, Agent, Motto, MHR Samuraj, Pablo, Bingo, Siwek, Adorator, MHR Harem, na rdzę owsa: Motto i Dynamit, natomiast na septoriozę liści: Gepard, Kozak i Adorator. Wszystkie odmiany owsa charakteryzowały się średnią odpornością na helmintosporiozę.
Owies jary w badaniach PDO
Na podstawie wyników PDO tworzone są co roku Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw (tab. 2). W opracowaniu wyszczególniono odmiany z najlepszymi wynikami plonowania w danym województwie. Obecnie na liście znajduje się 19 odmian owsa jarego, z czego najczęściej rekomendowana jest odmiana Rambo (14 województw), później Refleks (12 województw) i Figaro (9 województw). Warto korzystać z tego opracowania, ponieważ każdy region ma swoją specyfikę w odniesieniu do gleby i klimatu, która wpływa na odmianę.
Autor: Mgr inż. Karolina Madajska, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
Przeczytaj nasz artykuł, w którym opisujemy owies ozimy.
