Co warto wiedzieć o biologizacji?

Ostatnimi czasy dużo się mówi o rolnictwie regeneratywnym i biologizacji. Top Farms Wielkopolska od 8 lat stosuje rozwiązania poprawiające żyzność gleby. Czym jest kodeks 5C?

Firma Top Farms Wielkopolska na swoich polach stosuje innowacyjne podejście do prowadzenia upraw oraz zarządzania gospodarstwem. O standardzie 5C, jaki obowiązuje w firmie, rozmawialiśmy z Pawłem Kaczmarkiem, członkiem zarządu Top Farms Wielkopolska.

Jak wspomina nasz rozmówca przygoda Top Farms z biologizacją rozpoczęła się w okresie 2011/2012. W Wielkopolsce niesprzyjające warunki klimatyczne takie jak susze czy pojawiające się w ostatnich latach fale upałów, sprawiają, że rośliny doświadczają stresu niedoboru wody. Pierwotnie w gospodarstwie stosowana była technologia konwencjonalna, oparta o pełną chemizację. Jednak zabiegi te dawały efekt odwrotny. Jak podkreśla Paweł Kaczmarek, Top Farms szukało sposobu na to, by stać się gospodarstwem konkurencyjnym, a jednoczenie rentownym i opłacalnym, na obszarze, gdzie zachodzą zmiany klimatyczne. Pytanie, jakie sobie wtedy postawiono, to jak bez zwiększania kosztów, utrzymać opłacalność produkcji.

Pierwszym krokiem była zmiana podejścia do wykonywania prób glebowych. Zamiast podstawowych badań gleby, takich jak pH gleby oraz makroskładniki, zaczęto wykonywać rozszerzone badania gleby. Dzisiaj w gospodarstwie bada się około 17 różnych parametrów gleby, poczynając od analizy struktury gleby, stosunku węgla do wapnia, sodu i potasu, a także wykonuje się analizę sumy zasad wymiennych. Jak mówi Paweł Kaczmarek po 8 latach prowadzenia tego typu produkcji całkowicie zmieniło się podejście do gleby w gospodarstwie. Wypracowane zostały zasady dobrych praktyk, które nazwano kodeksem 5C. Traktuje on o pięciu obszarach prac wykonywanych w gospodarstwie, których nazwy angielskie rozpoczynają się od litery C – 1C(Calcium), 2C (Carbon), 3C (Cover crops), 4C (Cultivation) oraz 5C (Culture).

Wapń

Wapń to pierwsze C w kodeksie firmy Top Farms. Jak podkreśla Paweł Kaczmarek, wapń jest jednym z najważniejszych pierwiastków dla roślin. Spełnia on szereg funkcji w życiu biologicznym gleby. Wapń jest składnikiem odżywczym pobieranym przez rośliny w znacznym stopniu. Należy również do jednej z 4 zasad wymiennych znajdujących się w środowisku glebowym. Uczestniczy w regulacji odczynu gleby i właśnie ta rola wapnia jest najbardziej znana rolnikom. Należy pamiętać, że pH decyduje o życiu mikrobiologicznym w glebie. W pH lekko kwaśnym dominują bakterie pożądane, uczestniczące w procesach próchnicotwórczych. Natomiast na glebach kwaśnych (pH<5) dominację przejmują grzyby, często patogeniczne. Poza tym wapń w odpowiedniej relacji z magnezem decyduje o właściwościach strukturalnych gleby tzn. czy jest ona pulchna, luźna, a także o tym czy korzenie mogą swobodnie przenikać w głąb gleby. Odczyn gleby decyduje również o kompleksie sorpcyjnym gleby. Przy pH 6,5-7 pojemność sorpcyjna kompleksu glebowego jest pięciokrotnie wyższa niż przy pH 2. Świadczy to o tym, że wraz ze spadkiem pH, pojemność sorpcyjna gleby pogarsza się. Warto również zwrócić uwagę, że wapń wpływa na przyswajalność innych składników pokarmowych. Jak widać wapń pełni szereg ról bardzo ważnych dla roślin i gleby, dlatego w gospodarstwie Top Farms stosowane są nawozy wapniowe, miękkie, bardzo dobrze rozdrobnione i bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie oraz wysoko reaktywne, co sprawia, że charakteryzują się szybkim działaniem. Wapń stosowany jest również dolistnie. Gospodarstwo stawia na to by zarówno utrzymywać odpowiedni odczyn gleby, jak również dostępność wapnia odżywczego dla roślin.

Węgiel to drugie C

Drugim C w kodeksie firmy Top Farms to węgiel, a dokładniej materia organiczna. Jak podkreśla Paweł Kaczmarek, udział materii organicznej w glebie powinien być na poziomie 3-5%. Celem firmy jest doprowadzenie w warunkach Wielkopolski do próchnicy na poziomie 3%. Zawartość materii organicznej w glebie jest o tyle ważna, że właśnie w tej warstwie gleby odbywa się życie mikrobiologiczne, czyli makro- i mikroflory glebowej. Należy pamiętać, że materia organiczna stanowi pożywienie dla organizmów glebowych. W gospodarstwie na każdym polu stosowany jest nawóz naturalny, a także pozostawiane są resztki pożniwne, które są rozdrabniane jak najdrobniej i równomiernie rozrzucane. Ma to wpływ nie tylko na ich rozkład, ale również chroni pola przed gryzoniami, które zakładają gniazda w źle rozdrobnionej i niewłaściwe rozrzuconej słomie. Na resztki pożniwne aplikowany jest nawóz organiczny, który ma na celu przyspieszyć rozkład resztek organicznych. W gospodarstwie stosowane są również kwasy fulwowe i huminowe, jak również melasa, która wpływa na rozwój mikroorganizmów glebowych.

Międzyplony w biologizacji

Międzyplony to kolejne C w kodeksie dobrych praktyk. Główną zasadą strategii firmy Top Farms jest utrzymywanie żywych korzeni w glebie. Jest to ważne z punktu widzenia erozji wodnej i wietrznej gleby, jak jej zacienienia, przez co ogranicza się jej parowanie. Ma to duże znacznie szczególnie w latach gorących, kiedy gleba może nagrzewać się do temperatur >40°C. W takiej sytuacji parowanie wody z gleby będzie bardzo duże. Natomiast osłaniając i zacieniając glebę, ograniczamy parowanie i tym samym utratę wody z gleby. Międzyplony są również ważnym źródłem materii organicznej, która wchodzi w obieg i jest rozkładana przez organizmy glebowe, co wpływa na budowanie korzystnej struktury gleby, a co za tym idzie poprawia pojemność wodną glebę. Z obserwacji prowadzonych w gospodarstwie, pola na których posiane są międzyplony, są w stanie przyjąć wodę, nawet z deszczów nawalnych. Inaczej jest na polach nieosłoniętych i o gorszej strukturze gleby, gdzie większy deszcz może spowodować wymywanie składników pokarmowych. Międzyplony pobierając składniki pokarmowe z gleby, często również z głębszych warstw gleby, zapobiegają ich wymywaniu. Po ich przyoraniu i rozkładzie, składniki pokarmowe są ponownie dostępne dla roślin. Międzyplony to również ważny element w zachowaniu bioróżnorodności i są ważnym przerywnikiem płodozmianu.

4 C czyli uprawa

4 C w kodeksie dobrych praktyk to uprawa. Top Farms stosuje następujące główne zasady płytkie spulchnianie bez odwracania, by jak najmniej zaburzać życie organizmów glebowych. Kolejne założenie tego obszaru to uprawiać najmniej jak się da. Dbałość o makro- i mikroflorę glebową wpływa korzystnie na strukturę gleby. Dużą rolę pełnią tu dżdżownice, które drążąc kanały napowietrzają glebę, a resztki materii organicznej przechodzącej przez ich przewód pokarmowy bezpośrednio wpływają na zwiększenie ilości próchnicy. Dlatego zdaniem Pawła Kaczmarka warto jest zrezygnować z orki, ale przy jednoczesnym zachowaniu odpowiedniej relacji wapnia do magnezu.

Kultura w uprawie

Piąte C w kodeksie Top Farms to ogólne spojrzenie na uprawę i odpowiednie zarządzanie nią. Wśród zasad, jakie znajdziemy w tym obszarze jest ograniczanie użycia środków ochrony roślin do koniecznego minimum. Kolejna to stosowanie zróżnicowanego płodozmianu, w którym ogranicza się monokulturę, a rośliny jednoliścienne, jak np. zboża, występują po roślinach dwuliściennych. Ważne jest również nie tylko to co dzieje się na polu, ale również wokoło niego. Dlatego też warto zadbać o miedze i zadrzewienia śródpolne, jak również nasadzanie pasów drzew. Ważna jest dbałość o małą retencję. Dla przykładu firma Top Farms  w Jargolu k. Kórnika wybudowało 70 ha zalewów. Powstały one w wyniku spiętrzania wody i zalewania terenów mało atrakcyjnych dla uprawy roślin. Korzyści, jakie płyną z takiego podejścia to wytworzenie specyficznego mikroklimatu, wartość społeczna i przyrodnicza. Ponadto jest to rezerwuar wody, z którego w razie potrzeby pobierana jest woda do nawodnienia upraw. Kolejną praktyką jest pozostawianie małych enklaw wielości 0,25 – 0,5 ha, które są rozproszone w gospodarstwie, na łąki kwiatowe mające na celu ochroną zapylaczy. W roku 2020 na obszarze 15 000 ha łączna powierzchnia takich łąk wyniosła  11 ha. Firma Top Farms w ramach założeń 5-tego C, stawia również na kontakt ze społecznością rolników i pszczelarzy. Jak podkreśla Paweł Kaczmarek, ważne jest by dzielić się wiedzą i dobrymi praktykami, jak również wspierać społeczność lokalną.

Autor: dr inż. Aleksandra Wieremczuk