Ten rok jest wyjątkowy pod wieloma względami. Mamy suchą i chłodną wiosnę, co niestety nie służy uprawianym roślinom. Na przebieg pogody nie mamy wpływu, ale na zatrzymanie w glebie większej ilości wody i ograniczenie ryzyka wystąpienia erozji wietrznej czy wodnej już tak. Uprawa bezorkowa – to właśnie ją należy stosować.

Odwiedziliśmy jedno z gospodarstw w woj. wielkopolskim, gdzie od kilku lat z powodzeniem jest stosowana uprawa bezorkowa. Rodzinne gospodarstwo prowadzi Tomasz Pradelski z miejscowości Siernicze Małe w gminie Ostrowite. Rolnik pracuje na areale ok. 160 ha. W płodozmianie jest m.in. rzepak, burak cukrowy, pszenica, jęczmień ozimy, kukurydza, facelia i owies. Gospodarstwo ma gleby klasy III B, IVB, aż do V.

Od piętnastu lat nie ma produkcji zwierzęcej, jest tylko roślinna. Dodatkową działalnością prowadzoną w gospodarstwie jest wykonywanie usług rolniczych dla rolników z okolicznych gmin i powiatów. Prowadzona jest również działalność handlowa środkami do produkcji rolnej. Warto podkreślić, że gospodarstwo przynależy do Sieci Gospodarstw Demonstracyjnych Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu i odbywają się w nim różnego rodzaju spotkania i szkolenia. 

Skąd pomysł, by zmienić system uprawy?

Nie była to presja, ale kierunek, w którym idzie rolnictwo. Wszelkie uproszczenia dają wymierne korzyści. Do tego trzeba dołączyć ekoschematy, które poprawiają efekt ekonomiczny, a z drugiej strony czas potrzebny na wykonanie prac w polu. Nie bez znaczenia jest fakt, że orka bardziej wysusza glebę i niszczy jej strukturę. Nie mając wystarczającej ilości opadów i do tego bezśnieżne zimny, trudno o zgromadzenie wystarczającej ilości wody na okres wegetacji, więc zmiana technologii uprawy gleby to dobry kierunek. Jednak musi być połączona z udziałem odpowiedniego parku maszynowego i dopasowaniem całego cyklu zabiegów do bezorki.

Tu liczy się precyzja i konieczność wykonywania po żniwach kilku płytkich uprawek celem zniszczenia chwastów i samosiewów. Uprawa bezorkowa jest stosowana w wielu gospodarstwach z powodzeniem, ale nie brakuje takich, gdzie wystąpiły problemy – różne choroby, pozostałości pestycydów, trudności z przemieszczaniem się składników pokarmowych zawartych w nawozach – i tam wraca się do orki.

Uprawa bezorkowa – d kiedy zaczęła się przygoda?

Pierwsze próby zaczęliśmy 5-6 lat temu ze zmianą technologii uprawy gleby. Chociaż nie będę ukrywał, że na chwilę obecną mamy mieszany system uprawy. Orka jest jeszcze wykonywana pod uprawę rzepaku ozimego, a to wszystko za sprawą siewnika wyposażonego w redlice stopkowe. Rzepak nie wybacza błędów przy siewie, więc lepiej nie ryzykować, a mieć od razu zakładaną obsadę roślin na metrze kwadratowym. Z kolei pod zboża ozime był wcześniej wykorzystywany pług dłutowy z firmy Bednar, a od ubiegłego roku do gospodarstwa został zakupiony typowy agregat do uprawy bezorkowej Amazone Cenius.

Zaletą pługu dłutowego z firmy Bednar jest bardzo dobre zrywanie podeszwy płużnej i napowietrzanie gleby. To narzędzie idealnie się sprawdza po zebranych burakach cukrowych czy też kukurydzy na ziarno. Niestety nie do końca sprawdza się pod uprawę ozimin ze względu na podwójny wał kolczasty i brak odpowiedniego zagęszczenia gleby. Dlatego został zakupiony agregat Cenius. W tym roku planujemy zakup agregatu uprawowo-siewnego Horsch Pronto z redlicą talerzową, która sprawdzi się przy siewie nie tylko zbóż, ale też rzepaku. Tym samym prawdopodobnie zrezygnujemy z uprawy orkowej pod rzepak.

Czy były próby z uprawą pasową?

Tak, ale na naszych glebach, jak myślę, uprawa pasowa by się nie sprawdziła, a to ze względu na dużą mozaikę glebową. Mamy takie działki, gdzie na początku pola są grunty piaszczyste, potem gleba klasy IV i dalej jest V, a i trafi się kawałek III klasy.

Jakie korzyści przyniosła zmiana technologii uprawy gleby?

Zrezygnowanie z pługa pod uprawę roślin ozimych na rzecz stosowania kultywatora dedykowanego do uprawy bezorkowej to przede wszystkim mniejsze zużycie paliwa i szybciej wykonana praca bez utraty nadmiernej ilości wilgoci w glebie. Podczas orki trzeba liczyć się na naszych glebach ze spalaniem ok. 16-18 l oleju napędowego na hektar. Natomiast przy agregacie Cenius, który pracuje na szerokości roboczej 3,5 m i ma 11 zębów spulchniających, spalanie jest na poziomie 10-11 l/ha. Z tym narzędziem pracuje ciągnik John Deere 7530 Premium z silnikiem o mocy 205 KM. Praca jest wykonywana z prędkością 8-9 km/h. Na dużym polu udaje się w ciągu godzinny obrobić ok. 3 ha.

Pod zboża gleba jest uprawiana na głębokości ok. 20 cm. Po tym zabiegu agrotechnicznym jest wykonywany siew zestawem uprawowo-siewnym Amazone o szerokości roboczej 3 m. Sprzęt ma bronę wirnikową KE i nabudowany siewnik AD Special. Na to zadanie trzeba liczyć oleju napędowego ok. 8 l/ha. Dodam jeszcze, że co 4 lata jest wykonywane głęboszowanie na 35 cm. Do tego zadania wykorzystujemy pług dłutowy, który pracuje ze zdemontowanymi bocznymi podcinaczami. Narzędzie o szerokości roboczej 3 m ma zamontowanych 7 zębów spulchniających i wał kolczasty. Elementy robocze posiadają zabezpieczenie hydrauliczne. Pług dłutowy pracuje z ciągnikiem John Deere 6170R o mocy 205 KM. Spalanie przy pracy na głębokości 35 cm jest na poziomie 15 -18 l/ha.

Czy uprawa bezorkowa obniżyła plony?

Mając kilkuletnie doświadczenia z uprawą bezokrową, nie można jednoznacznie określić, czy plony są niższe czy wyższe, a to za sprawą ekstremalnej suszy i zmienności pogodowej, których cyklicznie doświadczamy. Na pewno na plus liczyć trzeba lepszy efekt ekonomiczny i mniejsze zużycie paliwa, co przyczynia się do ochrony środowiska. Na poziom plonów z moich nie rewelacyjnie dobrych gleb nie mogę narzekać. W ubiegłym roku plony pszenicy na glebach mozaikowatych były na poziomie ok. 7 t/ha, podobnie zebraliśmy jęczmienia ozimego. Rzepak dał plon na poziomie ok. 4 t/ha, kukurydza ok. 12 t/ha, a buraków cukrowych zbieramy ok. 60-70 t/ha.

Koniecznie sprawdź również nasz artykuł: Uprawa bezorkowa, czyli jak odejść od pługa i czy w ogóle warto? Odpowiadają nasi redaktorzy!

Co warto podkreślić, na naszych polach, tam gdzie występuje uprawa bezorkowa, nie obserwuję erozji wietrznej, a to za sprawą większej ilości resztek roślin na powierzchni gleby i poprawie jej struktury. Niestety u niektórych rolników w okolicy, którzy gospodarują również na podobnych glebach, widać ogromną erozję wietrzną i często lekkimi frakcjami gleby, które zawiewają uprawy. Ten rok jest wyjątkowy pod względem erozji wietrznej, bowiem wiele gospodarstw doświadczyło zawiania plantacji buraków cukrowych i facelii.

Czy są w gospodarstwie uprawiane poplony?

Chcąc poprawić strukturę gleby po żniwach, wysiewamy poplony z udziałem mieszanek z firmy DSV. Zielona okrywa pozostaje nie tylko na okres kilku tygodni po wysiewie, ale również praktycznie do wiosny, gdy dane polu jest przeznaczone pod buraki cukrowe. Poplony ozime są likwidowane mulczerem, potem wykonuje się uprawę gleby i wysiew nasion buraka cukrowego.

Natomiast jeżeli chodzi o poplony ścierniskowe, to są one wysiewane ze względu na uczestnictwo od dwóch lat w programie węglowym na platformie eAgronom, który jest realizowany przez cukrownię. Udział poszczególnych komponentów w mieszance poplonowej jest dopasowywany pod program węglowy. To inicjatywa mająca na celu wspieranie rolników w przechodzeniu na zrównoważone rolnictwo. Stosowanie takich praktyk ma zredukować emisję CO₂ i zwiększyć poziom węgla w glebie. Rolnicy uczestniczący w tym programie mogą generować kredyty węglowe, które można sprzedać i uzyskać dzięki nim dodatkowe dochody.

Uprawa bezorkowa – opinia eksperta [WIDEO]

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo. O tym jak zacząć uprawiać dowiecie się od naszego eksperta. Dr hab. Tomasz Piechota z Katedry Agronomii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu opowiada o zaletach, jakie posiada uprawa bezorkowa.

Z poplonami nie zawsze wychodzi tak, jakbyśmy tego sobie życzyli. Chcąc zostawić zieloną okrywę na nieco dłuższy okres, mamy może więcej zielonej masy do zagospodarowania, ale tym samym opóźnia się terminy siewu, co niekorzystnie wpływa na plonowanie zbóż ozimych. Na dzień dzisiejszy nie mamy jeszcze tych kredytów węglowych wypłaconych, więc tak naprawdę nie wiadomo, czy przyniesie to określony efekt ekonomiczny, poza tym, że mamy poprawioną strukturę gleby. Mieszanki poplonowe z udziałem bardzo dobrych komponentów kosztują, do tego trzeba doliczyć ich wysiew i późniejsze zniszczenie celem wysiewu rośliny plonu głównego.

Jak spróbować przekonać innych rolników do rezygnacji z pługa?

Jestem zwolennikiem takiego systemu, aby każdy sam wypróbował nową technologię na swoich glebach. Warto w tym celu na chociażby jednym kawałku przetestować usługę czy też skorzystać z pomocy sąsiedzkiej. Trudno jest do każdego gospodarstwa dopasować technologię bezorkową. To wszystko wiąże się ze zmianą parku maszynowego i innym podejściem do płodozmianu, wszystko trzeba przemyśleć i robić z głową. Ta technologia nie wybacza błędów, bo np. w przypadku siania zboża ozimego po ozimym trzeba mieć na względzie samosiewy, bez ich systematycznego zwalczania nie osiągniemy zamierzonego celu. 

Jaki zakres usług rolniczych jest wykonywany?

Usługi obejmują m.in. siew kukurydzy siewnikiem Amazone ED 452K z podsiewem nawozu i mikrogranulatu, zbiór kukurydzy i zbóż kombajnem John Deere T550i, transport płodów rolnych, wywożenie gnojowicy wozem asenizacyjnym Joskin ze zbiornikiem o pojemności 16 tys. l. Sprzęt może pracować z aplikatorem o szerokości roboczej 4,5 m lub bez. Warto dodać, że kombajn jest wyposażony w składany zespół żniwny firmy Geringhoff, który jest przystosowany do zbioru zbóż i rzepaku. To konstrukcja, której nie trzeba wozić na wózku, tylko na czas transportu złożyć na przenośniku pochyłym.

Tym sposobem nie tracimy czasu na zaczepianie i odczepianie zespołu żniwnego i ciąganie go na wózku, co wpływa na osiąganie dziennie większej wydajności. Tym bardziej, że w naszym regionie jest bardzo duże rozdrobnienie gospodarstw i małe działki do koszenia. Rocznie wszystkich usług rolniczych jest wykonywanych na areale ok. 600-800 ha.

Czy w gospodarstwie są wykorzystywane systemy rolnictwa precyzyjnego?

Praktycznie każdy ciągnik jest wyposażony w system do automatycznego prowadzenia równoległego. Opryskiwacz Amazone z belką polową o szerokości 21 m ma z kolei system do automatycznego wyłączania sekcji na klinach. Rozsiewacz ZA-TS z firmy Amazone posiada system GPS obsługujący 16 sekcji. Robimy próby glebowe na zasobność w makroskładniki, a od dwóch lat też na zawartość azotu. Tym sposobem jesteśmy w stanie zaplanować dużo wcześniej nawożenie i zakupić tyle nawozu, ile potrzeba na dany sezon. Systemy rolnictwa precyzyjnego to kolejny kierunek do oszczędności. Każdy zabieg agrotechniczny jest wykonywany z najwyższą precyzją prowadzenia. Nie mamy nakładek ani omijaków, co generuje dodatkowe oszczędności na paliwie.

Uprawa bezorkowa a plany na przyszłość

Testowaliśmy kiedyś bronę palcową z firmy Unia. Tym narzędziem można bardzo płytko po żniwach wykonać pierwsze uprawki mające na celu pobudzenie chwastów i samosiewów do wschodów. Czas pokaże, czy taki sprzęt trafi do gospodarstwa. W planach jest też zakup mocniejszego ciągnika i innej brony talerzowej. Teraz pracuje brona talerzowa Catros o szerokości roboczej 5 m z firmy Amazone.