Co znajdziesz w artykule?
Jak i kiedy wykonać zabieg T2? W Polsce ochrona fungicydowa zbóż do odgrywa kluczową rolę w walce z chorobami liści. Do najważniejszych, szczególnie w pszenicy ozimej należą mączniak prawdziwy, septorioza paskowana liści pszenicy, brunatna plamistość liści oraz rdza brunatna i żółta. To właśnie zabieg T2 ma chronić organy przed wspomnianymi patogenami.
Zabieg T2 – rosnąca presja chorób
Najczęściej uprawianą grupą roślin w Polsce są zboża, w którym największy udział stanowi pszenica ozima. Ich łączny areał zasiewów przekracza 3/4 użytkowanych gruntów rolnych. Względy ekonomiczne, jak również postępujący proces specjalizacji w rolnictwie zachęcają do coraz częstszej uprawy zbóż po sobie. Gospodarowanie w warunkach silnego wysycenia płodozmianu zbożami wywołuje zwiększone zagrożenie porażenia podstaw źdźbeł, liści i kłosów przez choroby powodowane przez grzyby patogeniczne. Sprawcy chorób zbóż zakłócają procesy fizjologiczne a ich szkodliwe działanie polega na redukowaniu powierzchni asymilacyjnej, ograniczaniu intensywności fotosyntezy i zwiększaniu transpiracji roślin oraz na zaburzeniu przemieszczania się produktów fotosyntezy z liści do kłosów.
Jeśli dojdą do głosu niekorzystne warunki klimatyczno-pogodowe to możemy się spodziewać występowania epifitycznego chorób grzybowych zbóż, które będą przyczyną dużych strat w ich plonowaniu, jesli nie zostanie zastosowana odpowiednia ochrona fungicydowa zbóż. W obliczu narastającego zagrożenia ze strony chorób grzybowych, skuteczna ochrona fungicydowa zbóż staje się kluczowym narzędziem w utrzymaniu wysokiego poziomu plonów.
Co w trawie piszczy?
Nowoczesna uprawa zbóż polega na zapewnieniu optymalnych warunków rozwoju roślin i aby tego dokonać musi mieć ona charakter kompleksowy i zintegrowany. Rozpoczynając nowy sezon wegetacyjny, jak co roku powstaje pytanie jakie choroby będą stanowić największe jego zagrożenie i jak najefektywniej je zwalczyć? Aby skutecznie niszczyć wroga należy dobrze go poznać: jego biologię, typowe i mniej typowe objawy oraz organy, które poraża. Wczesne rozpoznanie umożliwia skuteczne zaplanowanie działań, takich jak ochrona fungicydowa zbóż.
Ważne jest także prognozowanie jego rozwoju na podstawie warunków pogodowych i informacji agrotechnicznych takich jak termin siewu, zagęszczenie uprawy, przedplon, wrażliwość uprawianej odmiany. Mając taką wiedzę, posługując się progami szkodliwości i bacznie obserwując przez cały sezon wegetacyjny swoje plantacje na pewno wybierzemy najlepszy moment na wykonanie zabiegu ochronnego. Bardzo ważnym elementem skutecznej ochrony zbóż przed chorobami jest prawidłowy dobór środka a także termin wykonania zabiegu.
Zabieg T2 w trzy zabiegowej strategii
W uprawie pszenicy ozimej ochrona fungicydowa zbóż jest podzielona najczęściej na trzy terminy aplikacji. Pierwszy zabieg (T1), powinien być wykonany w fazie strzelania w źdźbło do fazy pierwszego, drugiego kolanka. To jedyny możliwy moment na zwalczenie chorób podstawy źdźbła i ograniczenie porażenie wczesnych chorób liści. Ukazanie się liścia flagowego jest oznaką, że można wykonać kolejny zabieg T2 w celu pełnej ochrony liści przed chorobami. Środki grzybobójcze zastosowane wczesną wiosną działają już słabo lub przestają działać. W tym czasie bardzo ważne jest precyzyjne wykonanie zabiegu, ponieważ nie można dopuścić do zmniejszenia powierzchni asymilacyjnej liścia flagowego i podflagowego, które w dużej mierze odpowiadają za produkcję asymilatów, a te trafiając do budującego się ziarna w kłosie za plon.
Trzeba pamiętać, że wykonując zabieg w celu ochrony górnych liści chronimy również kłos, który w tym czasie nie jest jeszcze widoczny. Właściwie zaplanowana ochrona fungicydowa zbóż (zabieg T2) jest jedną z najważniejszych decyzji, ponieważ zabieg ten ma bezpośredni wpływ nie tylko na wysokość, a także jakość plonu ziarna. Kolejny, trzecie zabieg (T3), jeśli zaistnieje taka potrzeba, będziemy mogli wykonać w fazie końca kłoszenia lub początku kwitnienia.
Znany mączniak prawdziwy
Powszechnie występująca chorobą w uprawie zbóż jest mączniak prawdziwy. Jego symptomy możemy obserwować na wszystkich częściach nadziemnych i we wszystkich fazach rozwojowych począwszy od drugiego liścia. Wczesne objawy choroby mają postać chlorotycznych przebarwień, na których wkrótce pojawiaja się białawy, puszysty naloty grzybni, wytwarzający duże ilości zarodników konidialnych. Plamy szybko się powiększają i pokrywają coraz większe powierzchnie liści a także pochew liściowych i źdźbeł. Starsza grzybnia może zmienić zabarwienie na szare lub brązowe tworząc wojłokowaty nalot.
W maju i czerwcu pojawiają się na niej czarne, owocniki grzyba – klejstotecja. Choroba poraża zielone organy roślin, a grzyb atakuje tylko zewnętrzne warstwy epidermalne rośliny i pobiera składniki pokarmowe z komórek gospodarza za pomocą specjalnych ssawek, rzadko zabijając swojego żywiciela. Optymalna temperatura do rozwoju tego patogena to 15-20°C, ale rozwija się także już w temperaturze kilku stopni powyżej 0. Zarodniki tego grzyba nie potrzebują do kiełkowania wody, ponieważ same zawierają jej około 75%, a jedynie wysokiej wilgotności powietrza. Zabieg powinniśmy wykonać po zaobserwowaniu pierwszych objawów porażenia na liściu podflagowym lub flagowym.
Septorioza paskowana liści w natarciu
Z roku na rok coraz częściej widzi się porażenie liści przez septoriozę paskowaną liści niż przez septoriozę plew. Choroba ta nabiera coraz większego znaczenia gospodarczego. Dotychczas głównym rejonem jej występowania były kraje o klimacie chłodnym i wilgotnym. Grzyb ten doskonale się rozwija w temperaturze 10-16°C i zwilżeniu liści trwającym 24-48 godzin. Takie ostatnio są u nas zimy, umiarkowanie chłodne i raczej deszczowe niż śnieżne, co daje doskonałe warunki do rozwoju tej choroby w okresie jesienno-zimowym i jest przyczyną powstawania pierwotnego źródła infekcji. Poraża ona głównie liście od fazy krzewienia, często bardzo silnie aż do ich zaschnięcia.
Jej typowe objawy to ułożone wzdłuż nerwów w charakterystyczne paski nekrozy barwy brązowej z czarnymi punktami – piknidiami. Decyzję o zastosowaniu ochrony chemicznej uzasadnia 10-20% powierzchni porażonej liścia podflagowego oraz 5-10% powierzchni porażenia liścia flagowego lub 1% liści z owocnikami septoriozy paskowanej. W takich przypadkach szybka i celowna ochrona fungicydowa zbóż jest kluczowa dla ograniczenia strat plonu.
Brunatna plamistość liści
Brunatną plamistość liści możemy obserwować w uprawach pszenicy, pszenżyta i rzadziej żyta pod postacią owalnych plam barwy żółtej z brunatnym punktem w centrum i wyraźną chlorotyczną obwódką. Stanowią one zagrożenie ograniczając powierzchnię asymilacyjną liści. Jej nasilenie jest zmienne i zależy od panujących warunków meteorologicznych jak i od płodozmianu. Ma ona duże znaczeniu na uprawach prowadzonych po przedplonie zbożowym oraz bezorkowym systemie uprawy, dlatego że jej głównym źródłem infekcji są resztki pożniwne. Patogen ten na plantacji pojawia się później ponieważ lubi wyższe temperatury (20-28°C), ma stosunkowo krótkim okresie inkubacji wynoszącym 3-8 dni. Zwalczamy go gdy na 5% liści wystąpią pierwsze symptomy porażenia.
Pojawienie się chlorotycznych plam na liściach pszenicy, pszenżyta i żyta często poprzedza obecność uredinii – skupisk urediniospor rdzy brunatnej, które początkowo są lekko wzniesione, poduszeczkowate, owalne lub prawie okrągłe, koloru jasnobrązowego do rudego. Z wieloletnich obserwacji zdrowotności upraw zbóż wynika, że nasilenie wystąpienia rdzy brunatnej w rejonie Polski południowej przypada na koniec maja i w czerwcu. W tym czasie odpowiednio dobrana ochrona fungicydowa zbóż pozwala na skuteczne ograniczenie rozwoju patogenu. Jest to związane z wymogami termicznymi patogena, dla którego optymalna temperatura rozwoju jest wyższa niż dla innych grzybów (10-20°C). Ponieważ patogen poraża rośliny w stosunkowo późnych fazach rozwojowych umiejscawia się głównie na górnych liściach: podflagowym i flagowym.
Środki stosowane do ochrony liści przed rdzą brunatną powinny więc charakteryzować się długotrwałą i wysoką aktywnością biologiczną. Rdza brunatna jest chorobą, która rozwija się bardzo szybko. Czas od infekcji do możliwej szybkiej ekspansji choroby wynosi w zależności od temperatury 5-10 dni. Zakażeniu sprzyja także wysoka wilgotność powietrza – powyżej 80% (dużo rosy) oraz minimum 5 godzin nasłonecznienia dziennie. Skuteczna ochrona fungicydowa zbóż wymaga tu szczególnej precyzji i dopasowania terminu zabiegu do warunków pogodowych i fazy rozwoju rośliny.
Rdza żółta
Rdza żółta zbóż i traw w warunkach chłodnej (9-13°C) i wilgotnej pogody może pojawić się w uprawach zbóż już wiosną. Do czynników pogodowych przyczyniających się do rozwoju epidemii należą także obecność i siła wiatru, która powoduje osuszanie urediniospor, przedłużając ich żywotność. Urediniospory wymagają co najmniej 3 godz. ciągłej wilgotności na powierzchni roślin w celu skiełkowania i infekowania komórek gospodarza. Szczególnie szkodliwe dla plonu jest porażenie liścia flagowego pszenicy i pszenżyta w fazie dojrzałości mlecznej. Porażone mogą być także kłosy, plewy, ości i ziarna.
Rdza żółta jest patogenem bezwzględnym, rozwijającym się wyłącznie na żywej tkance. Uredinia o barwie żółto pomarańczowej i o wydłużonym kształcie, lekko wzniesione powstają pod skórką i są ułożone liniowo, między nerwami. Rzędy urediniów tworzą żółte paski o długości kilku centymetrów. Należy pamiętać, że u odmian wrażliwych już pierwsze objawy porażenia zarówno przez rdzę żółtą jak i brunatną na liściu podflagowym lub flagowym powinny być sygnałem do wykonania zabiegu.
Jak zwalczyć wroga?
Jak już potrafimy określić z jakim patogenem mamy do czynienia i wiemy, że jest on na polu w zagrażającej ilości oraz dodatkowo istnieją doskonałe warunki agrometeorologiczne do jego rozwoju nie pozostaje nam nic innego jak odpowiednie dobranie środka ochrony roślin. Fungicyd idealnie dopasowany do sytuacji na naszej plantacji pozwoli nam na uzyskanie sukcesu. Do ochrony zbóż na rynku dostępnych jest ponad 400 fungicydów (tab. 1). Oparte są one jednak na zaledwie 27 substancjach aktywnych z czego ponad 85% należy do zaledwie 3 grup chemicznych: strobilurin, triazoli i karboksyamidów charakteryzujących się różnym mechanizmem działania.
Zróżnicowane działanie substancji czynnych
Związki z grupy strobilurin mają działanie mezostemiczne, polegające na wiązaniu się tej substancji z warstwą wosku pokrywającą organy zbóż, która stamtąd jest przemieszczana przestworami międzykomórkowymi do wnętrza roślin oraz na zewnątrz roślin na zasadzie dyfuzji. Substancje te mają działania prewencyjne, dlatego ważne jest ich stosowanie przed lub na początku infekcji. Korzystne jest także ich zastosowanie w terminie (zabieg T2) samodzielnie lub w mieszaninie ze względu na działanie stymulujące procesy fizjologiczne i opóźniające starzenie się górnych liści roślin, co przedłuża ich żywotność oraz pozwala na lepsze wypełnienie ziarna.
Karboksyamidy uniemożliwiają natomiast kiełkowanie zarodników grzybów i powodują zahamowanie wzrostu strzępki kiełkowej na powierzchni rośliny. Jeśli jednak doszło do przeniknięcia grzyba do rośliny, wówczas dzięki systemicznym właściwościom następuje długotrwałe wstrzymanie dalszego rozwoju grzybni.Triazole, działają układowo i przemieszcza się w roślinie do wszystkich jej organów, charakteryzują się szerokim spektrum działania, szybkim pobieraniem przez roślinę, długim okresem działania oraz dużą odporność na zmywanie przez deszcz. Triazole w dużym stopniu działają leczniczo, szybciej hamują rozwój chorób, co jest szczególnie ważne przy dużej presji infekcyjnej.
Rotować mechanizmy działania
Wybierając fungicyd pamiętajmy, aby do każdego zabiegu stosować środki zawierające różne substancje aktywne, ale też z różnych grup chemicznych o innym mechanizmie działania, aby nie powodować odporności patogenów na środki grzybobójcze. Czytajmy etykiety, zwracajmy uwagę na to jaką substancję użyliśmy w poprzedniej aplikacji, aby uniknąć jej powielania w kolejnej. Nie jest to proste zadanie, ponieważ niektóre substancje aktywne są używane w ponad 122 lub w 111 dostępnych środkach grzybobójczych, co stanowi ponad ¼ dostępnego asortymentu (tab. 1 i 2).
Na razie nie możemy narzekać ponieważ do wyboru mamy jeszcze około 300 fungicydów. Większość substancji aktywnych jednak jest zagrożona wycofaniem z rynku UE w najbliższy 3 latach. Dlatego tym bardziej należy postępować nieschematycznie i rozważnie aby dobrze wykorzystać coraz szczuplejszą pulę możliwych do zastosowania fungicydów.
Zabieg T2 – nie zwlekaj
Co roku wielu plantatorów popełnia te same błędy czeka, kiedy objawy wystąpienia chorób są silnie widoczne na roślinie. Trzeba pamiętać, że efektywność fungicydów jest najwyższa wtedy, kiedy zabieg wykonany jest zapobiegawczo lub interwencyjnie, na początku wystąpienia objawów chorobowych. Nie można zapominać, że o wysokości plonu w 80% decyduje dobra ochrona liścia podflagowego, flagowego i kłosa. Należy więc z dużą starannością dobierać odpowiedni fungicyd. Dobra ochrona liści i kłosów jest możliwa dzięki zastosowaniu fungicydu charakteryzującego się wysoką skutecznością, szerokim spektrum działania i długotrwałą aktywnością.
Zabieg T2 – podsumowanie
Optymalna ochrona roślin, w tym ochrona fungicydowa zbóż, polega na dokładnej diagnozie i lustracji pól, zastosowaniu progu szkodliwości i prognozie porażenia (wyciągnięciu właściwych wniosków z danych agrometeorologicznych i biologicznych). Zastosowanie właściwej ochrony, szczególnie w terminie (zabieg T2) jest jedną z najważniejszych decyzji, ponieważ zabieg ten ma bezpośredni wpływ na wysokość, a także jakość plonu ziarna. Warto też zawsze mieć na uwadze fakt, że stan porażenia roślin przez grzyby chorobotwórcze w aktualnym sezonie ma silny wpływ na ich zdrowotność w następnym sezonie wegetacyjnym.
