Co znajdziesz w artykule?
Pszenżyto jest zbożem o dużym potencjale plonowania, łączącym cechy żyta i pszenicy. Aby w pełni wykorzystać jego możliwości, niezbędne jest dobranie odpowiedniej normy wysiewu. Zbyt rzadki siew może prowadzić do słabego zwarcia łanu i zwiększonego zachwaszczenia, natomiast nadmierne zagęszczenie roślin skutkuje większą podatnością na choroby grzybowe, wyleganie oraz konkurencję o wodę i składniki pokarmowe.
Czynniki wpływające na dawkę wysiewu pszenżyta
Norma wysiewu pszenżyta zależy od kilku istotnych elementów. Najważniejsze z nich to:
- masa tysiąca ziaren (MTZ), która określa wielkość i ciężar ziarna
- zdolność kiełkowania materiału siewnego, decydująca o faktycznej obsadzie roślin
- termin siewu, mający wpływ na krzewienie i rozwój systemu korzeniowego
- klasa bonitacyjna gleby oraz zasobność stanowiska
- przeznaczenie plonu, czyli czy ma to być produkcja ziarna konsumpcyjnego, paszowego czy na kiszonkę
Te elementy muszą być zawsze uwzględniane przy wyliczaniu optymalnej obsady roślin na metrze kwadratowym.
Optymalna obsada roślin
Badania i doświadczenia polowe wskazują, że optymalna obsada dla pszenżyta ozimego wynosi 250–350 roślin na metr kwadratowy. W przypadku siewów jarych zakres ten jest nieco wyższy i wynosi 350–450 roślin na metr kwadratowy. W praktyce przyjmuje się, że na glebach żyznych i wczesnym terminie siewu lepiej ustawić normę bliżej dolnych granic, natomiast w późnych terminach i na słabszych stanowiskach – bliżej górnych wartości.
Dawki wysiewu pszenżyta ozimego
W warunkach Polski pszenżyto ozime sieje się najczęściej w ilości 140–180 kg ziarna na hektar. Jeżeli MTZ jest wysokie i przekracza 45 g, dawkę można podnieść nawet do 200 kg/ha, szczególnie w przypadku późnego terminu siewu. Natomiast przy MTZ na poziomie 35 g oraz wysokiej zdolności kiełkowania, dawkę można obniżyć do około 130 kg/ha, zachowując przy tym pożądaną obsadę roślin.
Dawki wysiewu pszenżyta jarego
Pszenżyto jare ma słabszą zdolność do krzewienia niż odmiany ozime, dlatego wymaga wyższej normy wysiewu. Przyjmuje się, że średnia dawka wynosi 160–220 kg/ha. Na glebach lekkich i przy późnym siewie warto zastosować wyższą wartość z tego przedziału, aby zrekompensować mniejszą liczbę kłosów tworzonych przez roślinę.
Znaczenie terminu siewu pszenżyta
Termin siewu odgrywa kluczową rolę w ustalaniu normy. Wczesny siew pozwala roślinom na dobre rozkrzewienie jesienią, dlatego wystarczy niższa dawka wysiewu. Wraz z opóźnieniem terminu należy zwiększać ilość wysiewanego ziarna o około 10–15 kg/ha co tydzień, aby zapewnić odpowiednią obsadę i wyrównanie łanu. W przypadku bardzo późnych siewów konieczne może być użycie nawet 220 kg/ha pszenżyta ozimego.
Wpływ jakości materiału siewnego na plony
Materiał siewny powinien być kwalifikowany, wolny od chorób i o wysokiej zdolności kiełkowania. Przy jego ocenie warto zwrócić uwagę na wartość użytkową, która wynika z połączenia MTZ i zdolności kiełkowania. Przykładowo, przy MTZ 40 g i zdolności kiełkowania 95%, wartość użytkowa wynosi 38 g. To właśnie ten parametr najlepiej odzwierciedla faktyczną siłę ziarna i pozwala na precyzyjne obliczenie potrzebnej dawki wysiewu.
Jak obliczyć normę wysiewu pszenżyta?
Do wyliczenia dawki stosuje się wzór:
Norma wysiewu (kg/ha) = (docelowa obsada roślin × MTZ × 100) / (zdolność kiełkowania × 10)
Przykład: chcemy uzyskać 300 roślin na metrze kwadratowym, MTZ wynosi 40 g, a zdolność kiełkowania 92%. Podstawiając dane do wzoru:
(300 × 40 × 100) / (92 × 10) = 130 kg/ha
Taka dawka zapewni optymalną obsadę roślin w łanie.
Rola stanowiska i przygotowania gleby
Na glebach żyznych i dobrze nawożonych pszenżyto ma większe możliwości krzewienia, dlatego wystarcza niższa norma wysiewu. Na stanowiskach słabszych oraz w warunkach gorszego uwilgotnienia lepiej zwiększyć ilość ziarna, aby ograniczyć ryzyko powstania zbyt rzadkiego łanu. Równie istotne jest staranne przygotowanie gleby – odpowiednie ugniecenie podłoża i równomierne umieszczenie ziarna na głębokości 2,5–4 cm zapewnia równy wschód i silny początkowy wzrost roślin.
Dawki wysiewu w zależności od przeznaczenia plonu
W produkcji ziarna konsumpcyjnego i paszowego zaleca się stosowanie norm w przedziałach opisanych powyżej, aby zapewnić odpowiednią liczbę kłosów i wysoką masę tysiąca ziaren. Natomiast w przypadku pszenżyta uprawianego na zielonkę lub kiszonkę można zastosować wyższe dawki – nawet 220–240 kg/ha. Gęstszy siew powoduje szybkie zwarcie łanu i większą biomasę, co jest korzystne przy tym kierunku użytkowania.
Odmiany pszenżyta, a normy wysiewu
Różnice między odmianami pszenżyta są wyraźne. Niektóre charakteryzują się bardzo silnym krzewieniem i mogą być siane w mniejszych ilościach. Inne odmiany, o słabszym krzewieniu, wymagają wyższych dawek. Dlatego przed siewem warto zapoznać się z zaleceniami hodowcy i dostosować normę do charakterystyki odmiany.
Warto pamiętać także o regularnej kalibracji siewnika, aby zapewnić równomierne rozmieszczenie ziarna. Należy też kontrolować głębokość siewu – zbyt płytki powoduje przesuszenie ziarna, a zbyt głęboki opóźnia wschody i zmniejsza obsadę. Rolnicy, którzy stosują precyzyjnie dobrane dawki, notują wyższe i bardziej stabilne plony, a także oszczędzają na materiale siewnym.
