Co znajdziesz w artykule?
W ostatnich latach wśród konsumentów wzrasta spożycie przetworów ziemniaczanych, takich jak: frytki, chipsy, susze oraz galanteria spożywcza. Dla wszystkich producentów ziemniaków bardzo ważne znaczenie ma występowanie chorób tj. rizoktonioza ziemniaka i parch srebrzysty ziemniaka. Obecne wymagania rynku dotyczące jakości ziemniaków wymuszają na producentach przygotowanie ziemniaków bez chorób i wad mechanicznych, które szczególnie uwidaczniają się na skórce bulw po ich umyciu.
W celu poprawienia jakości bulw i zmniejszenia ryzyka braku wschodów lub ich ograniczenia przez te choroby należy zaprawiać sadzeniaki. Przed sadzeniem należy usunąć bulwy uszkodzone i chore, z silnymi objawami parcha ziemniaka, ospowatości, mokrej i suchej zgnilizny, a następnie je zaprawić.
Parch i rizoktonioza ziemniaka – chronić od początku
Zabieg ten jest szczególnie wskazany przy sadzeniu ziemniaków na glebach zwięzłych i nadmiernie wilgotnych. Należy pamiętać o tym, aby nie zaprawiać bulw pokiełkowanych, ponieważ może to przyczynić się do spowolnienia wschodów. Zaprawianie bulw przeznaczonych do podkiełkowywania powinno się odbyć przed ich umieszczeniem w skrzynkach przeznaczonych do procesu podkiełkowywania. Trzeba pamiętać również o tym, aby zaprawiać bulwy przeznaczone do uprawy na wczesny zbiór preparatem o możliwie najkrótszym okresie karencji.
Występowanie rizoktoniozy ziemniaka, powodowanej przez grzyb Rhizoctonia solani, na plantacjach ziemniaków może przyczynić się do:
– zmniejszenia plonu bulw o 25–50%;
– zwiększenia udziału w plonie ogólnym bulw małych i z deformacjami (do 35%), ze sklerotami i z dry core’em;
– częściowego braku wschodów, co może spowodować dyskwalifikację plantacji nasiennych.
Rizoktonioza ziemniaka – choroba braku zapraw
Rizoktonioza ziemniaka może występować w różnych formach. Zgnilizna kiełków występuje na początku okresu wegetacji ziemniaków. Najwyraźniej widoczna jest w polu, gdy ziemniaki
znajdują się w niekorzystnych warunkach kiełkowania, czyli podczas długotrwałych opadów deszczu, chłodów oraz przy głębokim sadzeniu bulw. Na gnijących kiełkach widoczne są brązowe plamy. Ta forma choroby powoduje opóźnienie wschodów, hamuje wzrost korzeni oraz zmniejsza lub zwiększa liczbę pędów, które są zazwyczaj słabe i niedorozwinięte. Źródłem zakażenia kiełków ziemniaka są strzępki grzybni wyrastające ze sklerocjów znajdujących się na powierzchni bulw użytych do sadzenia i znajdujących się w glebie. W okresie wegetacji mogą powstawać na podziemnych częściach łodyg brązowe plamiste nekrozy. W sprzyjających warunkach dla choroby grzyb wywołuje wgłębione nekrozy tkanek, sięgające nieraz do rdzenia łodygi, prowadząc do spróchnienia podziemnej części łodygi. Ta forma choroby powoduje utrudnienia w pobieraniu wody i soli mineralnych wskutek zmniejszonej ilości naczyń przewodzących, przyczyniając się do chlorozy
liści i zwijania ku górze brzegów młodych listków, na których od spodu widać fioletoworóżowe przebarwienie. Objawy te są podobne do o b j a w ó w porażenia pierwotnego przez wirus liściozwoju ziemniaka, przy czym zwijające się listki nie są sztywne i skórzaste. Przy dużych zaburzeniach w przewodzeniu asymilatów mogą na łodygach pojawić się bulwy powietrzne.
Opilśń łodygowa jest formą rizoktoniozy pojawiającą się najczęściej po obfitszych deszczach w okresie kwitnienia ziemniaków, gdy rośliny tworzą zwarty łan. Biały nalot grzyba pokrywa przyziemną część łodygi. Ta forma choroby jest mniej szkodliwa od pozostałych, zwłaszcza gdy pod opilśnią nie dochodzi do zbrunatnienia tkanek łodygi. W przeciwnym razie dochodzi do więdnięcia i zamierania pędów. W momencie dojrzewania bulw grzyb Rhizoctonia solani formuje na powierzchni skórki ciemne skupienia przetrwalnikowej grzybni, tzw. sklerocja, które łatwo można usunąć paznokciem. Pod sklerocjami skórka bulw jest zdrowa. Liczba i wielkość sklerocjów powiększa się na bulwach aż do momentu ich zbioru. Bulwy takie, nazywane ospowatymi, są głównym źródłem zakażenia ziemniaków w polu. Na powierzchni bulw można obserwować także brązowe plamy występujące dookoła przetchlinek, wyraźnie oddzielone od zdrowej części bulwy, które zazwyczaj pękają, a pod nimi występują ciemne wgłębienia sięgające w głąb miąższu. Jest to tzw. dry core, czyli suchy rdzeń. Ta forma choroby obniża przede wszystkim jakość bulw.
Parch ziemniaka wstrzyma wschody
Grzyb Helminthosporium solani powoduje parcha srebrzystego ziemniaka, chorobę skórki, która może przyczynić się do braku wschodów oraz pogorszenia jakości bulw. W czasie przechowywania na powierzchni bulw pojawiają się jasnobrunatne, a później srebrzyste, okrągłe lub owalne plamy. Srebrzyste zabarwienie powstaje w wyniku rozwarstwienia komórek skórki i wypełnienia powietrzem powstałych szczelin. Porażone bulwy tracą dużo wody i więdną, a przy wysokiej wilgotności (powyżej 90%) na powierzchni srebrzystych plam powstaje brunatnoczarny nalot trzonków i zarodników konidialnych.
Zarodniki te rozprzestrzeniają się w przechowalni na małe odległości, a wyrastające z nich strzępki rozprzestrzeniają się między komórkami oraz w komórkach skórki bulw ziemniaka. Grzyb osiedla się na bulwach potomnych w okresie wegetacji i podobnie jak w przypadku rizoktoniozy, opóźnienie zbioru sprzyja dużemu zakażeniu bulw Objawy rizoktoniozy ziemniaka. przez H. solani. Łódeczkowato zwinięte liście. W celu ograniczenia występowania rizoktoniozy i parcha srebrzystego ziemniaka należy:
– używać do sadzenia sadzeniaków zdrowych, tj. nieospowatych oraz bez objawów parcha srebrzystego;
– zaprawiać sadzeniaki;
– płytko sadzić (w terminie optymalnym, do gleby starannie uprawionej);
– desykować nać ziemniaków;
– zbierać bulwy na sadzeniaki tuż po ich dojrzeniu;
– przestrzegać 4-letnich lub dłuższych przerw w uprawie ziemniaków na tym samym polu;
– bulwy przechowywać przy wilgotności względnej powietrza mniejszej od 90% i temperaturze 3–5°C.
Zaprawianie ziemniaków można wykonywać za pomocą urządzeń montowanych na taśmociągach, stołach rolkowych lub przy użyciu zaprawiarek przed lub w trakcie sadzenia. Stosując preparaty zawierające azoksystrobinę, opryskuje się w trakcie sadzenia glebę otwierającą się przed sadzoną bulwą, oraz glebę, która przykryje sadzeniaka z drugiej strony.
Autor dr hab. Katarzyna Rębarz
Artykuł ukazał się w Nr 3/2017 Magazynu Rolniczego Agro Profil.
