Co znajdziesz w artykule?
Na rynku istnieje mnóstwo środków miedziowych. Do tej pory najpopularniejszymi jej formami był wodorotlenek, tlenochlorek i tlenek miedzi. Miedź nowej generacji to miedź organiczna, czyli jej połączenie z kwasem heptaglukonowym, z którego powstaje glukonian miedzi. Jest to forma schelatyzowana – określana inaczej jako organiczna, systemiczna, nanocząsteczkowa.
Gdzie już funkcjonuje miedź systemiczna?
Od kilku lat miedź w postaci rozpuszczalnej w wodzie funkcjonuje z powodzeniem w sadach i uprawach warzywnych, a także powoli w uprawach rolniczych w całej Europie. Z sukcesem jest wprowadzana do upraw konwencjonalnych i ekologicznych. Miedź organiczna pełni ważne uzupełnienie programów ochrony, a nawet całkowicie zastępuje syntetyczne środki ochrony roślin. Taka chelatowa postać miedzi pozwala zastąpić miedź w tradycyjnych formach, o których już się mówi w Europie, że powodują zbyt duże ryzyko kumulacji w glebie. Powstają nawet w niektórych segmentach upraw, na przykład w winnicach, tak zwane „copper reduction strategies”. Niektóre państwa ograniczają dawki miedzi do 2-3 zabiegów lub 4 kg/ha. Dawki miedzi systemicznej są około 10 krotnie mniejsze i w większości jej nanocząsteczki są wchłaniane przez rośliny, a nie pozostają na ich powierzchni. Miedź w tej nowoczesnej, organicznej formie z powodzeniem jest używana przeciwko chorobom grzybowym, ale również bakteryjnym, czym przeważa nad tradycyjnymi fungicydami.
Jaki jest sposób działania miedzi systemicznej?
Cząsteczki miedzi organicznej penetrują kutikulę i są wchłaniane do wnętrza komórek, są translokowane do innych organów – poza miejscem naniesienia. Tym różni się od tradycyjnych form miedzi, które pozostają zawsze na powierzchni naniesienia.
Jak wygląda formulacja miedzi organicznej?
Formulację glukonianu miedzi łatwo odróżnić od formulacji tradycyjnych. Wystarczy zerknąć na produkt, żeby się upewnić i nie polegać na zawiłych opisach. Nanocząsteczki wchodzą w roztwór wodny, tworząc tak zwany roztwór rzeczywisty, czyli ciecz całkowicie przeźroczystą, transparentną. Ciecz ta przybiera barwę od zielonkawej, poprzez granatową do niebieskiej, w zależności od dostawcy. Tradycyjne formy miedzi natomiast, to albo proszki albo gęste zawiesinowe, czasami półpłynne ciecze, które przybierają nazwy formulacji w większości SC lub WP.
Czym różnią się różne produkty oparte na miedzi systemicznej?
W zależności od dostawcy środki oparte na miedzi organicznej różnią się jej zawartością (od 5,5 do 9,0%) – co przekłada się na dawkę. Środki zawierają też inne substancje dodatkowe, na przykład: azot organiczny, siarkę, cynk, węgiel organiczny, aminokwasy, peptydy roślinne i inne.
Jak opisywane są produkty zawierające miedź organiczną?
Ze względu na to, że środki wprowadzane są na rynek jako nawozy nalistne lub stymulatory, opisy środków przyjmują formę dozwolona dla tych grup:
- redukują stres (synteza fitoaleksyn).
- indukują odporności przeciwko patogenom.
- uzupełniają niedobory miedzi i innych mikroelementów;
- wysokoprzyswajalne, 100% wchłanialne;
- chronią przed atakiem patogenów;
- wspomagają naturalną ochronę roślin;
- szybko przemieszczają się po całej roślinie;
- zapewniają największą z możliwych powierzchnię kontaktu z organizmami chorobotwórczymi
- inne.
Czy miedź systemiczna ma bezpośredni wpływ na organizmy patogeniczne?
Dostawcy, ze względów formalnych, nie mogą oficjalnie deklarować aktywności przeciwko patogenom, bo oznaczałoby to, że oferują środek ochrony roślin, a nie nawóz czy stymulator, co podlega innym regulacjom prawnym. Gdyby jednak okazało się, że środki tego typu wykazują bezpośrednią aktywność wobec patogenów (o czym mniej lub bardziej nieoficjalnie się mówi) i dodatkowo wykazują aktywność systemiczną, to oznaczałoby, że mogą stanowić nie tylko uzupełnienie programów pestycydowych, ale wręcz ich alternatywę. Szczególnie, kiedy dojdzie do kolejnych wyłączeń substancji czynnych z poziomu europejskiego. Największą grupą substancji czynnych dla których miedź systemiczna może stanowić alternatywę są triazole.
Czy spektrum aktywności substancji czynnych jest podobne do spektrum aktywności triazoli?
Na podstawie badań w warunkach in vitro potwierdzono, że miedź systemiczna umieszczona w podłożu, do którego następnie wprowadzono patogeny, bezpośrednio na nie oddziałuje. Możemy stwierdzić, że nie tylko dochodzi do inhibicji wzrostu, a wręcz do ich zabicia. Jej skuteczność wobec sprawców chorób trudnych do kontroli jest nawet lepszy niż fungicydów. Ilość potwierdzonych gatunków sprawców chorób, dla których potwierdzono jej efektywność jest bardzo duża. Lista tych patogenów cały czas się wydłuża wraz z przystępowaniem do kolejnych etapów badań.
Czy stwierdzono gatunki patogenów mniej podatnych na miedź systemiczną?
W przypadku testowania wpływu dawki na skuteczność (rate response test) zdarzało się, że niektóre gatunki nie wykazywały maksymalnej wrażliwości w dolnych dawkach rekomendowanych przez producentów. Zależności te należy znać. Czasami dzieje się tak, że dostawcy rekomendują dawki poniżej tych opisywanych na etykiecie, podobnie jak Plantatorzy próbują zaoszczędzić stosując niższe od rekomendowanych dawek na hektar. Wtedy może dochodzić do tylko krótkotrwałego zatrzymania wzrostu patogenu.
W jaki sposób miedź systemiczna może wesprzeć aktualnie programy ochrony roślin?
Miedź systemiczna jest cennym uzupełnieniem tradycyjnych programów ochrony. Plantatorzy mogą ją stosować sekwencyjnie (czyli przed lub po innym środku), w mieszaninach zbiornikowych z pestycydami. Bardzo cenną właściwością miedzi systemicznej jest ograniczanie rozwoju bakterioz, czego nie mają fungicydy. W ogólnym trendzie ochrony roślin zmierzającym do eliminacji fungicydów systemicznych na korzyść fungicydów kontaktowych i wgłębnych, znaczenie miedzi systemicznej może tylko rosnąć. W kontekście redukcji presji selekcyjnej na odporność grzybów chorobotwórczych, również miedź systemiczna będzie odgrywała poważną rolę, taką na przykład jaką odgrywa tlenochlorek miedzi wobec sprawcy chwościka buraka.
Czy są jakieś aspekty ekologiczne stosowania miedzi systemicznej oprócz tych już wymienionych?
Brak pozostałości, brak karencji, niektórzy dostawcy dysponują certyfikatem do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
Czy były przeprowadzane badania z miedzią systemiczną w uprawach polowych?
Zidentyfikowaliśmy na przedwiośniu 2022, w badaniach mikrobiologicznych roślin pobranych z pól w różnych rejonach kraju dominujące zagrożenie bakteriami patogenicznymi i w części grzybami patogenicznymi. Zarówno w badaniach laboratoryjnych jak i polowych przeprowadzono doświadczenia z mieszaninami środków zawierających miedź systemiczną oraz:
*difenokonazol 250EC w rzepaku ozimym i buraku cukrowym;
*azoksystrobnia 250SE w rzepaku ozimym, zbożach i buraku cukrowym;
*prtiokonazol 250EC w zbożach;
*difenokonazol+tebukonazol+azoksystronica 450SC w rzepaku ozimym i buraku cukrowym;
*cyprodynil 75WG w zbożach;
*metkonazol 100SL w zbożach i rzepaku;
Należy przyznać że najlepsze efekty przynosiły programy oparte o zabiegi sekwencyjne, kiedy wykonywane były najpierw zabiegi czyszczące T0 miedzią systemiczną, a później kiedy zmieniły się warunki na pogodowe na bardziej korzystne dla działania fungicydów zabiegi T1. W gospodarstwach wielkoobszarowych jednak, gdzie nie było ani warunków trakcyjnych, ani pogodowych, ani zdolności technicznych, wykonywano zabieg łączony z fungicydami później. Różnice nie są duże ale zawsze na korzyść zabiegów sekwencyjnych T0-T1.
Rośliny lepiej „zaopiekowane” wcześniej, lepiej sobie radziły ze stresami i bardziej cieszyły oko plantatora. Przykłady wskazują na to że nawet w terenach suszowych gdzie nigdy 3 zabiegów nie wykonywano, Plantatorzy sami podejmowali decyzje aby je wykonać ze względu na nadzwyczajnie dobrą kondycję łanu.
Gdzie można się dowiedzieć czegoś więcej o wynikach badań nad stosowaniem miedzi systemicznych?
Podczas Warsztatów Technicznych organizowanych przez dostawców środków ochrony roślin będą zostaną zaprezentowane:
- pełna lista agrofagów (w tym polifagów) dla których potwierdzono skuteczność w warunkach in vitro;
- porównanie skuteczności miedzi systemicznych różnych dostawców;
- wpływ dawek na skuteczność miedzi systemicznych;
- możliwości umieszczania w programach ochrony roślin;
- możliwości sekwencyjnego stosowania miedzi systemicznych;
- skuteczności miedzi systemicznych w warunkach in vivo (na żywych roślinach pobranych z pól);
- skuteczności mieszanin fungicydów i miedzi systemicznych w warunkach in vivo (na żywych roślinach pobranych z pola).
Autor: Andrzej Brachaczek
Artykuł ukazał się w lutowym numerze miesięcznika Agro Profil 2/2023
