Opłacalność uprawy buraka cukrowego

Uprawa buraka cukrowego od zawsze należała do najbardziej opłacalnych oraz dochodowych w porównaniu z innymi uprawami, czy nawet w porównaniu z produkcją zwierzęcą. Jednak wymaga ona dużego nakładu pracy, co powoduje, że mechanizacja w jej uprawie poczyniła duże postępy. Dotyczy to głównie uprawy roli ale także siewu czy zbioru.

Wysoka produktywność

Burak cukrowy zaliczany jest do gatunków roślin, które charakteryzują się najwyższą produktywnością z jednostki powierzchni, dochodzącej nawet do 100 t·ha^-1. Jest to roślina, którą można wielostronnie użytkować. Głównym celem uprawy jest produkcja cukru na cele konsumpcyjne. W porównaniu do ziemniaków czy zboża jest bardzo wydajną rośliną w produkcji bioetanolu. Istotną zaletą uprawy buraka cukrowego jest bardzo dobre stanowisko dla rośliny następczej.

Kolejnym plusem są produkty uboczne w postaci: liści jako cennego nawozu zielonego, wysłodek jako wysokoenergetycznej i słodkiej paszy czy melasy jako surowca dla przemysłu spożywczego oraz paszowego. Plantacje buraka cukrowego odznaczają się najwyższą produkcją tlenu w porównaniu do innych roślin, co nie jest bez znaczenia dla środowiska.

Ograniczenia kosztów

Zwiększenie opłacalności produkcji buraka cukrowego wymaga ograniczenia kosztów produkcji przy utrzymaniu wysokiej jakości korzeni. W związku z koniecznością zwiększania plonów, które obecnie wynoszą w Polsce 59,9 t·ha^-1, do poziomu uzyskiwanego w krajach europejskich – we Francji – 88,23 t·ha^-1, w Holandii 88,23 t·ha^-1 – oszczędności tylko w niewielkim stopniu mogą dotyczyć materiału siewnego, nawozów czy środków ochrony roślin. Ważnym źródłem zmniejszenia kosztów produkcji mogą być  koszty związane z mechanizacją.

Wysokość uzyskiwanego plonu buraka cukrowego uzależniona jest od przebiegu warunków pogodowych jakie występują w sezonie wegetacyjnym, a przede wszystkim od rozkładu temperatury oraz ilości opadów w najważniejszych fazach rozwojowych tej rośliny.

Kalkulacja uprawy buraka cukrowego

W analizowanej kalkulacji rolniczej buraka cukrowego przyjęto plon na poziomie 510 dt/ha (tab. 1). Wspomniane kalkulacje rolnicze opracowywane są pod kątem indywidualnych gospodarstw, które mają do dyspozycji sprzęt w zakresie uprawy i pielęgnacji buraka cukrowego. Służą one wyliczeniu bezpośredniej nadwyżki finansowej.

Kategoria ekonomiczna w postaci nadwyżki finansowej została wprowadzona w celu odróżnienia od nadwyżki bezpośredniej, która jest obliczana według procedury Unii Europejskiej. Według założeń metodycznych Systemu Danych Rachunkowości Rolnej (FADN) nadwyżka bezpośrednia produktu roślinnego lub zwierzęcego jest definiowana jako wartość produkcji z jednego hektara lub zwierzęcia pomniejszona o bezpośrednie koszty niezbędne do wytworzenia tej produkcji. Przedstawione obliczenia mają postać przeciętnych wartości, które występują w punktach skupu, sprzedaży oraz usług w województwie wielkopolskim.

Usługi z zewnątrz

O opłacalności uprawy buraka cukrowego głównie decyduje relacja wartości uzyskiwanego plonu i poniesionych kosztów produkcji. Koszty bezpośrednie są ważnym elementem opłacalności produkcji buraka cukrowego. Odzwierciedlają one w ujęciu wartościowym nie tylko zużycie, ale także koszt środków produkcji, na które składają się nasiona, nawozy mineralne czy środki ochrony roślin.

Jak wynika z przedstawionej kalkulacji prawie połowę wszystkich kosztów bezpośrednich stanowią usługi z zewnątrz – 3575,04 zł (wyk. 1). Na tak duży poziom tych kosztów wpływa zbiór buraka cukrowego. W ujęciu wartościowym wynosi 2770,50 zł/ha. Jednak wysokość ta uzależniona jest od cen występujących na rynku.

Środki produkcji

W produkcji buraka cukrowego znaczące koszty stanowią wykorzystane środki produkcji. Największą rangę mają środki ochrony roślin oraz nawozy mineralne. Udział obu tych kosztów we wszystkich kosztach bezpośrednich wynosi po 17%. W ujęciu wartościowym koszt związany z środkami ochrony roślin jest mniejszy w porównaniu do nawozów mineralnych i wynosi nieco ponad 1218 zł/ha. Natomiast koszty związane z nawożeniem wynoszą 1273 zł/ha. W przypadku środków ochrony roślin decydującym kosztem są zabiegi herbicydowe. Z kolei w nawozach mineralnych istotnym kosztem jest nawożenie potasem. Do środków produkcji należy zaliczyć także materiał siewny, który w analizowanej kalkulacji rolniczej wyniósł ponad 672 zł/ha (9% wszystkich kosztów bezpośrednich)

Koszty maszynowe

Najmniejszym udziałem charakteryzują się zmienne koszty maszynowe – 8%. W ujęciu wartościowym wynoszą one ponad 560 zł/ha. W największym stopniu na koszt ten wpływa uprawa przedsiewna ( prawie 130 zł/ha) oraz orka zimowa ( ponad 120 zł/ha). W celu obniżenia kosztów związanych z eksploatacją maszyn i urządzeń, producenci buraka cukrowego poszukują bardziej oszczędnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych, które pozwolą na poprawienie efektywności produkcji.

Jednym ze sposobów zwiększenia efektywności ekonomicznej jest stosowanie technologii uproszczonych, które polegają głównie na wyeliminowaniu z jesiennej uprawy roli najbardziej energochłonnej uprawki jaką jest orka przedzimowa oraz na rezygnacji z wiosennej uprawy lub ograniczeniu jej do jednego, płytkiego zabiegu. Dużym zainteresowaniem wśród producentów buraka cukrowego cieszy się technologia uprawy siewu w mulcz. Jest to system pośredni między siewem bezpośrednim, a uprawą tradycyjną. Może być przydatna w polskich warunkach ze względu na zmiany klimatyczne powodujące okresowy brak wody.

Jak wynika z przedstawionej kalkulacji rolniczej za 1dt buraka cukrowego w październiku można było otrzymać ponad 12 zł. W związku z tym wartość produktu głównego wyniosła 6140,40 zł/ha. Po uwzględnieniu dopłat unijnych, które aktualnie wynoszą 945,38 zł/ha oraz płatności do buraków cukrowych – 1495,63 zł/ha, wartość produkcji buraka cukrowego w październiku wyniosła 9239,01 zł/ha. W tej wartości został uwzględniony także przychód związany z wysłodkami buraczanymi (657,60 zł).

Koszty bezpośrednie

Natomiast koszty bezpośrednie były na poziomie 7300,03 zł/ha. Nadwyżka bezpośrednia z 1 ha buraka cukrowego w październiku wyniosła 1938,95 zł/ha. Przeliczając koszty bezpośrednie na plon można zauważyć, że 1 dt korzeni generuje około 14 zł kosztów bezpośrednich. Z kolei na 1 dt korzeni buraka cukrowego przypada około 3,80 zł nadwyżki bezpośredniej.

Największy udział kosztów bezpośrednich stanowiły usługi z zewnątrz – 49 % oraz koszty związane z środkami produkcji – 43%, natomiast najmniejsze koszty poniesiono na pracę maszyn własnych – 8%.

Zmniejszająca się opłacalność powoduje, że producenci buraka cukrowego poszukują nowych niskonakładowych oraz bardziej oszczędnych technologii i bardziej wydajnej techniki, która wpłynie na wzrost efektywności produkcji.

Artykuł ukazał się w magazynie rolniczym Agro Profil 01/2020 – ZOBACZ TUTAJ

Dopłaty do materiału siewnego – nabór wniosków dopiero w maju

Krajowa Spółka Cukrowa S.A. zakończyła 18. kampanię cukrowniczą 2019/2020