Co znajdziesz w artykule?
Jednym z kluczowych elementów agrotechniki jest wybór odpowiedniej odmiany pszenicy ozimej, dostosowanej do warunków konkretnego gospodarstwa. W ofercie firm nasiennych znajduje się bardzo szeroki wybór odmian, zarówno wpisanych do Krajowego Rejestru (KR), jak i do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Uprawnych (CCA). W podjęciu właściwej decyzji pomocne mogą być wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych (PDO), które ułatwiają wybór odmiany najlepiej sprawdzającej się w danych warunkach glebowo-klimatycznych.
Odmiany pszenicy ozimej w Krajowym rejestrze
W roku 2025 do KR wpisano 22 nowe odmiany, tyle samo co w roku poprzednim. Tym samym liczba zarejestrowanych odmian pszenicy ozimej zwiększyła się do 169. W tej liczbie jedna została zaliczona do grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 69 – do grupy jakościowe chlebowe (A), 85 – chlebowe (B), 9 – pastewne lub inne (C) i jedna na ciastka (K). Ponadto, w KR znajdują się również cztery odmiany regionalne (naturalnie przystosowane do lokalnych warunków, rejestrowane bez wymogu badania WGO, głównie dla zachowania bioróżnorodności).
Plantacje nasienne pszenicy ozimej
W Polsce stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest ciągle na zbyt niskim poziomie. Powierzchnia plantacji nasiennych pszenicy ozimej w roku 2024 wynosiła, według danych PIORiN, około 24 tys. ha i była niższa niż w latach poprzednich. Rolnicy najbardziej poszukują odmian z grupy A, których łączny udział wynosił blisko 41%. Udział z grupy B jest mniejszy – 33%, natomiast znaczenie odmian pastewnych, na ciastka i elitarnych jest niewielkie.
Największą powierzchnię plantacji nasiennych zajmuje krajowa kreacja Euforia (2,6 tys. ha). Z pozostałych odmian większe znaczenie na rynku nasiennym ma Elektra (950 ha), Pallas (830 ha) oraz SU Banatus, RGT Kilimanjaro i RGT Bilanz (600–700 ha). Spośród odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) największe znaczenie mają Kask, RGT Depot, Gentleman i Fenomen (300–340 ha).
Najważniejszy jest plon
Przy wyborze odmiany bierze się pod uwagę wiele cech i właściwości, jednak podstawowym kryterium jest plenność. W tej cesze w ostatnich latach miał miejsce znaczący postęp hodowlany. Wśród najlepiej plonujących odmian dominują zarejestrowane w ostatnich trzech latach. Spośród odmian jakościowych najlepiej plonują RGT Furiosa, SU Hyclas (mieszańcowa), Emocja, SU Elka, Weigl, MHR Empatia, RGT Intakt i LG Optimist, a na wysokim poziomie agrotechniki także KWS Dottie, Shogun i SU Quiz.
Średni poziom plonowania odmian chlebowych (grupa B) jest na ogół wyższy niż odmian z grupy A. Spośród nich najlepiej plonuje odmiana Bestia, wysoko oceniane są również: Como, SU Janosik, LG Algebra, Bulldozer, Damian i LG Fabianus. Na wysokim poziomie agrotechniki dobrze plonują również SU Marathon i Eriksen. Zimotrwałość wymienionych odmian (zarówno z grupy A, jak i B) mieści się w dość szerokim przedziale 2,5–4,5⁰, jednak większość ma oceny 4⁰ i powyżej, co oznacza dość duże bezpieczeństwo uprawy w kontekście zimotrwałości.
W grupie odmian pastewnych na obu poziomach agrotechniki wysoko plonują Patria i Klement, które jednak nieco ustępują najlepszym odmianom chlebowym. Do uprawy na ciastka przeznaczona jest tylko jedna kreacja, Marly. Charakteryzuje się dobrą plennością, jednak ograniczeniem w jej uprawie może być mała zimotrwałość.
Rekord w plonowaniu pszenicy. Na Podkarpaciu zebrano 14,4 t/ha! [SPRAWDŹ]
Odporność na choroby i wyleganie
Uprawa odmian odpornych lub tolerancyjnych na choroby jest jednym z wymogów Integrowanej ochrony roślin. Ponadto obserwuje się dalsze wycofywanie z obrotu wielu popularnych substancji aktywnych. Tak więc coraz większego znaczenia nabiera genetyczna odporność odmian na choroby. Ich lepsza zdrowotność pozwala również na zmniejszenie kosztów ochrony roślin. W ubiegłym roku w dużym nasileniu wystąpiła rdza brunatna, która w wielu doświadczeniach przyczyniła się do znacznej obniżki plonowania. Różnice odmianowe w tej cesze są znaczne. Na plantacjach z pszenicą ozimą powszechnie obserwuje się septoriozy liści, a także mączniaka prawdziwego i brunatną plamistość liści. Kilka kreacji jest bardziej podatnych na rdzę żółtą, co warto uwzględnić w planowaniu ochrony chemicznej.
Zarejestrowane odmiany pszenicy ozimej różnią się również pod względem wysokości (ponad 24 cm) i odporności na wyleganie. Większą odpornością na wyleganie cechują się Admont, Damian, Euforia, Kaprun, LG Mondial, SY Revolution, SY Yukon, RGT Technik i Vanilia.
Inne cechy też są ważne
Wybierając odmianę, warto również zwrócić uwagę na zimotrwałość. Wprawdzie od wielu już lat zimy mają łagodny przebieg i nie odnotowano większych strat z powodu złego przezimowania, jednak w warunkach naszego klimatu zimotrwałość pozostaje ważną cechą. Przedstawione w tabeli 1 odmiany cechują się zimotrwałością ocenioną w zakresie 2–5,5⁰ w skali 9-stopniowej, każdy może więc wybrać odmianę w zależności od akceptowanego ryzyka wymarzania.
W uprawie pszenicy ozimej ważna jest także jakość technologiczna. Wartość wypiekową pszenicy określa się poprzez zaliczenie jej do jednej z czterech grup technologicznych (E, A, B lub C). Im wyższa grupa technologiczna, tym większa szansa na uzyskanie surowca o odpowiednich parametrach skupowych. Jednym z ważniejszych parametrów jakościowych pszenicy jest zawartość białka, dlatego warto uwzględnić ten parametr przy wyborze odmiany. Różnice odmianowe są znaczne, na ogół odmiany z grupy A cechują się wyższą zawartością białka niż odmiany z grupy B.
Listy odmian zalecanych ułatwiają wybór
Duża liczba odmian dostępnych na rynku nasiennym (zarówno z Krajowego rejestru, jak i ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych CCA) powoduje, że wybór nie jest łatwy. Dużym ułatwieniem mogą być „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LOZ)”, przedstawione w tabeli 2. Listy te tworzone są w poszczególnych województwach na podstawie wyników doświadczeń PDO z uwzględnieniem plonowania odmian w poszczególnych rejonach kraju. Przy tworzeniu List brane są pod uwagę także inne cechy rolniczo-użytkowe. Wiele województw określa np. minimalny poziom zimotrwałości. Decyzje dotyczące List podejmowane są autonomicznie na szczeblu poszczególnych województw i corocznie aktualizowane.
Dla pszenicy ozimej w każdym województwie rekomendowanych jest od 9 do 17 odmian. W bieżącym roku na LOZ znajduje się łącznie 51 odmian. W największej liczbie województw rekomendowane są odmiany Revolver i Venecja, a także Euforia, SU Banatus, Arevus, Bulldozer i Knut. Rekomendacja odmian w większej liczbie województw świadczy o ich dużej stabilności plonowania w różnych warunkach glebowo-klimatycznych oraz przy różnym przebiegu pogody w poszczególnych latach badań.
