Ukraińscy naukowcy ostrzegają, że szybkie wdrożenie unijnych norm dotyczących środków ochrony roślin może doprowadzić do utraty rentowności nawet 10 mln hektarów upraw i ponad 4,3 mld dolarów strat. Jednocześnie rośnie niepokój zarówno wśród ukraińskich, jak i unijnych rolników. Ci pierwsi obawiają się gwałtownego spadku plonów i eksportu, a drudzy — nadmiernej konkurencji po integracji Ukrainy z UE. Wszystko to wpływa na ceny i bezpieczeństwo rynku rolnego w Europie. Oczywiście rozważania te mają jedynie sens przy założeniu, że Ukraina oprze się rosyjskiej agresji, co wcale nie jest takie pewne.

10 mln hektarów zagrożonych utratą rentowności

Z 24,5 mln hektarów gruntów rolnych na Ukrainie aż 10 mln ha może stracić opłacalność, jeśli kraj zostanie zmuszony do natychmiastowego wdrożenia pełnych norm UE w zakresie pestycydów.
Ukraińscy rolnicy korzystają z szerszej gamy substancji czynnych niż te dopuszczone w UE — ich nagłe wycofanie oznaczałoby drastyczny spadek efektywności produkcji.

Straty, których się obawiają:

• 14 mln ton niższych plonów rocznie,
• ponad 4,3 mld dolarów strat gospodarczych,
• eksport pszenicy i oleju słonecznikowego: spadek o 34%,
• eksport rzepaku: -22%.

Ukraińscy analitycy wskazują, że taki scenariusz oznaczałby wstrząs dla całej gospodarki rolnej.

Obawy ukraińskich rolników i analityków

Ukraińscy rolnicy i eksperci przyznają wprost:

• boją się, że Ukraina zostanie zmuszona do zbyt szybkiego przejęcia unijnych norm,
• obawiają się utraty konkurencyjności i spadku eksportu,
• wskazują, że żaden kraj UE nie wdrażał takich zmian jednorazowo,
• podkreślają, że wdrożenie przepisów „w tempie ekspresowym” doprowadzi do załamania produkcji.

Dlatego ukraińskie stowarzyszenia rolnicze domagają się co najmniej 10-letniego okresu przejściowego po przystąpieniu do UE.

Protesty rolników w UE – sygnał ostrzegawczy przed integracją

Już teraz rolnicy z kilku państw — Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii i Bułgarii — protestują przeciwko napływowi ukraińskich produktów.

Ich obawy są podobne:

• ukraińskie koszty produkcji są niższe,
• normy środowiskowe luźniejsze,
• zakazanych w UE substancji nadal używa się na Ukrainie,
• import destabilizuje ceny lokalne.

Rolnicy unijni alarmują, że bez okresów przejściowych rynek UE nie wytrzyma konkurencji.

Jak integracja Ukrainy z UE wpłynie na ceny?

Wpływ integracji będzie zależał od tego, czy UE i Ukraina wprowadzą odpowiednio długie okresy przejściowe. Istnieją dwa możliwe scenariusze:

SCENARIUSZ 1: Integracja bez okresów przejściowych

(dostęp do rynku i normy UE wdrożone od razu)

Skutki:

• zalew taniego zboża do UE,
• spadek cen zbóż i rzepaku w Polsce i krajach regionu,
• silna przewaga konkurencyjna Ukrainy,
• eskalacja protestów rolników w całej UE,
• bankructwa gospodarstw przy unijnych kosztach produkcji,
• głębokie zakłócenia na rynku pasz i oleju słonecznikowego.

To scenariusz, którego boją się zarówno europejscy, jak i ukraińscy rolnicy.

SCENARIUSZ 2: Integracja z długimi okresami przejściowymi

(minimum 10 lat na wdrożenie norm + stopniowe otwieranie rynku)

Skutki:

• stabilne ceny zbóż w UE,
• brak gwałtownych spadków na rynku polskim,
• stopniowy wzrost kosztów produkcji na Ukrainie (wraz z wdrażaniem unijnych norm),
• wyrównanie konkurencyjności z rolnikami UE,
• przewidywalność dla importerów i przetwórców,
• mniejsze napięcia społeczne.

To scenariusz korzystny zarówno dla polskich, jak i ukraińskich rolników.

Wpływ na unijnych i polskich rolników – dwa kierunki oddziaływania

1. Gdy produkcja na Ukrainie spada (np. przez zbyt szybkie normy UE):

➡ ceny zbóż w UE mogą rosnąć
➡ mniejsza presja taniego importu
➡ poprawa opłacalności upraw w Polsce
➡ możliwe podwyżki pasz i oleju słonecznikowego

2. Gdy Ukraina ma pełny dostęp do rynku UE bez okresu przejściowego:

➡ ceny w UE spadają
➡ rośnie konkurencja o rynki zbytu
➡ protesty rolników nasilają się
➡ część gospodarstw traci rentowność

Dlaczego okres przejściowy jest konieczny?

A. W dostępie do rynku (handel)

Chroni unijnych rolników przed nagłym napływem tanich towarów.

B. W wdrażaniu norm UE na Ukrainie

Chroni rolników ukraińskich przed załamaniem produkcji, a UE — przed skokowymi wzrostami cen.

Podsumowanie

Ukraina stoi w obliczu ryzyka utraty rentowności nawet 10 mln hektarów, jeśli szybko wdroży unijne normy ochrony roślin. Ukraińscy rolnicy i analitycy alarmują, że tak szybkie zmiany doprowadziłyby do spadku produkcji, eksportu i przychodów, a jednocześnie zdestabilizowałyby rynek UE.

Jednocześnie unijni i polscy rolnicy protestują przeciwko nadmiernemu importowi z Ukrainy, obawiając się konkurencji cenowej.

Wniosek jest jeden:
okresy przejściowe — zarówno dla dostępu do rynku, jak i wdrażania norm — są absolutnie konieczne, aby integracja nie doprowadziła do kryzysu rolnego w całej Europie.