Co znajdziesz w artykule?
Sprzedaż bezpośrednia i krótkie łańcuchy dostaw w Polsce dynamicznie rosną, stając się realną alternatywą dla dużych sieci handlowych. W ciągu ostatnich 20 lat liczba zakładów przetwarzających mięso wzrosła z 565 do 4 632, w drobiarstwie z 63 do 374, a w przypadku jaj konsumpcyjnych z 922 do 1 821. Trend ten pokazuje, że polskie rolnictwo lokalne zyskuje na znaczeniu.
Czym są krótkie łańcuchy dostaw?
Krótkie łańcuchy dostaw (KŁD) pozwalają rolnikom produkować żywność na małą skalę i sprzedawać ją bezpośrednio konsumentom lub lokalnym sklepom. W Polsce funkcjonują cztery formy działalności:
- Sprzedaż bezpośrednia (SB) – produkty pochodzące wyłącznie z własnego gospodarstwa: mięso drobiu i zajęczaków, surowe mleko, jaja, miód, ryby.
- Dostawy bezpośrednie (DB)
- Rolniczy handel detaliczny (RHD) – możliwość produkcji niemal wszystkich rodzajów żywności przy wykorzystaniu przynajmniej jednego składnika z własnej uprawy lub hodowli.
- Działalność marginalna, lokalna i ograniczona (MLO/MOL) – przetwórstwo produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego w małej skali z lokalną sprzedażą.
Dzięki uproszczeniom prawnym, takim jak rejestracja zamiast zatwierdzenia zakładu czy dostosowane wymagania higieniczne, KŁD są dostępne zarówno dla małych gospodarstw rodzinnych, jak i dla bardziej rozwiniętych producentów.
Sprzedaż bezpośrednia (SB) – naturalne produkty od rolnika
SB umożliwia wprowadzanie na rynek produktów wytworzonych we własnym gospodarstwie. Produkty są dostępne na targowiskach, w gospodarstwach, w urządzeniach dystrybucyjnych typu mlekomaty. Limity produkcji (np. 50 tusz indyków tygodniowo) mają gwarantować lokalny charakter działalności.
Rolniczy handel detaliczny (RHD) – swoboda i rozwój
RHD daje rolnikom największą elastyczność. Można produkować i sprzedawać niemal każdy rodzaj żywności, przy zachowaniu odpowiednich limitów dla dostaw do sklepów czy restauracji. Obecnie w Polsce działa niemal 20 tys. podmiotów RHD, co czyni tę formę jedną z najdynamiczniej rozwijających się w sektorze małego przetwórstwa.
Działalność marginalna, lokalna i ograniczona – lokalne przetwórstwo
MLO/MOL umożliwia prowadzenie przetwórstwa mięsa, wędlin, produktów mlecznych, ryb czy gotowych posiłków. Produkcja może odbywać się zarówno w specjalnym budynku, jak i w dostosowanej kuchni domowej. Sprzedaż do konsumenta nie jest limitowana, co czyni tę formę atrakcyjną dla małych producentów.
Przykłady z Warmii – lokalność w praktyce
Podczas wizyty ministra Stefana Krajewskiego w regionie Warmii zwiedzono m.in.:
- „Owcze Klimaty na Warmii” – gospodarstwo ekologiczne, oferujące mięso, wełnę i produkty roślinne w sprzedaży bezpośredniej.
- Gospodarstwo Państwa Wasieczko – produkcja roślinna i warzywna, sprzedaż lokalna i przez media społecznościowe.
- „Serowarnia Mazurska” – przetwórstwo mleka od sąsiadów, produkcja serów twarogowych i dojrzewających.
- „Sklep u Rolnika” – w pełni zintegrowany model produkcji i sprzedaży mięsa, wędlin i zbóż, z własnym przetwórstwem.
Targowisko „Dobre, bo nasze” w Tomaszkowie to przykład udanej lokalnej inicjatywy, gdzie producenci bezpośrednio sprzedają konsumentom świeżą żywność.
Rosnąca popularność krótkich łańcuchów dostaw (KŁD)
Dane MRiRW pokazują dynamiczny rozwój krótkich łańcuchów dostaw:
- SB – 15 751 podmiotów
- RHD – 19 916 podmiotów
- MLO/MOL – 1 936 podmiotów
Sprzedaż produktów rolnych w modelu rolnik–konsument przynosi korzyści wszystkim: rolnikom zapewnia wyższy dochód, konsumentom – pewną, świeżą żywność, a lokalnym społecznościom – wzmocnienie gospodarki i tradycji.
Środowy bazarek pod MRiRW – wzór krótkiego łańcucha dostaw
Cotygodniowy bazarek w Warszawie pod gmachem MRiRW to przykład, jak krótkie łańcuchy dostaw funkcjonują w praktyce. Lokalni rolnicy oferują świeże warzywa, owoce, miody, wędliny, sery, pieczywo i przetwory. Bazarek umożliwia bezpośredni kontakt rolnika z konsumentem, wymianę doświadczeń i poznanie historii gospodarstw.
Źródło: MRiRW
