Co znajdziesz w artykule?
Jesienny redyk to jedna z najpiękniejszych tradycji i widowisk kulturowych w naszym kraju. To czas, kiedy góralskie obrzędy ożywają na nowo, a malownicze krajobrazy stają się sceną dla wspaniałego powrotu owiec z letnich pastwisk. Jakie są obrzędy związane z tym wyjątkowym wydarzeniem? Jaką trasą przejdzie redyk? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Co to jest redyk?
Redyk to tradycyjny góralski rytuał, który ma swoje korzenie w pasterskich obyczajach regionów górskich. Jest to niezwykle ważne wydarzenie w kalendarzu kulturowym, które celebruje zarówno wiosenny wyjazd owiec na letnie pastwiska, jak i ich jesienny powrót do zimowisk. Te dwa różne obrzędy – redyk wiosenny i redyk jesienny – różnią się nie tylko czasem, ale także charakterem i atmosferą, którą ze sobą niosą. W obu przypadkach towarzyszą im liczne tradycje, tańce i śpiewy, które przyciągają zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów pragnących poznać bogactwo góralskiego folkloru.
Redyk wiosenny to tradycyjny góralski rytuał, który ma miejsce na początku sezonu pastwiskowego, zazwyczaj wiosną. To czas, kiedy owce wyruszają na letnie pastwiska w góry. W trakcie redyku wiosennego odbywają się różnorodne obrzędy, takie jak procesje, śpiewy góralskie oraz tańce, które wprowadzają w atmosferę folkloru i radości. To niezwykłe wydarzenie przyciąga nie tylko lokalną społeczność, ale także turystów, którzy chcą doświadczyć góralskiej kultury.
Redyk jesienny natomiast to moment, w którym owce wracają z letnich pastwisk do zimowisk. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w kalendarzu góralskim, które celebruje zakończenie sezonu pasterskiego. Podczas redyku jesiennego również odbywają się liczne obrzędy, a mieszkańcy prezentują swoje umiejętności w tańcach i pieśniach, co tworzy niepowtarzalną atmosferę. To doskonała okazja do odkrycia lokalnych smaków, rzemiosła oraz podziwiania pięknych górskich krajobrazów, które przyciągają miłośników natury i kultury z całej Polski.
Co oznacza słowo redyk?
Redyk to termin, który oznacza uroczyste wyjście pasterzy ze stadami owiec na wypas w górskich halach, zwane redykiem wiosennym, oraz ich powrót z wypasu, czyli redyk jesienny. W kontekście redyku jesiennego używa się także lokalnego terminu „uosod”, który pochodzi od słowa „uosadzić” (lub „ôsadzić”), oznaczającego osadzenie owiec z powrotem w poszczególnych gospodarstwach.
Istnieje również teoria sugerująca, że „uosod” wywodzi się od słowa „uozchod”, co odnosi się do rozchodu owiec do pojedynczych gazdōwek (gospodarstw). W tej formie mogło dojść do zaniku w wymowie „ch”, które w gwarze podhalańskiej w podobnych pozycjach wymawiane jest jako słabo słyszalne „h” (tzw. dźwięczne „h”). Zjawisko to można zaobserwować w innych słowach góralskich, takich jak „schować”, które w dialekcie podhalańskim brzmi „sować”.
Redyk – obrzędy
Redykowi towarzyszą następujące obrzędy:
- Okadzanie owiec: To ważny zwyczaj w pasterstwie, polegający na kierowaniu dymu na owce i pasterzy. Ma na celu ochronę przed złymi mocami i leczenie zwierząt, zwłaszcza w przypadku chorób spowodowanych przez czary. Używa się do tego palonych roślin, zwłaszcza święconych ziół, które poświęcono w dniu Matki Boskiej Zielnej.
- Mieszanie owiec: To proces łączenia owiec różnych gospodarzy w jedno stado. Gospodarze przekazują swoje zwierzęta pod opiekę bacy i juhasów. Mieszanie owiec rozpoczyna sezon wypasowy i redyk. Owce są oznaczane, aby odróżnić je według właścicieli.
- Redyk: To uroczyste wyjście pasterzy z owcami na halę. Związane jest z magicznymi zabiegami. Baca często modli się o pomyślność, okadza koszar święconymi ziołami i liczy owce, dotykając ich kapeluszem.
- Liczenie owiec: To istotny element redyku. Baca liczy owce dotykając ich kapeluszem, unikając kontaktu ręką, co miałoby być szkodliwe. Liczenie odbywa się przy pomocy różańca, co zapobiega pomyłkom.
- Kropienie wodą święconą: To tradycja, która towarzyszy pasterzom od wieków. Woda święcona jest używana do ochrony owiec i inicjowania ważnych prac. Uważa się, że ma cudowną moc oczyszczającą i ochronną. Szczególne właściwości przypisuje się wodzie poświęconej w Wielką Sobotę oraz w trzech, siedmiu lub dziewięciu kościołach.
Każdy z tych obrzędów łączy pasterzy z ich tradycją i naturą, a także nadaje wyjątkowy charakter całemu wydarzeniu redyku.
Gdzie i kiedy odbywa się redyk? [DATY, MIEJSCOWOŚCI]
Redyk, jako tradycyjny rytuał góralski, ma swoje ścisłe daty, które historycznie przypadały na 23 kwietnia – dzień św. Wojciecha, oraz 29 września – dzień św. Michała. Na Śląsku Cieszyńskim końcem sezonu pasterskiego bywał także dzień św. Wacława, 28 września. Obecnie jednak terminy redyków są bardziej elastyczne, a wydarzenia odbywają się w różnych gminach, często w soboty, aby umożliwić udział turystów i promować region.
W 2024 roku redyk odbędzie się w kilku miejscowościach, m.in.:
- 28.09.2024 – Redyk w Zawoi, jako punkt kulminacyjny Babiogórskiej Jesieni, gdzie turyści będą mogli zobaczyć proces sprowadzania owiec oraz uczestniczyć w folklorystycznych wydarzeniach.
- 5.10.2024 – Redyk w Koninkach na os. Filipy (godz. 9:00) z biesiadą w bacówce „u Jaśka”.
- 5.10.2024 – Redyk w Obidzy (godz. 13:00) z przemarszem owiec oraz wspólnym biesiadowaniem w amfiteatrze, gdzie zaplanowano koncerty, zabawy, pokazy i stoiska z regionalnym jedzeniem.
- 5.10.2024 – Redyk w Ochotnicy Górnej-Babieńcu (godz. 14:00) z degustacją potraw regionalnych.
- 11-12.10.2024 – Redyk w Szczawnicy (przemarsz owiec 12.10.2024 o godz. 13:00) z bogatym programem artystycznym oraz stoiskiem z rękodziełem i regionalnymi potrawami. Jest to jedno z najbardziej popularnych wydarzeń, które przyciąga tłumy turystów.
- 19.10.2024 – Redyk w Kluszkowcach, szczegóły wkrótce.
Dodatkowo, na koniec października planowane są inne redyki, takie jak:
- 20.10.2024 – Redyk ze Skawicy do Poronina, prowadzony przez bacy Krzysztofa Bachledę-Curusia.
- 27.10.2024 – Redyk w Czarnym Dunajcu, święto braci Hyrczyków.
Jeśli nie zdążysz uczestniczyć w redyku jesiennym, możesz już teraz planować redyk wiosenny, który jest równie emocjonującym widowiskiem, kiedy owce są wyprowadzane na pastwiska. To niezwykłe doświadczenie, które warto przeżyć przynajmniej raz w życiu!
Redyk w Szczawnicy 2024 [PROGRAM WYDARZENIA]
Najbardziej widowiskowym redykiem jest redyk w Szczawnicy. W 2024 roku po raz pierwszy odbędzie się on przez dwa dni, co sprawia, że to wydarzenie zyskuje jeszcze większą rangę. Centrum Kultury, Sportu i Promocji gminy Szczawnica przedstawiło bogaty program, z którym możecie zapoznać się poniżej.
O której redyk w Szczawnicy?
Redyk w Szczawnicy zaplanowany jest na godzinę 13:00. To właśnie wtedy ulicami miasta przejdą tysiące owiec!
Nasza redakcja specjalnie udała się na jesienny redyk w Szczawnicy, aby nagrać pełną relację z tego wyjątkowego wydarzenia! Zobaczcie pełną fotorelację z przemarszu owiec w naszym artykule.
źródło: cksip.szczawnica.pl/ wycieczkoteka.pl/portaltatrzanski.pl
