wtorek, 19 marca, 2024
spot_img

Jak plonowały odmiany rzepaku według COBORU?

spot_img

Plonowanie rzepaku ozimego zależy od wielu różnych czynników, przy czym duże znaczenie ma przebieg warunków atmosferycznych w okresie wegetacji, zwłaszcza w niektórych okresach wzrostu roślin.

Nie tylko pogoda

W ostatnich dwóch sezonach wegetacyjnych warunki pogodowe były na ogół sprzyjające wysokiemu plonowaniu i uzyskaniu dobrej jakość nasion. Dobre plonowanie, jak również wysoka cena surowca na giełdach i w kontraktach skupowych są zapewne zachętą do uprawy rzepaku w gospodarstwach rolnych, zwłaszcza tych dużych. Niestety koszty uprawy również są coraz większe, a to ze względu na dynamicznie rosnące ceny nawozów i środków ochrony roślin, których w rzepaku stosuje się dość dużo. Sprawdzając dochodowość uprawy trzeba uwzględnić również to, że rzepak ozimy jest bardzo ważny w płodozmianie, zwłaszcza tam, gdzie dominuje uprawa zbóż, dla których stanowi często najlepszy i główny przedplon. Dużym problemem w uprawie rzepaku są ciągle liczne agrofagi.

Co przeszkadzało?

Rzepak ozimy przebywa w polu przez prawie 11 miesięcy, w związku z czym rośliny narażone są na wiele niekorzystnych zjawisk. Również w minionym sezonie wegetacyjnym 2020/2021 nie brakowało okresów, w których pogoda negatywnie oddziaływała na wzrost i plonowanie rzepaku. Opady, zarówno w okresie jesieni jak i wiosną były niewystarczające w wielu rejonach kraju, zwłaszcza w jego północno-zachodniej części. W okresie zimy wystąpiły znaczące spadki temperatury, którym towarzyszyła pokrywa śnieżna, dlatego nie obserwowano wymarznięć roślin. Większe zagrożenie stanowiły późne i silne przymrozki, które najpierw powodowały pękanie łodyg, a następnie także uszkodzenia pierwszych rozwiniętych kwiatów. Poszczególne fazy rozwojowe wystąpiły w terminach późniejszych niż zwykle. Przykładowo, początek kwitnienia obserwowano przeważnie na początku drugiej dekady maja, średnio o ponad dwa tygodnie później niż w ostatnich latach. Skrócony był także okres kwitnienia, a to wpłynęło na liczebność zawiązanych łuszczyn. Z kolei występujące w drugiej połowie czerwca upały spowodowały przyśpieszenie i skrócenie okresu dojrzewania, a to zapewne miało wpływ na wielkość plonowania i zawartość oleju w nasionach. Dużym zagrożeniem dla plantacji rzepaku są coraz częściej występujące gwałtowne zjawiska atmosferyczne w postaci nawalnych burzowych opadów, którym towarzyszą opady gradu. Pojawienie się takich opadów w okresie, gdy rośliny rzepaku są już dojrzałe powoduje z reguły bardzo duże osypanie się nasion. Lokalnie takie zjawiska wystąpiły również w ubiegłym roku powodując dotkliwe straty plonu.

Szkodniki ciągle atakują

Pojawiają się każdego roku i przeważnie w nadmiernej ilości, zagrażającej uzyskaniu wysokich plonów. Jest wiele gatunków szkodników rzepaku, których aktywność jest obserwowana zarówno w okresie wschodów i jesiennej wegetacji, jak i wiosną, aż do fazy zawiązywania i wzrostu łuszczyn.  Dlatego konieczne jest stałe monitorowanie wystąpienia szkodników i ich racjonalne zwalczanie. Nie jest to łatwe, ale nie niemożliwe. Duży problem stanowi ciągle zmniejszająca się dostępność substancji czynnych, które stosuje się w preparatach insektycydowych. W przypadku nadmiernego pojawienia się szkodników w uprawie, zwłaszcza gdy ich liczebność przekroczy próg ekonomicznej szkodliwości, trzeba zastosować odpowiedni insektycyd w formie oprysku. W minionym sezonie wegetacyjnym, występowanie szkodników rzepaku na roślinach w okresie jesiennego wzrostu było dość duże, zwłaszcza na południu, zachodzie i w centrum kraju. W okresie wschodów najczęściej obserwowano żerujące pchełki (ziemne i rzepakową) oraz naloty śmietki kapuścianej, a lokalnie także tantnisia krzyżowiaczka i miniarki rzepakowej na młode rośliny rzepaku. W wielu rejonach rośliny zasiedlane były także przez licznie pojawiające się mszyce oraz mączlika warzywnego, szkodnika który coraz częściej bytuje na rzepaku. Pojawienie się na roślinach rzepaku mszycy (zwłaszcza brzoskwiniowej) powoduje nie tylko ich ogłodzenie i ogólne osłabienie poprzez wysysanie soków komórkowych, ale także ryzyko przenoszenia groźnego wirusa żółtaczki rzepy (TuYV), którego są wektorami. W efekcie, przy silnym porażeniu wirusem następuje zakłócenie przebiegu procesów fizjologicznych rośliny, a to powoduje znaczące obniżenie plonowania, a także m.in. spadek zawartości tłuszczu w nasionach. Ochrona upraw rzepaku przed tą chorobą wymaga skutecznego zwalczania mszycy, co nie jest łatwe przy aktualnie zalecanych preparatach chemicznych. Ponadto, mszyce zasiedlają spodnią stronę liści, a to zdecydowanie utrudnia dotarcie preparatu zwalczającego. Przeważnie zabiegi zwalczające mszyce są spóźnione, nie eliminują zagrożenia infekcją, a jedynie ją ograniczają. Najbardziej efektywnym sposobem ograniczania skutków porażenia roślin rzepaku przez wirusa żółtaczki rzepy jest uprawa odmian tolerancyjnych na TuYV. Takie odmiany w dużym stopniu zabezpieczają rośliny rzepaku przed rozwojem choroby. Obecnie w Krajowym Rejestrze wpisanych jest już 50 odmian tolerancyjnych na TuYV. Tymczasem wiosną, niekiedy konieczne było zwalczanie chowaczy łodygowych, które tym razem ze względu na długo utrzymujące się niskie temperatury pojawiły się na roślinach rzepaku później i w małej ilości. Ochrony chemicznej wymagały plantacje rzepaku również przed słodyszkiem rzepakowym, którego presja była przeważnie średnia. W większości doświadczeń wykonano od 2 do 4 zabiegów, stosując przemiennie różne insektycydy. Zagrożeniem w niektórych rejonach kraju były także szkodniki łuszczynowe – chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik.

Dominowały zgnilizna i werticilioza

Łodyga porażona przez zgniliznę twardzikową

Presja niektórych chorób rzepaku była lokalnie dość duża. Obserwowano porażenie roślin chorobami podstawy łodygi, w tym również suchą zgnilizną kapustnych i werticiliozą. W przypadku tej ostatniej, częstotliwość występowania na naszych polach niestety z roku na rok wzrasta. Szkodliwość tej choroby wynika również z tego, że aktualnie nie ma dostępnych odmian genetycznie odpornych na patogena powodującego infekcję. Tymczasem w okresie wzrostu i dojrzewania łuszczyn wystąpiły dość powszechnie objawy porażenia łodyg zgnilizną twardzikową, a później na łuszczynach czernią krzyżowych. Nasilenie występowania poszczególnych chorób było przeważnie umiarkowane, ale niekiedy dość duże, zwłaszcza tam, gdzie nie stosowano ochrony fungicydowej lub zastosowano bardzo ograniczoną ochronę, a wysycenie uprawą rzepaku w płodozmianie jest duże. Niestety uprawa rzepaku lub innych roślin kapustowatych częściej niż co cztery lata po sobie bardzo sprzyja zwiększonej presji chorób.

Wiele odmian przebadano

W minionym sezonie wegetacyjnym, w ramach porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), oceniano łącznie 66 odmian, większość, czyli 61 odmian pochodziło z Krajowego Rejestru (KR), natomiast z ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) badano jedynie pięć odmian (patrz tabela). Wcześniej, odmiany z katalogu CCA, oceniane były przez co najmniej dwuletni okres badań w doświadczeniach rozpoznawczych i tylko najlepsze z nich, tj. te, które uzyskały pozytywne wyniki cech rolniczo-użytkowych, trafiły następnie do doświadczeń PDO. Materiał siewny większość z badanych odmian zapewne znajdzie się w ofercie firm hodowlano-nasiennych oraz u innych dystrybutorów nasion na nowy sezon. Wyniki badań PDO mogą ułatwić plantatorom rzepaku dokonania wyboru odmiany do uprawy w nowym sezonie, zwłaszcza gdy corocznie analizuje się plonowanie, a także inne właściwości użytkowe badanych odmian.

Przeważają mieszańcowe

Różnice w plonowaniu odmian były bardzo duże. Generalnie lepiej plonowały odmiany mieszańcowe, a ich średni plon był większy o 19% od średniego plonu odmian populacyjnych. Spośród badanych odmian mieszańcowych najlepiej plonowały DK Excited, LG Areti, LG Aviron, Artemis, Batis, Absolut, Akilah, Ambassador, Aurelia, Dominator, Duke, Dynamic, LG Anarion, Temptation, Architect i Advocat, natomiast wśród odmian populacyjnych Derrick, Gemini, Kwazar, ES Fuego, SY Ilona oraz Hevelius. Niektóre z tych odmian dobrze plonowały w obu ostatnich latach badań. Ogólnie, w roku 2021 najlepiej plonowały odmiany nowe, zarejestrowane w ostatnich 2-3 latach, które cechują się dużym potencjałem plonowania oraz te, wykazujące dobrą zdrowotność. Ważne jest to, aby większość z tych odmian była wysiana na polach gospodarstw uprawiających rzepak w nadchodzącym sezonie.

Wśród ocenianych odmian trzy (Augusta, Crotora i LG Anarion) cechują się dużą odpornością na kiłę kapusty i w warunkach bez infekcji patogenu, plonowały dobrze, zwłaszcza odmiana LG Anarion. Odmiany odporne na kiłę kapusty stanowią najbardziej efektywny sposób na zapobieganie porażeniom roślin, a co za tym idzie, uniknięcie znacznych strat. Aktualnie w Krajowym Rejestrze wpisanych jest 14 takich odmian. W przypadku zainfekowania pól gospodarstwa zarodnikami sprawcy kiły kapustnych, oprócz zaprzestania uprawy rzepaku, alternatywną możliwością jest uprawa odmian odpornych. Trzeba wówczas konieczne przestrzegać co najmniej czteroletniej przerwy w uprawie rzepaku na tym samym polu, przede wszystkim po to, aby zapobiegać przełamaniu odporności.

Listy odmian zalecanych

Dużym ułatwieniem dla rolnika w wyborze odmiany może być skorzystanie z „List odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (LOZ). Przeważnie znajdują się na nich odmiany, które przejawiają dobre przystosowane do uprawy w danym rejonie i są tam najbardziej wartościowe. Szczególnie cenione są odmiany względnie stabilnie plonujące, pomimo różnych warunków atmosferycznych w kolejnych sezonach wegetacyjnych i takie trafiają również na listę. W roku 2022, w poszczególnych województwach na LOZ znajduje się od kilku do kilkunastu odmian (6-19 odmian). Zestawienie odmiany w LOZ oznacza jej rekomendację na obszarze województwa. W br. na wszystkich LOZ znajdują się łącznie 40 odmiany rzepaku ozimego. Zdecydowaną większość stanowią odmiany mieszańcowe, których jest 32, natomiast odmian populacyjnych zaledwie 8. Osiemnaści odmian otrzymało rekomendację do uprawy na terenie czterech i więcej województw. Najczęściej polecanymi do uprawy, tj. w 13 województwach, są odmiany – mieszańcowa Absolut F1 i populacyjna Derrick. Odmiany Artemis F1, Gemini i Dominator F1 rekomendowane są do uprawy w 10-11 województwach, z kolei odmiany Ambassador F1, AureliaF1 i Angelico F1,– w 8-9, a odmiany Advocat F1, DukeF1, DK Excited F1 i Dynamic F1 – w 6-7 województwach. Kilka innych znalazło się na listach 4-5 województw, m.in. ChopinF1, LG AretiF1 PrinceF1, Architect F1, Birdy,LG Avirion F1. Pozostałe odmiany, łącznie 22 z „Listy … zalecane są do uprawy tylko w jednym, dwóch lub trzech województwach. Warto zauważyć, że w br. na LOZ znajduje się jedna odmiana o dużej odporności na kiłę kapusty, a mianowicie LG Anarion F1. W warunkach zagrożenia infekcją tej choroby, odmiany odporne są bardzo przydatna dla producentów rzepaku.

Listy odmian rzepaku ozimego zalecanych (LOZ) do uprawy na obszarze województw
w roku 2022

Lp.OdmianaDolnośląskieKujawsko-
Pomorskie
LubelskieLubuskieŁódzkieMazowieckieOpolskiePodkarpackiePodlaskiePomorskieŚląskieŚwiętokrzyskieWarmińsko-MazurskieWielkopolskieZachodnio- pomorskieRAZEM
 Absolut F120212021 20212021202220222020202120202020 20212021202113
 Derrickp 2020 20212020202220212020202120212020202220212021202013
 ArtemisF120222022 20222021202220212022 2022R2021 20222022 11
 Geminip 20212022202220212022  2022 2022R202220212022202111
 DominatorF1 2022 2022202220222021 20222022R2021 20212022 10
 AmbassadorF1 2022 202220212022  20222022R2021 20212022 9
 AureliaF12022202220222022  2022 20222021  20212022 9
 Angelico     F120212021 2021  202220202021   2021 20218
 Advocat     F1   2021 20222022 2021   2021202220217
 DukeF1  202220222021  2022R2022 2021 2021  7
 DK ExcitedF1 2022R  2022R2022R2022R  2022R2022R 2022R  7
 DynamicF1  202220222022202220222022R       6
 Chopin F1 2021 2022 20222021   2020    5
 LG AretiF1    2022R2022R    2022R 2022R 2022R5
 Prince F1   2022  2021 2022   2021 20215
 Architect F1  2020 2019      2022 2021 4
 Birdyp2021 2021        2019  20204
 LG AvirionF1       2022R  2022R 2022R 2022R4
 DK ExpansionF12022         20192022   3
 TempationF1 2022R        2022R 2022R  3
 BatisF1          2022R 2022R  2
 DK Extract   F12020          2021   2
 ES Fuegop 2022          2022  2
 ES Imperio F1    2020 2019        2
 Galileusp    2020         20222
 DK ExporterF1   2022      2021    2
 LG Anarion*F1       2022R    2022R  2
 Marc KWS CCAF12022         2022R    2
 Stefano KWSF12020     2019        2
 SY Ilonap  2019           20222
 Trezzor CCA  F12022     2021        2
 AkilahF1 2022R             1
 Anniston    F1             2021 1
 AstanaF1              20211
 Bonanza   F1          2014    1
 Kwazarp          2022R    1
 Luciano KWSF1        2022      1
 Marsp 2022R             1
 Tigris         F1       2019       1
 Umberto KWS CCAF1          2022R    1
RAZEM 10147141311149117196181012 

F1 – odmiana mieszańcowa, p – odmiana populacyjna

R” – odmiana wstępnie rekomendowana,

CCAodmiana znajdująca się we Wspólnotowym katalogu odmian roślin rolniczych, nie wpisana do KR w Polsce,

„*” – odmiana o potwierdzonej odporności na kiłę kapusty

Autor

mgr inż. Jacek Broniarz, Pracownia Badania WGO Roślin Pastewnych Oleistych i Włóknistych COBORU

Agro Profil
Agro Profil
Magazyn rolniczy Agro Profil tworzony jest przez redaktorów rolników. Praktyczne podejście do problemów jest dla nas najważniejsze. Agro Wydawnictwo powstało w styczniu 2016 roku i od tego czasu regularnie przekazuje polskim rolnikom wiedzę ułatwiającą prowadzenie nowoczesnego gospodarstwa. Każdego roku Magazyn Agro Profil uczestniczy w wielu wydarzeniach branżowych - między innymi Agro Show, Agro Tech Kielce, Polagra Premiery, Agro-Park, Targi Książki i wielu innych. Wydawnictwo współpracuje z wieloma pracownikami naukowymi takich placówek jak np. Instytut Ochrony Roślin, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu czy też Politechniki Bydgoskiej.

Napisz komentarz

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

Podobne artykuły

Bieżący Agro Profil

spot_img

Śledź nas

Ostatnie artykuły

Pogoda dla rolników

0
Would love your thoughts, please comment.x