Wypas bydła – wszystko co musisz wiedzieć

Widok krowy na pastwisku w dzisiejszych czasach to coraz rzadziej spotykany obraz. Mimo coraz szerszego zaprzestania wypasu bydła na pastwiskach warto zwrócić uwagę na jego korzystny wpływ pod względem nie tylko ekonomicznym ale również zdrowotnym.

Definicja wypasu bydła

Wypas bydła to nic innego jak wyprowadzenie stada z budynków inwentarskich lub niewielkich wybiegów na trwałe użytki zielone, na których bydło przebywa kilka godzin dziennie.
W ostatnim czasie bardzo duża ilość gospodarstw rolnych nastawionych na wysokie wyniki produkcji zaprzestała wypasanie bydła na pastwiskach. Likwidacja wielu małych, rodzinnych gospodarstw również przyczyniła się do coraz rzadszego widoku krowy na pastwisku.

Zalety i wady wypasu bydła

Do najważniejszej zalety wypasu bydła należy obniżenie kosztów produkcji. Dzieje się tak za sprawą pozyskania dobrej jakościowo paszy dla zwierząt bez dodatkowych nakładów finansowych. Wypasając krowy na pastwisku możemy obniżyć koszty związane z ceną materiałów do produkcji rolnej np. paszy. W przypadku dużej hodowli jest możliwe ograniczenie liczby pracowników w gospodarstwie, a także zmniejszenie zużycia maszyn i energii elektrycznej.

Poprawa dobrostanu zwierząt to drugi czynnik przemawiający za wypasaniem bydła na pastwiskach. Na dworze zwierzęta korzystają z promieni słonecznych, świeżego powietrza czy możliwości większego ruchu. Poprawiając bydłu warunki bytowe możemy ograniczyć wystąpienie wielu chorób, za czym w parze idą koszty leczenia stada. Wypas poprawia również parametry rozrodu oraz pomaga mniejszych ilość brakowanych sztuk.

Po trzecie, wypas bydła przyczynia się do zwiększenia bioróżnorodności na trwałych użytkach zielonych. Wypas pozwala na ograniczenie występowania chwastów oraz zróżnicowaniu składu botanicznego pastwiska. Poza tym zwierzęta, które udeptują glebę, ograniczają intensywność mineralizacji materii organicznej.
Dodatkowo, przebywanie na świeżym powietrzu ogranicza częstotliwość występowania chorób układu oddechowego.

Do wad wypasu bydła możemy zaliczyć jego niekorzystne oddziaływanie na środowisko przy zbyt dużej liczbie zwierząt na danym obszarze użytków zielonych. Dodatkowo, przyczynia się do to niszczenia siedlisk ptaków, nadmiernym rozdeptywaniu mokradeł czy występowaniu niepożądanej roślinności. Wielkość obsady ma również wpływ na zanieczyszczenie wód glebowych azotem oraz fosforem, ponieważ zbyt duża obsada zwierząt to duża ilość odchodów.

Wypas ciągły czy rotacyjny

W Polsce wypas trwa z reguły od 130 do 180 dni. Przy sprzyjającym warunkom atmosferycznym oraz odpowiedniej pielęgnacji użytków zielonych wypas ten może być prowadzony od marca do listopada.
Nasz wypas możemy zorganizować na dwa sposoby – wypas ciągły lub rotacyjny. Wypas systemem ciągłym polega na wypasaniu bydła bez ograniczeń. Wypas ten poleca się hodowcą, którzy posiadają odpowiednio duży areał trwałych użytków zielonych. Do wad systemu ciągłego należą przede wszystkim ograniczenia zaspokojenia potrzeb pokarmowych, ponieważ tylko w okresie maja i czerwca możemy dostarczyć zwierzętom wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Poza tym, system ten prowadzi do degradacji użytków zielonych na skutek ciągłego wygryzania runi. Na miejscach roślin pożądanych zaczynają pojawiać się chwasty.

System rotacyjny z kolei polega na wyznaczaniu kwater dla stada, dzięki czemu możemy dawkować paszę zwierzętom. Hodowca wyznacza bydłu określoną ilość miejsca na pożywanie paszy, a puste kwatery mają możliwość regeneracji, na których możemy przeprowadzić różne zabiegi agrotechniczne.

Kryteria zwierząt do wypasu

Aby wypas bydła był przeprowadzony we właściwy sposób, nie narażając zdrowia i kondycji naszego stada, musimy zwrócić uwagę na kilka czynników kwalifikujących zwierzęta do wypasu.
Po pierwsze, wypasana rasa powinna charakteryzować się dużą odpornością oraz adaptacją na niekorzystne warunki atmosferyczne. Po drugie powinna cechować się prawidłowym wykorzystaniem paszy na kg przyrostu masy ciała. Po trzecie, krowy matki muszą posiadać dobrze rozwinięty instynkt macierzyński, tak aby mogły karmić cielęta jak najdłużej. Ponadto, producent rolny przy wyborze rasy na wypas powinien zwrócić uwagę na parametry rozrodu swojego stada. Jest to ważne, ponieważ na użytkach zielonych nie będziemy mieli wglądu do objawów zaczynającego się porodu oraz samej akcji porodowej. Do wypasu nadają się rasy mięsne takie jak Angus czy Limousine. Dodatkowo zwierzęta rasy Hereford, Charolaise, Salers czy Simental przez cały rok mogą przebywać pastwiskach.

Przygotowanie pastwiska do wypasu dla bydła

Aby pastwiska pozwoliły zaspokoić potrzeby żywieniowe zwierząt należy prawidłowo o nie zadbać. Samo przygotowanie do sezonu rozpoczyna się wczesną wiosną. Wykonujemy wtedy wiele zabiegów agrotechnicznych mających na celu poprawę kondycji użytków zielonych. Jednym z pierwszych zabiegów jakie wykonujemy jest wyrównanie terenu, w tym usunięcie kretowin. Na pastwisku przeprowadza się włóknowanie terenu w celu pozbycia się nierówności, a dodatkowe zastosowanie brony łąkowej pozwoli nam na usunięcie z darni obumarłych części roślin. W razie potrzeby dosiewamy odpowiednie mieszanki traw dostosowanych pod względem swoich właściwości do potrzeb żywieniowych bydła i warunków glebowych. Aby zwierzęta w pełni mogły korzystać z walorów roślinnych warto przeprowadzić wapnowanie gleby w celu poprawy jej pH. Zabieg ten przeprowadzamy gdy pH na naszym polu spadnie poniżej 5,5. Do innych zabiegów agrotechnicznych mających na celu poprawę stanu użytkowości pastwiska należy nawożenie mikro i makroelementami. Do nawożenia wykorzystujemy głownie azot, fosfor i potas. Oprócz samego nawożenia mineralnego, zaleca się wprowadzić nawożenie organiczne. W tym celu możemy wykorzystać obornik w dawce od 20 d0 30 t/ha co 4 lata, najlepiej w okresie jesiennym. Ponad to co 3-4 lata warto przeorać pastwisko. Pozwoli to usunąć niepożądane chwasty oraz poprawić warunki glebowe.
Planując wypas bydła nie zapominajmy o podzieleniu użytkowanego areału pastwisk na kwatery i ustalenie przybliżonych terminów przepędzania zwierząt, tak aby pożywienia starczyło na jak najdłużej.
Pamiętajmy również, że niezbędnym elementem każdego pastwiska są poidła dla zwierząt, by móc im zapewnić nieograniczony dostęp do wody. Dodatkowo możemy zaopatrzyć się w ogrodzenia, pozwalające na oddzielenie części wypasu od pozostałych użytków zielonych, a tak że zabezpieczyć nasze stado przed dzikimi zwierzętami.

Prawidłowa obsada na pastwisku

Od wiosny na pastwiskach występuje nadmiar paszy zielonej, z kolei od września jej niedobory. Nadwyżkę zielonki powinno się zakonserwować, a po jej odroście powierzchnię pastwiska możemy włączyć do wypasu. Na użytkach zielonych zaleca się system rotacyjno-kwaterowy z podziałem na kilka kwater. Prawidłowa obsada na pastwisku to 1 DPJ/ha (duża jednostka przeliczeniowa inwentarza) i wynosi 0,15 dla cieląt do 6 miesiąca życia, 3,3 dla jałówek od 6 do 12 miesiąca życia, 0,8 dla jałówek powyżej 12 miesięcy, 1 dla krów cielnych oraz 1,4 dla buhajów.

Wypas dzienny czy całodobowy

Według wielu hodowców, wypas dzienny jest bardziej racjonalny w polskich warunkach klimatycznych. Niewiele różni się od wypasu całodobowego. Różnica ta polega na tym, iż w wypasie całodobowym mamy niewielki stopień lepszej wydajności zwierząt np.: przyrosty dzienne cieląt czy mleczność krów przy jednoczesnym zwiększeniu marnowania paszy zielonej i większej ilości pozostawianych odchodów.
Zwolennicy wypasu całodobowego są zdania, że bydło najchętniej wypasa się o wschodzie słońca i po jego zachodzie, gdy na trawie możemy zauważyć rosę. Poza tym w czasie upałów zwierzęta szukają chłodnego miejsca, by móc się położyć i spokojnie przeżuwać.

Mimo podzielonego zdania jasne jest, że wypas pastwiskowy jest jednym z tańszych sposobów żywienia i utrzymania stada bydła mięsnego od wiosny do jesieni. Dobre wykorzystanie paszy zielonej z pastwiska sprzyja zimowe wycielenie się krów i wyrównany wiek cieląt. Po wprowadzeniu zwierząt na pastwisko, cielęta są w odpowiednim wieku by dobrze przyswajały zielonkę, a krowy mogły zwiększyć swoją wydajność mleczną. Ważne jest zwrócenie uwagi na to, że bydło jest zwierzęciem stadnym i na pastwiskach czują się najlepiej w towarzystwie innych zwierząt.

Kiedy zacząć wypasać bydło

Optymalnym terminem kiedy możemy rozpocząć wypas bydła jest 10 maja, jednak należy prędzej zapoznać się z warunkami pogodowymi oraz sprawdzić stan rozwoju runi pastwiskowej. Pamiętajmy, że zbyt szybkie wprowadzenie bydła na pastwisko może pociągnąć za sobą niepożądane skutki, do których zaliczymy pojawienie się problemów zdrowotnych w naszym stadzie. Do chorób związanych ze zbyt szybkim wypasem zwierząt zaliczymy zaburzenia metaboliczne czy tężyczkę pastwiskową. Dodatkowo szybki wypas zwierząt może obniżyć jakość zielonki – ruń pastwiskowa powinna mierzyć od 10 d0 12cm.
Kiedy ruń pastwiskowa jest w pełni gotowa na wprowadzenie bydła, a warunki atmosferyczne nie stoją na przeszkodzie, wypas zwierząt powinien rozpocząć się stopniowo. Najpierw powinniśmy zadbać o odpowiednie skarmienie zwierząt paszami w oborze. Dopiero po obficie przyswojonej dawce pokarmowej możemy zacząć wprowadzać zwierzęta na kwatery pastwiskowe. Dodatkowo, krową na 2-3 tygodnie przed wypasem należy podawać dodatek paszowy mineralny – w szczególności zawierający dużą ilość magnezu, tak aby ich organizm mógł dostosować się do nowej paszy.

Żywienie bydła – najbardziej wartościowe rośliny

Pasze o dużej zawartości białka mają największą wartość odżywczą. Na pastwiskach są to rośliny motylkowate, przez co warto zadbać o odpowiednią ilość kończyny czerwonej, białej seradeli czy lucerny. Dodatkowo, naszemu stadu zapewniamy dostęp do pasz włóknistych takich jak trawy, a w sytuacjach, gdy pastwisko nie spełnia całkowitego zapotrzebowania żywieniowego zwierząt sięgamy po dodatki paszowe.
Na pastwiskach ważne jest występowanie dużej ilości ziół. Poprawiają ona smakowitość paszy, jak również wpływają pozytywnie na procesy trawienne. Bydło chętnie zjada pokrzywę, krwawnik czy mlecz.
Wiele chwastów na użytkach zielonych będzie pomijane przez bydło. Jeśli mamy taką możliwość, postarajmy się o ich ograniczenie, ponieważ chwasty zajmują miejsce rośliną pożądanym i chętnie zjadanym przez nasze stado. Do roślin niepożądanych na pastwiskach zalicza się jaskier czy szczaw.

Podsumowanie

Chów bydła na pastwiskach jest jednym z najtańszych sposobów utrzymania i żywienia naszego stada. Aby był on w pełni opłacalny, a produkcja zwierzęca pozostawała na wysokim poziomie musimy przestrzegać kilku ważnych kryteriów. Po pierwsze, rozpoczynamy wypas w odpowiednim terminie. Po drugie, odpowiednio przygotowujemy pastwisko do wypasu. Po trzecie, dbamy o prawidłową obsadę zwierząt na użytkach zielonych. Ponadto, rasa bydła wypasanego na pastwisku musi posiadać cechy pozwalające jej na taki rodzaj chowu. Sam wypas bydła niesie za sobą więcej zalet niż wad, przez co w miarę możliwości warto wprowadzić do w swojej hodowli.