Co znajdziesz w artykule?
Prawidłowy odchów cieląt jest kluczowym elementem wpływającym na opłacalność chowu i przyszłe użytkowanie zwierząt. Już od pierwszych godzin życia cielaka należy mu zapewnić odpowiednie warunki bytowe oraz żywieniowe. Każdy popełniony błąd w odchowie skutkować może pogorszeniem się produktywności stada, wystąpieniem wielu chorób a w ostateczności upadkiem zwierząt.
Prawidłowy odchów cieląt jeszcze przed urodzeniem
Prawidłowy odchów cieląt powinien być rozumiany już w okresie zasuszenia krowy. Bowiem w tym czasie, ostatniej fazie życia płodowego cielęcia, organizm krowy przygotowuje się do laktacji. Zasuszenie krowy pozytywnie wpływa na jakość siary w mleku oraz sam przebieg porodu. Układając dawkę pokarmową dla krowy w omawianym okresie zasuszenia powinniśmy szczególną uwagę zwrócić na jej skład. Bierzemy pod uwagę odpowiedni bilans składników pokarmowych, w tym ilość witamin i minerałów. Prawidłowe żywienie krowy może zmniejszyć ryzyko wystąpienia komplikacji porodowych, a także pojawieniu się chorób metabolicznych po urodzeniu cielaka.
Kolejnym etapem wpływającym na przyszły odchów cieląt jest sam poród. Powinien on przebiegać w odpowiednich warunkach – mamy tutaj na myśli czyste oraz higieniczne miejsce. W czasie trwania porodu, coraz szersza grupa rolników montuje kamery, co pozwala na szybką interwencję podczas wystąpienia jakichkolwiek komplikacji, a tym samym nie naraża krowy na stres związany z obecnością człowieka. Po zakończonym porodzie usuwamy z jamy ustnej oraz nosa śluz oraz błonę, następnie udrożniamy drogi oddechowe, sprawdzamy czy cielak oddycha, jego stan, oraz dezynfekujemy pępowinę. Po tym pozostawiamy ciele razem z matką, aby ta mogła wylizać cielaka, tym samym pobudzając jego układ krążenia oraz oczyścić zwierzę. Pamiętajmy jednak, że zbyt długie pozostawienie razem cielaka i krowy może przyczynić się do rozbudzenia instynktu macierzyńskiego, co w konsekwencji skutkować będzie silnym stresem w momencie odsadzenia. Aby uniknąć wystąpienia owego ryzyka, możemy sami oczyścić cielaka i pobudzić jego krążenie za pomocą słomy czy ręczników.
Gdy po urodzeniu cielak przebywa z matką, zaleca się aby do 3 godzin od porodu nastąpiło ich rozdzielenie. Cielaka należy umieścić w pomieszczeniu czystym, suchym, pozbawionym obecności much i innych insektów. Powietrze tam panujące powinno być świeże oraz suche. Cielaki możemy trzymać też w cielętnikach na dworze (również zimą).
Siara – pierwsze mleko matki
Zaraz po porodzie najważniejsze dla zdrowia i życia cielaka są pierwsze godziny. Tutaj szczególnie ważne jest podanie cielakowi siary w pierwszych 30 minutach jego życia. Siara jest to pierwsze mleko matki, pokrywająca zapotrzebowanie nowo narodzonego cielaka na składniki pokarmowe, tym samym dostarcza do organizmu ciała odpornościowe – immoglobuliny. To one stanowią filar odpornościowy przeciwko chorobom. Dobrej jakości siarę można rozpoznać po kremowym kolorze i gęstej konsystencji. Rzadka i wodnista w swoim składzie ma dużo mniej białka, tłuszczu i przeciwciał. Jakość siary oznacza się również siarkomierzem czy refraktometrem. Sama ilość przeciwciał w siarze jest największa zaraz po ocieleniu, których obecność szybko maleje. Także maleje przepuszczalność ścian jelita cienkiego u noworodków dla immoglobulin, stąd istotne jest aby cielak spożył siarę jak najszybciej. Dobrej jakości siarę możemy zamrozić i przechowywać nawet do 18 miesięcy. Do zamrożenia siary wykorzystać możemy woreczki strunowe, pojemniki czy specjalne zestawy do tego wyprodukowane. Z kolei jej rozmrażanie najlepiej przeprowadzać powoli. Tuta zalecana jest łaźnia wodna w temperaturze 38˚C.
Ilość siary jaką musi spożyć cielak w pierwszej dobie swojego życia oscyluje w granicach 10% jego masy ciała, czyli średnio od 4 do 5 litrów. Szacuje się, że tuż po porodzie, czyli maksymalnie do 30 minut życia cielaka należy dostarczyć do jego organizmu około 1,5-2 litra siary. Natomiast kolejną porcję po upływie przynajmniej 6 godzin.
Preparat mlekozastępczy w odchowie cieląt
Od 2-3 dnia życia cielaka do jego diety wprowadzamy preparat mlekozastępczy. Takie produkty w swoim składzie posiadają więcej laktozy, witamin i składników mineralnych, a mniej tłuszczu i białka w porównaniu do mleka krowiego. Stosowanie preparatów mlekozastępczych pozwoli również na ograniczenie przenoszenia się bakterii i wirusów z krowy na cielaka. Poza tym, mleko w porównaniu do preparatów ma więcej bakterii i zanieczyszczeń, co więcej mogą się w nim znajdować pozostałości po leczeniu antybiotykami. Ważnym zadaniem producenta rolnego jest wybór odpowiedniego preparatu mlekozastępczego o dobrej jakości. Na rynku dostępnych jest wiele zamienników mleka, jednak przy jego wyborze nie należy kierować się ceną a jakością produktu.
Pamiętajmy, aby cielętom zapewnić dostęp do świeżej wody. Mleko czy preparaty mlekozastępcze powodują zwiększenie pragnienia u zwierząt. Dodatkowo woda niezbędna jest do prawidłowego rozwoju brodawek w żwaczu, namnażania się mikroorganizmów czy trawienia pasz.
Prawidłowe karmienie cieląt
Aby zapewnić cielakowi prawidłowy start istotne jest prawidłowe podawanie siary. Pozostawienie cielęcia z matką nie zawsze gwarantuje, że otrzyma ono odpowiednią ilość siary. Osłabione porodem noworodki mogą mieć problemy ze wstaniem, bądź znalezieniem strzyków. Aby uniknąć sytuacji, w której cielak nie pobierze siary, lub spożyje ją w małych ilościach, należy zdoić krowę, a siarę podać cielakowi w butelce czy specjalnym wiaderku ze smoczkiem.
Pojąc oseska musimy pamiętać aby jego pozycja była podobna do tej, jaką przyjmuje podczas ssania. Nieodpowiednia postawa oraz zbyt szybkie spożywanie pokarmu mogą być przyczyną biegunek. Dzieje się to, ponieważ pokarm dostaje się do nierozwiniętego żwacza. Podczas karmienia cielaka zawieszamy wiaderka na wysokość około 60 cm. Tym sposobem, podczas picia powinna utworzyć się rynienka przełykowa. Problemy zdrowotne mogą wystąpić również na skutek nieodpowiedniej temperatury pokarmu, złego dawkowania oraz nieodpowiedniego doboru preparatu mlekozastępczego.
Pierwsze dni życia cielaka
Odchów cieląt inaczej wygląda u bydła mlecznego a inaczej w stadzie ukierunkowanym na produkcję mięsną. Te z przeznaczeniem na żywiec wołowy zostają ze swoją matką do momentu odsadzenia. Do około 6-7 miesiąca życia pobierają mleko matki i małymi krokami przyzwyczajają się do spożywania innych pasz. W sytuacji bydła mlecznego, młode są oddzielane od matki po porodzie, a następnie karmione siarą do 3-5 dnia życia. Dalej spaja się je preparatami mlekozastępczymi, a później stopniowo podaje im się pasze stałe i objętościowe.
Cielęta jako zwierzęta monogastryczne muszą jak najszybciej rozwinąć swój żwacz, by mogły trawić pasze objętościowe. Podawanie do woli mleka czy preparatów mlekozastępczych może powodować zahamowanie rozwoju żwacza, na skutek czego cielęta nie będą trawiły pasz włóknistych.
Prawidłowe żywienie paszami płynnymi skutkować powinno przyrostami dziennymi średnio o 900g dziennie. Warto tutaj ponownie podkreślić, żeby wybierać preparaty o dobrym składzie i jakości. Tańszy, gorszy jakościowo preparat mlekozastępczy może nie przynieść pożądanych efektów, a tym samym prowadzić do pojawienia się wielu chorób, gdyż organizm zwierzęcia nie będzie mieć w pełni dostarczonym wartości odżywczych.
Kiedy wprowadzamy pasze stałą
Wprowadzenie paszy do diety cielaka powinno rozpocząć się w pierwszym tygodniu życia. Powinny być to łatwostrawne pasze treściwe. Dawka pokarmowa powinna charakteryzować się wysoką zawartością skrobi i białka, wpływa to pozytywnie na prawidłowy rozwój żwacza. Jeśli dzienny pobór pasz przekroczy 1-1,5 kg można zrezygnować z preparatów mlekozastępczych. Do pasz które możemy podawać cielętom od 5 dnia życia zaliczamy np. siano łąkowe lub z lucerny w niewielkich ilościach (ważne aby było dobrej jakości). Większe dawki zaczynami podawać dopiero od 8 tygodnia życia. Zamiast siana można podawać również mieszankę treściwą, która lepiej stymuluje rozwój żwacza.
Po upływie pierwszego miesiąca życia cielaka wprowadzamy do jego dawki pokarmowej pasze objętościowe. Są to dobrej jakości kiszonki z kukurydzy czy traw. Od czwartego miesiąca możemy podawać już do woli siano, odpowiednio dobraną sianokiszonkę oraz pasze treściwe w granicach od 2 do 2,5kg.
Należy pamiętać, że po upływie 4 miesiąca życia zaczyna się ważny okres w rozwoju cieliczki. Odpowiednio dobrane dawki pokarmowe przełożą się w przyszłości na jej użytkowość mleczną. Zbyt mocne skarmianie w owym czasie może skutkować powstaniem zwiększonej ilości komórek tkanki tłuszczowej wymienia, co może być przyczyną niższej wydajności. W tym okresie optymalny przyrost dobowy oscyluje w granicach 800g.
Z upływem czasu rola pasz objętościowych w diecie cieląt stopniowo wzrasta. Rozwijają się przedżołądki, a samo cielę półroczne powinno być skarmiane wyłącznie paszami stałymi – kiszonkami, sianem czy mieszankami treściwymi (podobnie jak dorosły przeżuwacz).
A na koniec
Cielęta możemy utrzymywać indywidualnie jak i grupowo. W pierwszych tygodniach życia oseska zaleca się system chów indywidualny, który pozwoli zauważyć biegunki, sprawdzać pobranie mleka czy też paszy treściwej. Ważne jest zapewnienie im odpowiednich warunków dobrostanu zgodnych z obowiązującymi wymogami. Pamiętajmy również o zarejestrowaniu nowo narodzonego cielęcia w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, oraz zakolczykowaniu go w ciągu siedmiu dni od narodzin.
