Hodowla pszczół – jak założyć pasiekę?

Posiadanie własnej pasieki to nie tylko hobby, ale również nakłady ciężkiej pracy i wiedzy dotyczącej hodowli pszczół. Decydując się na założenie własnej pasieki musimy poświęcić sporo czasu na dopracowanie wielu szczegółów takich jak wybór odpowiedniego miejsca czy rasy pszczół. Dodatkowo należy liczyć się z wydatkami towarzyszącymi zakładania własnej pasieki oraz spełnieniem wymagań prawnych dotyczących hodowli pszczół.

Rola pszczół w przyrodzie

Pszczoła zaliczana jest do najważniejszych zwierząt zarówno dla człowieka jak i środowiska. Znana głownie z tego, że produkuje miód, który jest jednym z głównych produktów antybakteryjnych. Dodatkowo pełni rolę zapylacza. Niepozorny owad przenosząc pyłek z kwiatka na kwiatek oddziałuje na znaną nam bioróżnorodność. Dla przykładu, większość owoców i warzyw jest zapylane właśnie przez pszczoły. Bez ich pracy nie moglibyśmy cieszyć się świeżymi produktami roślinnymi. Ciekawostką jest fakt, że jedna pszczoła w ciągu swojego życia produkuje około jednej łyżeczki miodu, a do wyprodukowania 1kg miodu pszczoły odwiedzają średnio 4 miliony kwiatów.

Czym jest pasieka?

Pasieka to nic innego jak teren na którym znajdują się ule danego pszczelarza. Nie ma określonej liczby uli by decydować czy mamy odczynienia z pasieką czy też nie. Ul natomiast jest miejscem życia i rozwoju jednej rodziny pszczelej, a także służy do magazynowania zapasów jedzenia przez pszczoły.

Wymagania prawne przy zakładaniu pasieki

Zanim skompletujemy cały niezbędny sprzęt pod budowę pasieki warto zapoznać się w wymogami prawnymi dotyczącymi hodowli pszczół. Po pierwsze, obowiązkiem przyszłego pszczelarza jest wybór odpowiedniej lokalizacji pasieki. Jej umiejscowienie powinno znajdować się minimum 10 metrów od dróg publicznych, budynków mieszkalnych oraz granicy działki. Po drugie, należy zgłosić pasiekę do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii. Po złożeniu odpowiedniego pisma, pasiece zostanie nadany numer weterynaryjny, który umożliwi przyszłe sprzedawanie wyrobów pszczelarskich. Po trzecie, powinniśmy ubezpieczyć pasiekę na wypadek ukąszeń przez nasze pszczoły osoby trzecie. Dodatkowo odpowiednie ubezpieczenie to szansa na odszkodowanie w przypadku kradzieży, zniszczenia uli, czy pomoru rodzin przez stosowanie pestycydów. Ponadto, montujemy tabliczkę informacyjną o obecności pszczół wraz z danymi pszczelarza.

Kiedy najlepiej założyć pasiekę?

Wielu miłośników pszczelarstwa, a także Ci, którzy poczynają już pierwsze kroki w celu założenia własnej pasieki zastanawiają się, jakie warunki muszą spełnić, jak skompletować odpowiedni sprzęt, jaki teren będzie najlepszy pod ule i przede wszystkim, jaka pora roku jest do tego najlepsza.
Ostateczna decyzja dotycząca terminu zakładania pasieki zawsze należy do pszczelarza. My jednak sugerujemy robić to wiosną. Wówczas warunki pogodowe są sprzyjające do transportowania uli oraz pszczół. Dodatkowym atutem jest wiosenna temperatura powietrza, która nie jest na tyle ciepła aby pszczoły rozpoczęły swój wiosenny, intensywny rozwój.

Od czego zaczynamy zakładanie pasieki?

Pierwszym zadaniem przyszłego pszczelarza jest zdobycie odpowiedniej wiedzy na temat hodowli pszczół. Warto zapoznać się z wieloma poradnikami jak również sięgnąć po opinię doświadczonego pszczelarza. Następnym krokiem jest wybór rasy jaką chcemy hodować oraz zapoznanie się z dostępnymi na rynku ulami, i akcesoriami pszczelarskimi. Kiedy nasza wiedza będzie ustabilizowana na wysokim poziomie musimy wybrać odpowiednie miejsce pod założenie pasieki. Preferuje się miejsca nasłonecznione, suche, ciche z dostępem do dużej ilości kwiatów w promieniu kilku kilometrów. Kluczowe jest, by pszczoły miały dostęp do roślin miododajnych. Są to np.: lipy, chabry, leszczyny, słoneczniki, nagietki, dzwonki ogrodowe czy inne drzewa i krzewy owocowe. Dodatkowym atutem miejsca będzie osłona przed wiatrem. Można to zrobić za pomocą drzew i krzewów. Szczególnie zaleca się wierzby, dereń jadalny, forsycje czy śnieguliczki. Na koniec nie zapominajmy o dostępie do wody. Kiedy w pobliżu nie mamy jeziora czy rzeki musimy zainwestować w specjalne poidła dla pszczół.
Zakładanie pasieki w miastach nie poleca się osobą z niewielkim doświadczeniem pszczelarskim. W takich przypadkach należy wziąć pod uwagę dodatkowe przeszkody do których zaliczymy mniejszą ilość pożywienia dla pszczół, spaliny oraz utrudniony wybór miejsca dla postawienia uli.

Wybór odpowiedniego ula dla naszej pasieki

Dzisiejszy rynek oferuje szereg uli, jakie możemy nabyć do naszej pierwszej pasieki. Doświadczony pszczelarz bez przeglądania ofert wie, jaki produkt potrzebuje do swojej hodowli. Dla początkujących najważniejsze jest by ul spełniał odpowiednia wymagania takie jak: ochrona rodziny pszczelej przed zimnem i przegrzaniem, odpowiednia wentylacja oraz łatwy dostęp do produktów pszczelich. Ponadto, przed zakupem warto obejrzeć proponowane nam ule, aby zobaczyć czy praca przy nich nie sprawi nam kłopotu. Podobnie jest z ciężkością ula. Jeśli mamy problemy zdrowotne i nie możemy podnosić większych ciężarów warto sięgnąć po ul leżak, z kolei przy planowanym poszerzeniu hodowli w przyszłości i brakiem problemów z dźwiganiem dobrym wyborem będzie ul korpusowy.
Co do ilości planowego zakupu uli zdania są podzielone. Niektórzy na początku sugerują zakup 2-3 uli. Inni z kolei twierdzą, że jest to błąd, ponieważ pierwsze kroki w branży pszczelarskiej niosą za sobą ryzyko niepowodzenia hodowli, przez co można stracić całą pasiekę.
Same ule należy ustawić na stabilnym, twardym podłożu, z wylotami ukierunkowanymi na najbardziej słoneczną stronę.
Największym zainteresowaniem na rynku cieszy się ul wielkopolski, który jest lekki i wygodny do pracy. Równie popularnym ulem jest tym dadanta, który posiada rami gniazdowe o wymiarach 435mm x 300mm. Z kolei wśród grona osób kultywujących tradycję, znaleźć możemy ule warszawskie.

Niezbędne akcesoria pszczelarskie

Każdy pszczelarz w swoim wyposażeniu posiada przedmioty niezbędne do wykonywania pracy w swojej pasiece. Początkujący hodowca musi liczyć się z wieloma wydatkami na odpowiednie akcesoria pozwalające mu doglądać pszczoły i pozyskiwać miód. Po pierwsze odzież ochronna, tj.: bluza z kapeluszem, kombinezon, rękawice, buty, itp. Do przedmiotów potrzebnych do pozyskiwania miodu zaliczamy: odsklepiacze, wanienka lub stół do odsklepiania, miodarka, wiadra, odstojniki, pojemnik do przechowywania miodu. Do akcesoriów dla rodziny pszczelej należą: zmiotka do pszczół, podkurzacz, dłuto pasieczne, węzy i ramki do ula. Dodatkowy sprzęt, w jaki może zaopatrzyć się hodowca są podkarmiaczki i izolatory.

Wybór odpowiednich pszczół do pasieki

Kiedy mamy postawione ule oraz skompletowany cały niezbędny sprzęt pszczelarski czas na najważniejszy wybór – odpowiednia rasy pszczół. Na terenie Polski najczęściej wybieranymi rasami są pszczoły środkowoeuropejskie, kraińskie i kaukaskie. Różnice między nimi tkwią w miododajności, agresywności, odporności na choroby oraz skłonnością do rójek. Ze względu na łagodne usposobienie warto zdecydować się na pszczoły kaukaskie. Najczęściej kupowane są odkłady pszczele czyli plastry z czerwiem, pyłkiem oraz pokarmem wraz z obsiadającymi je pszczołami oraz matką – najczęściej 5-ramkowe.
Kupując swoje pierwsze pszczoły zawsze zwracajmy uwagę na jakość pszczół. Sprawdźmy czy są one zdrowe oraz nie posiadają żadnych ubytków takich jak brak skrzydeł. Drugim ważnym aspektem jest zakup pszczół z dalszego terenu, w którym znajduje się nasza pasieka. Zbyt bliska odległość między naszą pasieką a miejscem zakupu zwierząt może sprawić, że zakupione pszczoły wrócą do swojego poprzedniego ula. Sama matka, inaczej królowa pszczół nie powinna mieć więcej jak jeden rok. Jej wymiana zalecana jest co dwa lata, stąd warto zaopatrzyć się w jak najmłodszą matkę. W sytuacji kiedy decydujemy się na zakup pszczół wraz z ulem, sprawdźmy nie tylko stan naszych przyszłych podopiecznych ale również czystość i stan ula. Samego zakupu pszczół najlepiej dokonać w okresie wiosennym. Wtedy jeszcze w tym samym roku cieszyć się będziemy naszym pierwszym zebranym miodem. Pamiętajmy jednak, że w tym okresie pszczoły są droższe niż jesienią. Jeśli koszty stanowią dla nas większy problem warto przeczekać te kilka miesięcy.

Prawidłowa higiena pasieki

Głównym zadaniem pszczelarza jest utrzymanie pszczół w jak najlepszej kondycji, nie narażając ich na pojawienie się chorób. Prawidłowe żywienie, jak w każdej hodowli pełni kluczową rolę w utrzymaniu zwierząt w jak najlepszej kondycji. Rodziny pszczele powinny mieć dostęp do dużej ilości roślin miododajnych takich jak: koniczyna, mniszek, wierzby, chaber bławatek, lipy, robinia akacjowa, leszczyna, ozdobne rośliny kwitnące, drzewa i krzewy owocowe, rzepak, gorczyca, wrzosy i nawłoć. Z kolei w okresach bezpożytkowych należy je dokarmiać. Wraz z nadejściem zimy pszczoły powinny mieć odpowiednią ilość zapasów, do których należą zapasy cukrowe, jak i pyłkowe.
Kolejnym ważnym elementem w prawidłowej pielęgnacji i higienie pszczół jest utrzymanie czystości w ulach. Zabiegi te zaleca się przeprowadzać systematycznie, tak aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się chorób. Dodatkowo, w celu zapewnienia większej higieny pasieki oraz zapobieganiu i likwidacji chorób jest zabieg odkażania uli.

Notatki pasieczne

Wielu pszczelarzy zaleca prowadzenie notatek pasiecznych. Zapisuje się w nich istotne informacje dotyczące naszej pasieki. Do takich zaliczymy: warunki atmosferyczne jakie panowały w każdym sezonie, daty wykonania zabiegów zwalczania warrozy (choroba pasożytnicza dorosłych pszczół i czerwiu wywoływana przez roztocze Varroa destructor), czy zapiski dotyczące matek w każdej rodzinie.

Dofinansowanie do zakładania pasieki

Czy da się założyć pasiekę jednocześnie nie nadwyrężać zbyt mocno naszego portfela? Jeśli zapiszemy się do lokalnego Koła Pszczelarskiego jako właściciel pasieki oraz posiadamy zezwolenie na rolniczy handel detaliczny lub sprzedaż bezpośrednią możemy postarać się o częściowy zwrot kosztów zakupu wybranych produktów, np.: miodarki czy kolejnych rodzin pszczelich.

Dofinansowania dla pszczelarzy

Pszczelarz może starać się również o dofinansowanie dotyczące rozwoju, wymiany sprzętu lub pomocy w utrzymaniu już istniejącej hodowli. Odpowiednie wnioski należy składać do biura Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Każdego roku dostępne są nowe projekty, dzięki którym można otrzymać dodatkowe wsparcie finansowe.

Przeglądając fora lub portale pszczelarskie możemy natknąć się na ciekawe artykuły dotyczące hodowli pszczół. Dodatkowo, zawsze możemy poradzić się doświadczonego pszczelarza, bądź podzielić się naszymi pierwszymi krokami w branży. Pamiętajmy jednak, że pszczelarstwo to nie jest tylko hobby, ponieważ bierzemy na siebie odpowiedzialność za życie setek pszczół. Stąd stawiając swoje pierwsze ule, pamiętajmy o dobrej organizacji pracy, pokorze i odpowiednim przygotowaniu pasieki, a z pewnością zaowocuje to sukcesem naszej hodowli.