Co znajdziesz w artykule?
Gryka siewna (Fagopyrum esculentum) nazywana również czarną pszenicą, należy do rodziny rdestowatych. Ze względu na skład chemiczny nasion, sposób użytkowania i uprawę, roślinę tą zaliczamy do zbóż rzekomych, klasy dwuliściennych. Gryka siewna przez swoje niewielkie wymagania glebowe, krótki okres wegetacji i szereg pozytywnych właściwości stała się bardzo popularną rośliną międzyplonową lub towarzyszącą z takimi roślinami jak koniczyny czy lucerny.
Gryka na poplon – właściwości rośliny
Gryka siewna, jako roślina jednoroczna jara charakteryzuje się wieloma korzystnymi cechami i stanowi jakościową roślinę międzyplonową o przeznaczeniu na zielony nawóz lub paszę dla zwierząt. Roślina rdestowata jest komponentem wielu mieszanek stosowanych jako międzyplony ścierniskowe ponieważ jest wrażliwa na ujemne temperatury i nie toleruje wahań temperatur w okresie wegetacyjnym. W momencie pojawienia się przymrozków wymarza, pozostawiając dla bardziej tolerancyjnych składników mieszanki miejsce w łanie. Gryka pomimo swojego niepozornego pokroju, jako roślina prosta, mało rozgałęziona jest bardzo konkurencyjna dla chwastów. Ma to związek z szybkim początkowym wzrostem rośliny, jak również z wydzielaniem specyficznych substancji, które hamują rozwój chwastów. Sprawna mobilizacja dostępnych składników pokarmowych pozwala szybko tworzyć masę nadziemną, pochłaniającą więcej energii słonecznej i dwutlenku węgla. W efekcie czego dochodzi do regulacji zachwaszczenia i zagłuszenia takich roślin jak komosa biała, szarłat szorstki czy rumian pospolity.
Uprawa gryki jako międzyplonu po późno schodzących zbożach
Gryka siewna zaliczana jest do roślin międzyplonowych o właściwościach allelopatycznych, korzenie zawierają toksyczne związki głównie taniny. Ogranicza to występowanie szkodników glebowych w tym pędraków i rolnic, jak również zmniejsza populację nicieni w glebie. Wigor wzrostu i krótki okres wegetacji, gdzie do wytworzenia w pełni rozwiniętych nasion roślina potrzebuje około 70-100 dni daje jej miano rośliny szybko rosnącej. Umożliwia to również wysiew gryki jako międzyplonu po późno schodzących z pola zbożach.
Gryka na poplon – niewielkie wymagania glebowe
Wymagania glebowe tej rośliny są niewielkie. Dobrze radzi sobie na glebach słabszych, mniej zasobnych w składniki pokarmowe, w tym także w azot. Gryka siewna jest również tolerancyjna na okresowe niedobory wody. Należy jednak pamiętać, że na stanowiskach przesuszonych i przy długo trwającej niewielkiej dostępności wody, może dojść do znacznego spadku plonowania rośliny. Zasada ta, dotyczy również odczynu gleby. Ta roślina rdestowata toleruje wartości 5,0-5,5 pH gleby, lecz aby uzyskać wysoki i wartościowy plon należy wysiewać ją na stanowiskach o uregulowanym odczynie od 5,5-7,0. Gryka siewna źle znosi gleby mocno zakwaszone, ciężkie, zlewne, słabo przepuszczalne, z dużą ilością wapnia i tendencją do zaskorupiania.
Gryka siewna – jako nawóz zielony, roślina miododajna i nie tylko
System korzeniowy gryki słabo przerasta i nie przechodzi w głąb profilu glebowego powodując, że nie korzysta ona z głęboko przemieszczonych, wymytych składników pokarmowych. Jedną z najważniejszych zalet rośliny jest jej zdolność pobierania składników mineralnych z form niedostępnych dla innych roślin. Mowa tutaj o trudno dostępnych związkach fosforu. Korzenie gryki wraz z mikroorganizmami znajdującymi się w strefie ryzosfery wchodzą w symbiozę, w efekcie której wcześniej nierozpuszczalne związki wapnia i fosforu zostają pobrane przez roślinę międzyplonową. Wprowadzenie gryki jako nawozu zielonego pozwoli powrócić tym składnikom do profilu glebowego w formach łatwo dostępnych dla roślin następczych.
Długi okres kwitnienia pozwala wykorzystać grykę siewną jako roślinę miododajną, gdzie wydajność miodowa wynosi około 200kg/ha. Niestety gryka wysiewana jako międzyplon nie powinna dojrzeć i wydać nasion, gdyż są one żywotne i zachowują długi okres zdolności kiełkowania. Oczywiście osypane nasiona zaczną kiełkować dopiero gdy temperatura gleby osiągnie 12 °C. Nie zmieni to jednak faktu dużej konkurencyjności i zachwaszczenia roślin następczych, szczególnie tych uprawianych w szerokich międzyrzędziach. W ziemniakach, kukurydzy i innych zbożach istnieją rozwiązania chemiczne z wysoką skutecznością zwalczania chwastów z rodziny rdestowatych. Natomiast herbicydy stosowane w burakach cukrowych, jak również zabiegi mechaniczne nie dają zadowalających efektów zwalczania gryki siewnej, przez co nie jest ona zalecana jako przedplon tej rośliny okopowej.
Gryka na poplon w mieszance
Uzyskanie najlepszej jakości międzyplonu jest możliwe wysiewając grykę z innymi roślinami dwu czy jednoliściennymi. Z punktu widzenia morfologii, gryka jako roślina rdestowata jest prosta, mało rozgałęziona ze stosunkowo płytkim systemem korzeniowym. Dorasta do wysokości około 40-60 cm tworząc stosunkowo mało biomasy i słabo okrywając glebę. Z uwagi na pokrój gryki siewnej i zajęcia przez nią średniego piętra okrywy roślinnej, jest ona dobrym składnikiem w mieszankach z roślinami bobowatymi. Mowa tutaj o łubinach, grochu pastewnym, koniczynie aleksandryjskiej czy wyce jarej. Gryka siewna przez swój wczesny wigor wzrostu dobrze wypełni luki w łanie z takimi roślinami jak słonecznik, rzodkiew oleista, gorczyca biała czy facelia.
Uprawa gryki siewnej pod rośliny zbożowe, kukurydzę i ziemniaki
Mieszanki międzyplonowe z gryką siewną dedykowane są przede wszystkim pod rośliny zbożowe, kukurydzę i ziemniaki. Jako roślina rdestowata, mimo przynależności do grupy zbóż, doskonale sprawdzi się jako przerywnik w monokulturach tych roślin. Wszystko za sprawą braku przenoszenia chorób czy szkodników i właściwości fitosanitarnych gryki, które również umożliwiają zastąpienie np. gorczycy w płodozmianach z udziałem roślin kapustowatych. Sama obecność gryki bez wątpienia poprawi aktywność mikrobiologiczną i właściwości fizyczne gleby, w tym strukturę i dobrze przygotuje stanowisko pod kolejne rośliny uprawne.
Gryka na poplon – przygotuj stanowisko
Przygotowanie stanowiska pod rośliny międzyplonowe rozpoczyna się od wykonania zespołu uprawek pożniwnych. Pierwszy zabieg to płytkie od 2 do 5 cm wymieszanie resztek roślinnych pozostawionych na stanowisku po zbiorze plonu głównego. Kolejnym celem jest ograniczenie parowania wody z wierzchniej warstwy gleby i pobudzenie nasion chwastów i samosiewów do kiełkowania. Po upływie kilkunastu dni opisywane nasiona kiełkują i jest to najlepszy moment do wykonania drugiego zabiegu uprawowego. Charakteryzuje się on głębszą pracą, około 10-15cm przy której dochodzi do mechanicznego niszczenia roślin niepożądanych, mieszania zastosowanych nawozów i przygotowania ostatecznie stanowiska pod wysiew roślin międzyplonowych.
Uprawa gryki – nawożenie
Gryka siewna ma niewielkie wymagania pokarmowe. Na słabszych glebach warto zastosować niewielkie ilości azotu i fosforu oraz około 30-40 kg potasu, aby pomóc roślinie zbudować jak największą ilość biomasy. Wysiew mieszanek gryki z innymi roślinami dwuliściennymi warto poprzedzić zastosowaniem nawozów mineralnych wieloskładnikowych lub nawozów naturalnych typu obornik, pomiot ptasi i gnojowica. Dostarczają one składniki pokarmowe, które najpierw dobrze wykorzystują rośliny międzyplonowe a następnie w formie świeżej zielonej masy trafiają znów do gleby.
Siew gryki na poplon – dwa sposoby
Siew gryki jako rośliny międzyplonowej można wykonać na dwa sposoby. Z wykorzystaniem rozsiewacza do rzutowego wysiewu nasion rośliny. Jest to możliwe, ponieważ kiełkują one z powierzchni gleby i nie wymagają dokładnego przykrycia. Metoda ta nie jest zalecana w przypadku mieszanek roślin międzyplonowych. Drugi sposób wysiewu to wykorzystanie siewnika do umieszczania nasion gryki na głębokości od 2 do 4 cm w odpowiednio przygotowaną i wilgotną glebę.
Gryka na poplon – kiedy siać i ile na hektar?
Optymalny termin siewu to okres do połowy sierpnia, a każde opóźnienie tego zabiegu w zależności od przebiegu pogody, może wiązać się ze stratą plonu biomasy. Norma wysiewu rośliny wynosi 60-70 kg/ha jako pojedynczego komponentu międzyplonu. Ilość wysiewu gryki w mieszankach jest zależna od jej składników i może wynosić od 2 do 25kg/ha. W przypadku wysiewu międzyplonu pod rośliny jare uprawiane w szerokich międzyrzędziach warto wybrać mieszanki z wyższym udziałem np. gorczycy jako rośliny konkurencyjnej w łanie z gryką siewną.
Jeśli nie chcemy dopuścić do osypywania się nasion to mieszanki zawierające w swoim składzie tą roślinę rdestowatą powinno niszczyć się po około 10 dniach od rozpoczęcia jej kwitnienia. Możliwości mechanicznego niszczenia zależne są od wysokości i zwartości łanu roślin międzyplonowych. Pojedynczo wysianą grykę można likwidować w łatwy sposób przy użyciu brony talerzowej czy wałów.
Sprawdź jakie inne rośliny na poplon warto uprawiać!
Źródła:
- Wilczewski E. 2023. Wpływ terminu siewu na warunki rozwoju i plonowania rośli uprawnych w międzyplonie ścierniskowy. Fragmenta Agronomica, 40(1): 1–13. DOI: 10.26374/fa.2023.40.1
- Krawczyk R., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2017. Metodyka integrowanej ochrony gryki. Instytut Ochrony roślin- PIB, Poznań.
- Krawczyk R., Strażyński R., Mrówczyński M, (pod redakcją) 2023. Metodyka Integrowanej Produkcji Gryki. Instytut Ochrony roślin- PIB, Warszawa.
- Thomas F., Archambeaud M., Zimny L. 2019. Przegląd gatunków roślin do uprawy międzyplonowej. Międzyplony w praktyce. Wyd. Oikos, Warszawa.
- Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I. 2015. Nutritional and pro-health value of buckwheat. Problemy Higieny i Epidemiologii, 96(2): 410-413.
