Co znajdziesz w artykule?
W br. do Krajowego rejestru odmian (KR) wpisano 16 nowych odmian rzepaku ozimego, wśród nich było 13 mieszańcowych – F1: Akilah (DE – kraj pochodzenia odmiany), Batis (DE), Crotora (DE), Daktari (DE), DK Excited (FR), DK Expat (FR), ES Amaretto (FR), Herakles (DE), LE17346 (DE), LG Anarion (DE), LG Aretin (DE), LG Avirron (FR), Temptation (DE) oraz 3 populacyjne: Bono (PL), Kwazar (PL), Mars (PL). Nowe odmiany zostały zgłoszone do KR przez 7 różnych firm hodowlanych, w tym przez 5 zagranicznych i 2 krajowe.
W badaniach rejestrowych nowe odmiany rzepaku ozimego wpisane do KR odznaczały się dużym potencjałem plonowania, a niektóre z nich wyróżniały się dodatkowo innymi korzystnymi właściwościami. Między innymi 2 zarejestrowane odmiany, Crotora i LG Anarion, cechują się dużą odpornością na kiłę kapusty. Odporność obu odmian na patotypy Plasmodiophora brassicae, najczęściej występujące w naszym kraju, została potwierdzona w badaniach sprawdzających w IOR-PIB w Poznaniu. Bardzo ważne jest także zarejestrowanie 9 odmian (Akilah, Batis, Daktari, DK Excited, LE17346, LG Anarion, LG Areti, LG Aviron, Temptation), które według deklaracji hodowcy wykazują odporność na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV), choroby powodującej zakłócenia fizjologiczne w roślinach, w efekcie czego następuje obniżenie plonowania. Choroba jest przenoszona przez mszyce, które w ostatnich sezonach wegetacyjnych, jesienią, w niektórych rejonach kraju bardzo licznie występowały na roślinach rzepaku ozimego. Aktualnie w KR wpisanych jest 156 odmian rzepaku ozimego. Większość stanowią odmiany mieszańcowe – 121. Zmniejsza się liczba zarejestrowanych odmian populacyjnych, których jest obecnie 35. Blisko 90% odmian wpisanych do KR pochodzi z zagranicy. Ponad połowę zarejestrowanych odmian stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich 5 latach.
Wysoki plon i dobra jakość
Nowe odmiany cechują się przeważnie dużą plennością, a także bardzo dobrą jakością nasion. Są to stałe elementy ulepszania odmian w pracach hodowlanych. Wytworzony przez roślinę rzepaku plon stanowi wypadkową wielu różnych cech odmiany, zwłaszcza jej wytrzymałość na warunki stresowe (m.in. niskie temperatury lub niedobór opadów) oraz odporność na choroby. Poziom plonowania jest również jednym z głównych kryteriów oceny odmian w badaniach urzędowych przed ich wpisaniem do KR. Cecha plenności jest warunkowana genetycznie, jednak duży wpływ mają na nią warunki siedliskowe (głównie gleba) oraz czynniki agrotechniczne, w tym szczególnie intensywność uprawy. Plonowanie jest także w dużym stopniu uwarunkowane warunkami pogodowymi, które w ostatnich latach są bardzo zmienne, a ich przebieg w okresie wegetacji najczęściej niekorzystny. Wszystko to powoduje, niestety, dość dużą zmienności plonowania w latach, a także rejonach kraju, jakkolwiek stabilność plonowania jest ważną właściwością odmiany. Warto wskazać na to, że producent rzepaku w swoich decyzjach powinien uwzględnić wybór odpowiedniej odmiany, właściwego stanowiska oraz dochować staranności i terminowości wykonywanych zabiegów agrotechnicznych, w tym zwłaszcza dotyczących siewu i zbioru oraz nawożenia i ochrony roślin. Takie podejście w dużym stopniu eliminuje ryzyko nieudania się uprawy rzepaku spowodowane niekorzystnymi warunkami pogodowymi. Oceniając jakość nasion odmian, istotna jest duża zawartość tłuszczu, a uwzględniając paszowe wykorzystanie rzepakowej śruty poekstrakcyjnej, ważna jest także wysoka zawartość białka oraz niska zawartość glukozynolanów i włókna. Nowe odmiany rzepaku wpisywane do KR muszą także spełnić wartości progowe takich cech, jak zawartość kwasu erukowego w s.m. nasion poniżej 1% i zawartość glukozynolanów w s.m. nasion mniejszą niż 15 μm/g.
Rzepak – Identyfikacja agrofagów oraz niedoborów pokarmowych (NOWOŚĆ! )
Mieszańce wnoszą postęp
Największy postęp obserwuje się w hodowli odmian mieszańcowych, a to ze względu na wykorzystywanie efektu heterozji, powstałego w wyniku kontrolowanego krzyżowania odpowiednio dobranych linii wyjściowych. Odmiany te odznaczają się przede wszystkim większym potencjałem plonowania. Odmiany mieszańcowe wnoszą także postęp w hodowli odpornościowej, w której tworzy się linie syntetyczne dla wprowadzania genów determinujących odporność, np. na kiłę kapusty, suchą zgniliznę kapustnych bądź też wirusa żółtaczki rzepy. W ostatnich latach wyraźne zwiększył się także udział odmian mieszańcowych uprawianych w naszym kraju. Dobór takich odmian jest liczniejszy i bardziej zróżnicowany, a nasiona są powszechnie dostępne w ofercie handlowej. Mimo licznych zalet odmian mieszańcowych, wielu rolników nadal dobrze ocenia przydatność odmian populacyjnych do własnych warunków gospodarowania i często uprawia je na swoich polach. Takie odmiany zostały w br. również zarejestrowane. Niestety, dobór odmian populacyjnych będzie w najbliższych latach coraz mniej liczny i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych.
Kiła nie odpuszcza
W ostatnich latach prace hodowlane, oprócz zwiększania odporności na najczęściej występujące choroby, zostały w dużym zakresie rozszerzone o hodowlę odpornościową obejmującą w większym zakresie kiłę kapusty oraz wirusa żółtaczki rzepy – patogeny, których w zasadzie nie można zwalczyć, stosując ochronę preparatami chemicznymi. Dlatego bardzo ważna jest dostępność odmian rzepaku odpornych na kiłę kapusty. Niestety, obszar występowania tego groźnego patogenu sukcesywnie się zwiększa w naszym kraju. W ostatnich latach do KR zostało wpisanych kilka odmian rzepaku ozimego (SY Alister, Mentor, Archimedes, DK Platinium, LG Alasco, LG Augusta, SY Alibaba, Crocodile) wykazujących dużą odporność na patotypy kiły kapusty Plasmodiophora brassicae, najczęściej występujące w Polsce. W br. zarejestrowano 2 nowe odmiany, Crotora i LG Anarion, o zwiększonej odporności na kiłę kapusty. Potencjał plonowania takich odmian jest przeważnie nieco mniejszy od odmian nieodpornych, jakkolwiek i w tym zakresie następuje wyraźny postęp i nowe odmiany są już plenniejsze niż pierwsze odmiany kiłoodporne. Jednakże w przypadku zainfekowania pól gospodarstwa zarodnikami sprawcy kiły kapusty, oprócz zaprzestania uprawy rzepaku, alternatywą jest uprawa odmian tolerancyjnych. Także wtedy konieczne jest przestrzeganie co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie rzepaku na tym samym polu, również po to, aby zapobiegać przełamaniu odporności. Odmiany odporne stanowią najbardziej efektywny sposób na zapobieganie porażeniom roślin, a co za tym idzie – uniknięcie znacznych strat.
Zainwestować w nasiona kwalifikowane
Materiał siewny nowych odmian, które będą dostępne u dystrybutorów nasion, okaże się zapewne drogi. Warto jednak zaopatrzyć się w bardzo dobre, chociaż drogie nasiona. Ich cena stanowi przeciętnie jedynie ok. 5–7% wszystkich kosztów uprawy rzepaku. Bez wątpienia wysiew kwalifikowanych nasion bardzo dobrych nowych odmian jest jednym z podstawowych czynników plonotwórczych warunkujących wysokich plonów o odpowiedniej jakości. Oferowany przez firmy hodowlano-nasienne materiał siewny powinien gwarantować tożsamość odmianową, a także odpowiednią jakość siewną. Dodatkowo, nasiona nowych odmian są odpowiednio zaprawione, przeważnie preparatem insektycydowym i fungicydowym, które w dużym stopniu zabezpieczają młode rośliny przed niektórymi szkodnikami i chorobami.
Opisy odmian rzepaku ozimego wpisanych do KR w 2020 r.
Opisy odmian obejmują główne cechy sprawdzane w badaniach urzędowych, w których w doświadczeniach polowych
porównywane są odmiany zgłoszone do KR na tle wybranych odmian wzorcowych. Dla większości cech ich wartościowanie w opisach odnosi się do średniej ocen lub pomiarów otrzymanych dla badanych nowych odmian wpisanych do KR. Wartości średnie i zbliżone do średniej oznaczają przeciętną ocenę danej cechy, uzyskaną w okresie prowadzonych 2- lub 3-letnich badań.
Akilah
Odmiana mieszańcowa. Plenność dobra do bardzo dobrej. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin po wschodach dość szybki. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia. Według deklaracji hodowcy odmiana jest tolerancyjna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).
Saaten-Union Polska
Daktari
Odmiana mieszańcowa. Plenność bardzo dobra. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin po wschodach umiarkowanie szybki. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Według deklaracji hodowcy odmiana jest tolerancyjna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).
DSV Polska sp. z o.o., RAPOOL
DK Expat
Odmiana mieszańcowa. Plenność dobra do bardzo dobrej. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów
powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Rozwój roślin po wschodach umiarkowanie szybki. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia, na choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej.
Monsanto Polska
ES Amaretto
Odmiana mieszańcowa. Plenność dobra do bardzo dobrej. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Rozwój roślin po wschodach umiarkowanie szybki. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny wysokie. Termin kwitnienia i dojrzewania nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia.
Euralis Nasiona
LG17346
Odmiana mieszańcowa. Plenność bardzo dobra. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Rozwój roślin po wschodach szybki. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny wysokie. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych większa od średniej. Według deklaracji hodowcy odmiana jest tolerancyjna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).
Limagrain oddział w Polsce
Bono
Odmiana populacyjna. Plenność dość dobra. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Rozwój roślin po wschodach umiarkowanie szybki. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie. Termin kwitnienia i dojrzewania nieco wcześniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia na choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej.
Hodowla Roślin Smolice
Mars
Odmiana populacyjna. Plenność dość dobra. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach mniejsza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Rozwój roślin po wschodach dość wolny. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
Hodowla Roślin Strzelce
mgr inż. Jacek Broniarz, COBORU w Słupi Wielkiej
