Co znajdziesz w artykule?
Zgnilec amerykański jest jednym z najbardziej niebezpiecznych wrogów pszczół. Ta zakaźna choroba może prowadzić do zagłady całych rodzin pszczelich i rozprzestrzeniać się na sąsiednie pasieki. W dzisiejszym artykule przedstawimy, czym jest zgnilec amerykański pszczół, jakie są jego objawy i jak można leczyć tę groźną chorobę, aby chronić populację pszczół.
Czym jest zgnilec amerykański pszczół?
Zgnilec amerykański pszczół, zwany również zgnilcem złośliwym, jest spowodowany przez bakterię Paenibacillus larvae w fachowej terminologii nazywanej lasecznikiem larwy. To bardzo zakaźna choroba bakteryjna, która atakuje wyłącznie larwy pszczół miodnych. Bakteria ta tworzy przetrwalniki, co sprawia, że jest trudna do zwalczania i może przetrwać w ulach przez długi czas.
Zgnilec amerykański pszczół wywołuje bakteria Paenibacillus larvae, występująca w dwóch postaciach: wegetatywnej i przetrwalnikowej. Forma wegetatywna rozwija się i rozmnaża w zakażonej larwie i jest bezpośrednim sprawcą choroby.
Postaci przetrwalnikowe (tak zwane endospory) odznaczają się niespotykaną u innych gatunków odpornością na niekorzystne warunki środowiska. Ich aktywność utrzymuje się przynajmniej przez 35 lat i trudno je zniszczyć prostymi metodami odkażania.
Zgnilec amerykański pszczół występuje, gdy pszczoły nie są w stanie dostarczyć wystarczającej ilości nektaru, spadzi lub pyłku, co jest niezbędne do karmienia larw. Bakterie lasecznika namnażają się wtedy błyskawicznie, uszkadzając jelito larw. Zarażone larwy giną w zamkniętych komórkach, stając się brunatnożółte, a potem czarne. Masa martwych larw wydziela charakterystyczny zapach, przypominający klej stolarski.
Zgnilec amerykański pszczół może rozprzestrzeniać się w całym ulu, ponieważ robotnice przenoszą bakterie na odnóżach i narządach gębowych, karmiąc zdrowe larwy. Zgnilec może być przenoszony nie tylko przez pszczoły, ale także przez miód, wosk, sprzęt pszczelarski i ubrania pszczelarzy.
Niestety, zgnilec amerykański pszczół stanowi rozpowszechniony problem na obszarze całego kraju i jest przedmiotem intensywnych działań zwalczania, koordynowanych przez służby weterynaryjne. Obszary, na których zdiagnozowano występowanie zgnilca amerykańskiego pszczół, są precyzyjnie oznaczane za pomocą specjalnych tabliczek informacyjnych z nadrukiem „Zgnilec amerykański pszczół – Obszar zapowietrzony”. Ten znacznik obejmuje obszar o promieniu 6 km od źródła choroby, co ma służyć skutecznemu monitorowaniu, izolacji i kontrolowaniu rozprzestrzeniania się zagrożenia.
Zgnilec amerykański pszczół: Jak wygląda? Jak go rozpoznać?
Skuteczna identyfikacja choroby jaką jest zgnilec amerykański pszczół jest niezwykle ważna w kontekście pszczelarstwa. Choroba ta manifestuje się od wiosny do jesieni, osiągając szczególną aktywność w okresie lipca i sierpnia. Objawy zgnilca amerykańskiego mogą wykazywać różnorodny charakter, zależny od wielu czynników, takich jak genotyp bakterii Paenibacillus larvae, stadium choroby oraz kondycja rodziny pszczeliej. Poniżej przedstawiamy szczegółowe wytyczne, które ułatwiają rozpoznanie tej choroby:
- Nieprzyjemny zapach: Choroba wydziela nieprzyjemny zapach, przypominający aromat kleju stolarskiego lub przypalonego rogu.
- Wzory na plastrach: Na początku infekcji, około 3-5 tygodni od zakażenia, choroba może pozostać niewidoczna, gdyż rozwija się na zasklepionym czerwiu.
- W miarę postępu infekcji na zasklepach komórek z martwym czerwiem pojawiają się ciemne plamki, które z czasem zlewają się w jedną większą plamę.
- Kolejnym etapem jest tworzenie się wklęsłych zasklepów komórek oraz otworów. Po około 6 tygodniach pszczoły wygryzają otwory w zasklepie, a komórki stają się całkowicie odkryte, nadając martwemu czerwiowi wygląd rozstrzelonego.
- Charakterystyczną cechą zgnilca amerykańskiego jest także narząd gębowy wystający z martwych poczwarek, tworzący charakterystyczny „języczek”. To istotna cecha, która pozwala odróżnić zgnilca amerykańskiego od innych chorób pszczół.
W związku z powyższym, niezwykle ważne jest wykorzystanie badań laboratoryjnych w procesie diagnozowania choroby jaką jest zgnilec amerykański pszczół. W przypadku uzasadnionego podejrzenia o możliwość zakażenia pasieki sporami zgnilca, nawet jeśli choroba jeszcze się nie rozwija, konieczne jest przeprowadzenie badania miodu w celu wykrycia obecności przetrwalników. W tym celu zbiera się próbki miodu z kilku rodzin pszczelich, zwłaszcza w okresie bezpożytkowym.
Jak leczyć zgnilec amerykański pszczół?
Leczenie zgnilca amerykańskiego pszczół jest nieodzownym elementem ochrony populacji tych owadów, które odgrywają kluczową rolę w zapylaniu roślin i produkcji miodu. Istnieją różne strategie leczenia, które pszczelarze i specjaliści od zdrowia pszczół stosują w celu zwalczania tej groźnej choroby.
Przesiedlenie z przegłodzeniem
Jedną z powszechnie wykorzystywanych metod jest przesiedlenie pszczół z zarażonego ula do specjalnie przygotowanego ula zwartego. W pierwszym etapie pszczoły są przegłodzone przez okres 24 do 48 godzin. Następnie rodzina pszczela jest przenoszona do ula wyposażonego w ramki z węzą, co pozwala na kontrolowane dokarmianie. Podczas dokarmiania, pszczoły otrzymują ilość syropu, którą są w stanie pobierać w ciągu jednego dnia. Ten proces kontynuowany jest do momentu pełnej odbudowy gniazda przez rodzinę pszczelą. Matkę pszczela uwalniana jest po kilku dniach, aby umożliwić naturalny rozwój rodziny.
Przesiedlenie pojedyncze
Alternatywną strategią jest przesiedlenie pojedyncze, które polega na bezpośrednim przeniesieniu pszczół do nowego ula, pomijając kroki związane z rojnicą. W tym przypadku pszczoły głodzi się w nowym ulu, a po upływie doby wstawia się do niego ramki z węzą i podkarmiankę z syropem. Ta metoda może być bardziej wydajna i mniej inwazyjna dla rodzin pszczelich.
Usuwanie zarażonych plastrów i dezynfekcja
Niezależnie od wybranej metody leczenia, istotne jest zniszczenie zarażonych plastrów z czerwiem, ponieważ stanowią one źródło miliardów przetrwalników bakterii Paenibacillus larvae. Pozostałe plastry po odwirowaniu miodu należy przetopić, a uzyskany wosk nie nadaje się do produkcji węzy ze względu na obecność aktywnych przetrwalników.
Monitorowanie i nadzór
Skuteczność leczenia zgnilca amerykańskiego pszczół zależy od szybkiego reagowania, dokładności procedur oraz monitorowania gniazda pszczół w okresie rekonwalescencji. Regularne obserwacje i nadzór są kluczowe dla zapewnienia, że choroba nie rozprzestrzeni się dalej i że rodziny pszczele odzyskają zdrowie.
Potwierdzenie choroby, a likwidacja pasieki
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym Ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz.U. Z 2017 r. poz. 1855, z 2018 r. poz. 50, 650), zgnilec amerykański podlega obowiązkowi zwalczania. Dokładne procedury i wytyczne dotyczące zwalczania tej choroby określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lipca 2016 r. (Dz.U. 2016 poz. 1123).
W przypadku podejrzenia wystąpienia zgnilca amerykańskiego w pasiece, pszczelarz ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia tego faktu do Inspektoratu Weterynarii lub wójta. Po potwierdzeniu obecności choroby przez lekarza weterynarii, podejmowane są ścisłe procedury mające na celu zapobieżenie dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.
Decyzja o dalszym postępowaniu z rodzinami pszczelimi jest uzależniona od wielu czynników, takich jak stan rodzin, stopień zaawansowania choroby, pora roku, stan techniczny uli oraz rodzaj materiału, z jakiego zostały wykonane. W zależności od sytuacji, lekarz weterynarii może nakazać jedną z następujących działań:
- Zniszczenie rodziny i odkażenie sprzętu
- Zniszczenie rodziny i sprzętu poprzez spalenie
- Przesiedlenie pszczół do odkażonego ula i spalenie gniazda i czerwiu
Po przeprowadzeniu powyższych działań, przynajmniej po 6 tygodniach od odkażenia uznaje się pasiekę za ognisko choroby. Wówczas powiatowy lekarz weterynarii przeprowadza ponowne badanie kliniczne. Jeśli nie stwierdzi objawów choroby, ognisko zgnilca amerykańskiego pszczół uznaje się za wygasłe. Również w przypadku spalenia wszystkich rodzin pszczelich oraz dokładnego odkażenia pasieki, choroba uznaje się za wygasłą.
Mimo że postępowanie z rodzinami pszczelimi zarażonymi zgnilcem amerykańskim może być trudne i kosztowne, nie można bagatelizować tej niebezpiecznej choroby. Kontrolowanie i zwalczanie zgnilca amerykańskiego jest niezbędne w hodowli pszczół. Pamiętajmy, że rozprzestrzenianie choroby może prowadzić do upadku wielu pasiek i negatywnych skutków dla przyrody i rolnictwa.
