Jęczmień ozimy – wybierz odmianę

Wybór właściwej odmiany, która uzyska wysokie plony i da duże zyski, to istotna decyzja. Zmaga się z nią każdy, kto chce w pełni wykorzystać walory, jakie oferuje jęczmień ozimy. Na co więc należy zwrócić uwagę wybierając odmianę do siewu?

  W Polsce badaniem i rejestracją odmian zajmuje się Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Każdego roku przeprowadza się tu badania nowych odmian, a najlepsze wpisywane są do Krajowego rejestru odmian. Dodatkowo już po zarejestrowaniu odmiany badane są w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Doświadczenia z jęczmieniem ozimym prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki: przeciętnym – a₁ i wysokim – a₂. Wysoki poziom agrotechniki wyróżnia się zwiększonym nawożeniem azotowym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. W ramach badań porejestrowych odmiany jęczmienia ozimego testowane są w 46 punktach punktach rozlokowanych na terenie całego kraju, a w ostatnim trzyleciu badano 32 kreacje. Otrzymujemy średnie wyniki plonowania odmian dla kraju, ale również dla poszczególnych regionów co daje dobry obraz zachowania się odmian w naszych warunkach klimatyczno – glebowych.

Rekordowa liczba nowych odmian w KR

Każdego roku do KR wpisywane są nowe odmiany wnoszące postęp hodowlany. W roku 2021 wpisano  rekordową liczbę 12 odmian jęczmienia ozimego. Większość to odmiany wielorzędowe pastewne – Bohun, Esprit, Giewont, Picasso, Senta, SU Midnight oraz Tajfun. Wśród nowości znalazły się również 4 odmiany dwurzędowe pastewne – Aleksandra, Bordeaux, LG Casting i Padura oraz jedna typu browarnego – Suez, która wyróżnia się dobrą wartością browarną (5,70) i jest w tej chwili jedyną odmianą tego typu w rejestrze. Wśród nowości aż trzy – Giewont, Bohun oraz Tajfun to odmiany polskie. Na początku bieżącego roku z Krajowego rejestru wykreślono 3 starsze odmiany jęczmienia ozimego, polską odmianę Bażant i zagraniczną Holmes, z grupy wielorzędowych pastewnych oraz odmianę dwurzędową pastewną Metaxa.  Po powyższych zmianach w Krajowym rejestrze możemy znaleźć 41 odmiany jęczmienia ozimego. Większość stanowią odmiany wielorzędowe pastewne (31). Wśród zarejestrowanych jest również 6 odmian dwurzędowych pastewnych oraz jedna dwurzędowa browarna. Większość zarejestrowanych odmian pochodzi z hodowli zagranicznych – głównie niemieckich, a tylko 6 spośród nich to odmiany polskie.

Wybór odmiany a jej cechy

Decydując się na uprawę jęczmienia ozimego z przeznaczeniem na pasze, najważniejszym kryterium wyboru odmiany jest plon ziarna. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach wnoszą duży postęp w plenności i to one znajdują się na szczycie listy. W naszym kraju najczęściej do uprawy wybierane są odmiany wielorzędowe, który z reguły plonują lepiej. Jednak nowe odmiany przełamują ten stereotyp i pokazują, że odmiany dwurzędowe dorównują a niejednokrotnie nawet przewyższają plonami odmiany wielorzędowe. Na szczególną uwagę zasługują odmiany Aleksandra i Bordeaux.

W doświadczeniach PDO w roku 2020 odmiany wzorcowe jęczmienia ozimego (Jakubus, KWS Kosmos i Mirabelle) uzyskały wyższe plony niż rok i dwa lata wcześniej. Na przeciętnym poziomie agrotechniki plony wyniosły 90 dt/ha, natomiast na wysokim poziomie agrotechniki 105 dt z ha i były wyższe odpowiednio o 9 i o 13 dt z ha w stosunku do roku 2019.

Ważną cechą wpływającą pośrednio na wielkość plonowania jęczmienia jest odporność odmian ma czynniki chorobotwórcze. Na jęczmieniu ozimym najczęściej występują mączniak prawdziwy, plamistość siatkowa czy rynchosporioza. Często pojawia się również rdza jęczmienia i ciemnobrunatna plamistość. Odporność na choroby to cecha w dużym stopniu warunkowana odmianowo. Bardzo ważne więc, aby do uprawy wybierać odmiany o możliwe wysokiej odporności na większość chorób, takie jak Aleksandra, Melia, SU Midnight, Kaylin czy KWS Flemming.

Na wielkość plonu wpływ ma także zjawisko wylegania. Występuje ono głównie przy intensywnym nawożeniu i niekorzystnych warunkach pogodowych, takich jak obfite ulewy i intensywne wichury. Wśród zbóż jęczmień ozimy charakteryzuje się mniejszą odpornością na wyleganie, ze względu na delikatną budowę źdźbła. Tym bardziej należy więc wybierać odmiany o sprawdzonej odporności na wyleganie i bardziej sztywnej słomie, a większą odporność wykazują odmiany krótsze oraz dwurzędowe.

          W praktyce korzystnym rozwiązaniem może okazać się uprawa więcej niż jednej odmiany jęczmienia ozimego w danym gospodarstwie, o zróżnicowanej odporności. Zmniejsza to ryzyko strat w przypadku wystąpienia chorób czy silnych przymrozków.

Sprzyjający ubiegły sezon

              Sezon wegetacyjny 2019/2020 był w większości sprzyjający dla uprawy jęczmienia ozimego. Już jesienią warunki atmosferyczne sprzyjały dobrym wschodom jęczmienia a długa i ciepła jesień umożliwiła dobre rozkrzewienie. Rośliny późno weszły w stan jesiennego zahamowania wegetacji a łagodna zima nie spowodowała większych start. Przy tak łagodnej zimie trudność sprawiało określenie terminu wiosennego ruszenia wegetacji. Wiosną w wielu rejonach obserwowano niedobory wody. Szczególnie kwiecień był ubogi w opady. Bardzo zimny maj z przymrozkami powodował, że rośliny rozwijały się dość słabo. Miało to odzwierciedlenie zarówno w wysokości roślin jak i w małej ilości kłosów. W kolejnych miesiącach odnotowano poprawę warunków wilgotnościowych w większości doświadczeń. W czerwcu obfite opady spowodowały z kolei pojawienie się chorób a miejscami również wylegania. Jednak nie wpłynęło to znacząco na obniżenie plonów.

Najlepiej plonujące odmiany

           Badania PDO jęczmienia ozimego pozwalają wyróżnić odmiany które najlepiej plonują w danym rejonie kraju. Odmiany te zostają wpisane na Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw. Lista ta tworzona jest co roku na podstawie wyników Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego przez ekspertów i we współpracy z Samorządami Wojewódzkimi, Izbami Rolniczymi i innymi podmiotami zainteresowanymi wdrażaniem postępu biologicznego w rolnictwie. W aktualnym sezonie na liście zaznało się 15 odmian. W niemal wszystkich województwach zaleca się uprawę odmiany Jakubus (14 województw), dalej odmianę KWS Kosmos (9), Zenek (8) oraz KWS Astaire i KWS Higgins (7). W bieżącym roku na Liście w poszczególnych województwach znajdziemy zróżnicowaną liczbę odmian od 3 w województwie podlaskim do 8 odmian zalecanych do uprawy w województwie śląskim.

          Według danych PIORiN powierzchnia rozmnożeń odmian jęczmienia ozimego w roku 2020 zwiększyła się w stosunku do roku poprzedniego o 0,5 tys. ha i wyniosła 5 tys ha. Obecnie powierzchnia rozmnożeń odmian zarejestrowanych w Polsce stanowi 56% wszystkich rozmnażanych. Pozostałe to odmiany z katalogu CCA, które dostępne są na polskim rynku, jednak nie były badane w naszych warunkach klimatycznych i nie ma informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce. Spośród odmian zarejestrowanych największy udział w nasiennictwie miały odmiany wielorzędowe pastewne: KWS Kosmos (15,9%) i Quadriga (9,8%), Jakubus (7,4%) oraz odmiana dwurzędowa pastewna SU Vireni (5,3%).

JĘCZMIEŃ OZIMY. Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw na rok 2021 (wg COBORU)

 2-rz – odmiana dwurzędowa; 2021^R – odmiana wstępnie rekomendowana na podstawie wyników PDO z roku zbioru 2020;

Autor: Mgr inż. Joanna Szarzyńska, COBORU w Słupi Wielkiej

Artykuł ukazał się w numerze AP07/2021. Jeśli chcesz przeczytać pełną treść. Skontaktuj się z nami/