Co znajdziesz w artykule?
Zmiany klimatu coraz silniej wpływają na zdrowie upraw. Wirusy zbóż, w tym wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV) oraz wirus karłowatości pszenicy (WDV), stają się poważnym zagrożeniem dla plonów w Polsce i Europie. Łagodne zimy sprzyjają aktywności owadów przenoszących choroby (mszyc i cykad), które mogą przetrwać sezon zimowy i szybciej rozpocząć infekcje wiosną.
Eksperci ostrzegają, że choć duże straty plonów spowodowane wirusami zbóż zdarzają się rzadko, w niektórych latach mogą powodować znaczne szkody w uprawach jęczmienia, pszenicy i innych zbóż ozimych. Zintegrowane zwalczanie szkodników (IPM) pozostaje najskuteczniejszym sposobem ograniczania ryzyka i ochrony roślin.
Najgroźniejsze wirusy zbóż – BYDV i WDV
Wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV) uznawany jest za najgroźniejszą chorobę wirusową zbóż. Przenoszą go mszyce, głównie mszyca zbożowa (Sitobion avenae) i mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi). Po pierwszej infekcji wirus rozprzestrzenia się wśród sąsiednich roślin poprzez potomstwo mszyc, tworząc skupiska przypominające gniazda.
Z kolei wirus karłowatości pszenicy (WDV) przenoszony jest przez cykadę piaskową (Psammotettix alienus). Ze względu na ruchliwość tego owada infekcje występują najczęściej wzdłuż pojedynczych rzędów upraw, szczególnie w pszenicy ozimej.
Źródła infekcji wirusów zbóż
Zarówno mszyce, jak i cykady muszą wcześniej pobrać wirusa z zainfekowanych roślin żywicielskich. Główne źródła zakażenia to:
- samosiewy zbóż,
- kukurydza,
- dziko rosnące trawy.
Te rośliny często nie wykazują objawów, ale stanowią rezerwuar wirusów. Wysokie ryzyko infekcji pojawia się na polach sąsiadujących z obszarami trawiastymi lub uprawami późno dojrzewającej kukurydzy.
Jak chronić pszenicę i jęczmień przed wirusami?
Najważniejszym działaniem profilaktycznym jest likwidacja samosiewów zbóż, które stanowią łatwe źródło zakażenia. W przypadku mszyc przenoszących BYDV można zastosować insektycydy, jednak zwalczanie cykad, takich jak Psammotettix alienus, jest trudniejsze ze względu na ich ruchliwość.
Specjaliści zalecają zintegrowane podejście do ochrony roślin – łączenie metod agrotechnicznych, biologicznych i chemicznych:
- stosowanie odpowiedniego płodozmianu,
- terminowy siew zbóż,
- monitoring populacji mszyc i cykad,
- ograniczanie źródeł infekcji.
Dzięki tym działaniom rolnicy mogą skutecznie chronić swoje uprawy i ograniczać straty powodowane przez wirusy zbóż, które (wraz ze zmianami klimatycznymi) stanowią coraz poważniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa produkcji rolniczej.
