niedziela, 10 listopada, 2024
spot_img

Stonka ziemniaczana – coraz trudniejszy przeciwnik dla ziemniaków i rolnika [AKTUALNE ŚRODKI]

spot_img

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) została bardziej poznana w Polsce w 1950 r., gdy przywędrowała z ziemniakami z Ameryki. Gatunek, który pierwotnie żerował na dzikich gatunkach psiankowatych (Solanum rostrarum i Solanum cornutum) opanował bardzo szybko uprawy ziemniaków na świecie.

Oprócz ziemniaków stonka żeruje na takich gatunkach jak: psianka czarna, oberżyna, lulek czarny, bieluń, lulecznica, słodkogórz, pokrzyk leśny, pomidor, a widywana jest praktycznie wszędzie, na ogrodach działkowych, plażach, a nawet na balkonach w dużych miastach. 

Stonka ziemniaczana – charakterystyka

Chrząszcz – barwa brunatnożółta, z czarnymi, podłużnymi pasami i czarnymi plamami na przedpleczu oraz czarnym spodem ciała (fot. 1).

Fot.1 Stonka ziemniaczana – chrząszcz

Jaja – pomarańczowe lub żółte, walcowate, składane w kupkach, na dolnej stronie liści (fot. 2).

Fot.2 Jaja stonki ziemniaczanej

Larwa – w zależności od stadium rozwojowego (od L1 do L4), najpierw jest barwy blado-pomarańczowej, czerwonej, później żółtej (fot. 3).

Fot. 3 Stonka ziemniaczana – larwy

Największe larwy L4 przepoczwarczają się w ziemi. Stonka daje w sezonie wegetacyjnym zazwyczaj dwa pokolenia, a chrząszcze schodzą na zimowanie do ziemi.

Najbardziej szkodliwe są larwy pierwszego pokolenia oraz chrząszcze, które przezimowały. Stonka początkowo zasiedla obrzeża pól, a później wędruje w głąb plantacji ziemniaków i wyżera w liściach małe otworki, następnie całe liście doprowadzając w ekstremalnej sytuacji do gołożerów (fot. 4), które występują najczęściej placowo. Zniszczenie powierzchni asymilacyjnej roślin ziemniaka prowadzi do obniżenia plonu.  

Fot.4 Gołożery

Zwalczanie stonki ziemniaczanej

Zwalczanie stonki uzależnione jest w znacznym stopniu od rozkładu temperatury panującej w okresie rozwoju szkodnika. Sprzyjające warunki dla rozwoju stonki ziemniaczanej to niewielkie opady deszczu oraz temperatura około 25oC. Wtedy szkodnik szybko się rozwija, np. larwy wylęgają się z jaj już po 5 dniach.

Początek wylotu zimujących chrząszczy rozpoczyna się zazwyczaj w czasie kwitnienia mniszka oraz lilaka pospolitego, składanie jaj to czas przekwitania sosny oraz kwitnienie lipy, a wylęg larw przypada na okres pełni kwitnienia bzu czarnego. Przy niesprzyjających warunkach pogodowych (głównie niższa temp.) szkodnik rozmnaża się powoli, co powoduje, że na plantacji w jednym czasie mogą znajdować się wszystkie stadia rozwojowe stonki. Utrudnia to jej zwalczanie, ponieważ stosowane insektycydy mają ograniczony okres działania i mogą być nieskuteczne na wszystkie stadia.

Próg szkodliwości dla stonki

Próg szkodliwości dla stonki przy tzw. „niewielkich stratach plonu” to 15 larw lub złoże jaj, a dla „istotnych strat ekonomicznych” – 60 larw na roślinie. Najlepsze efekty zwalczania chemicznego stonki uzyskuje się w okresie masowego pojawu larw trzeciego podstadium. Wcześniejsze opryski są niecelowe, szczególnie gdy temperatura jest niekorzystna dla rozwoju szkodnika, a na roślinach znajdują się tylko liczne złoża jaj, których preparaty nie niszczą.

W zwalczaniu chemicznym trudność sprawia szybkie uodparnianie się stonki na nowe insektycydy, gdzie jedną z przyczyn jest częste stosowanie insektycydów o tym samym mechanizmie działania. Naukowcy zauważyli, że taka szybka odporność powstaje ze względu na posiadane przez populacje stonki zasoby genetyczne, które zapamiętały stosowane przeciwko niej insektycydy.

Szybkie nabywanie odporności przez stonkę oznacza, że już wcześniej owad musiał posiadać geny umożliwiające ten proces. Co to oznacza dla praktyki rolniczej? Zdaniem prof. Schovillego z University of Wisconsin-Madison jest mało prawdopodobne, byśmy opracowali środek działający przeciwko stonce przez dłuższy czas.

Przedłużyć skuteczność środków przeciwko stonce mogą jednak pomóc prawidłowo wykonywane zabiegi ochrony roślin uwzględniające temperaturę otoczenia, zalecaną dawkę, odpowiedni termin zabiegu (zwalczane stadium stonki, grupę wczesności chronionej odmiany), stosowanie insektycydów o różnych mechanizmach działania, a nie na podstawie nazw handlowych oraz wykluczenie ze stosowania przynajmniej na 3 lata środka, co do którego mamy podejrzenie, że słabiej działa, czyli mogło nastąpić uodpornienie szkodnika. 

W zwalczaniu biologicznym oraz w rolnictwie ekologicznym możemy zbierać stonkę ręcznie lub mechanicznie oraz zwalczać przy pomocy produktów: Max Spin, SpinTor, NeemAzal-T/S oraz Spruzinat Koncentrat Na Szkodniki EC.  Biopreparaty powinny być stosowane na najmłodsze podstadia larwalne stonki ziemniaczanej. W przypadku produktów biologicznych należy je stosować w czasie wylęgu larw pierwszego i drugiego podstadium, tj. L1 i L2

Przy zwalczaniu stonki pomocna jest również szeroko rozumiana profilaktyka, jak wczesne sadzenie ziemniaków, ponieważ na starszych roślinach larwy stonki słabiej się rozwijają, czy niszczenie i usuwanie wschodzących samosiewów ziemniaków. 

Środki do zwalczania stonki ziemniaczanej [SIERPIEŃ 2024]

Produkty do zwalczania stonki ziemniaczanej, dostępne na rynku krajowym przedstawiono w tabeli. 1.

Grupa chemicznaSubstancja aktywnaNazwa handlowaMechanizm działania wg IRAC  
NeonikotynoidyAcetamipryd  Acelan, Aceplan, Aceptir, Acetamip, Acetamip Płynny, Apis, Camelina, Carnadine, Kestrel, Kobe, Lanmos, Los Ovados, Marabel, Miros, Mospilan, Pro-Piryd, Prosperace, Roslix, Sekil, Shooter, Silencium, Sombreso4A Agonista nikotynowych receptorów acetylocholiny
LimonoidyAzadyrachtynaNeemAzal-T/S, Neem Pro, Deltam Duo NaturaUN  Nieznany lub niespecyficzny mechanizm działania

Antranilowe diamidy

Chlorantraniliprol 
AGRIprol, Chloran, Chloran4Insects, Coragen, Cordero, Cordero Plus, Corleone, Corprima, Klortranil, Kobalt, Mulier, Reene, Shenzi, Suvisio, Voliam28 Modulator receptora rianodyny
Antranilowe diamidy
Cyjanotraniliprol 
Benevia, Bensekt, Besarion, Bombardier, Filary, Kianotraniliprol, Nevbia28 Modulator receptora rianodyny

Perytroidy

Cypermetryna 
Aphicar Duo, Crassus, Cyperkill Max, Cypermetryx, Cythrin, Insektus Duo, Permet, Sherpa, Sherpa Duo, Sorcerer, Spider, Super Cyper, Supersect3A Zakłócenie działania kanałów sodowych
w neuronach
PyretroidyDeltametryna
Decis Expert, Decis Mega, Delmetros, Delmus, Delta, Delta-Glob, Deltakill, Deltam, Deltaro, Demetrina, Koron, Pilgro, Prokill, Scatto
3A Zakłócenie działania kanałów sodowych
w neuronach

Pyretroidy
Lambda-cyhalotryna
Globelambda, Judo, Karate Zeon, Kidrate, Kusti, LambdaCe, Lamdex Extra, Ninja, Sparrow, Sparviero, Topgun, Wojownik
3A Zakłócenie działania kanałów sodowych
w neuronach

Naturalne pyretryny
PyretrynyBoravi, Bratomir, Gradient3A Zakłócenie działania kanałów sodowych w neuronach
Makrocykliczne laktony
Spinosad

Max Spin, NexSuba, Picador Spinosad Max, SpinTor
5 Aktywator allosteryczny nikotynowych
receptorów acetylocholiny
Pyretroidy
Tau-fluwalinat

Kaliber, Mavrik Vita

3A Zakłócenie działania kanałów sodowych w neuronach
Tab. 1. Produkty do zwalczania stonki ziemniaczanej znajdujące się na stronie Ministerstwa Rolnictwa (13.08.2024)
spot_imgspot_img
dr hab. Katarzyna Rębarz
dr hab. Katarzyna Rębarz
W latach 2001-2005 doktorantka, a następnie 2005-2014 pracownik naukowy/wykładowca Akademii Rolniczej w Poznaniu/Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Od 2014 r. pracuje w Syngencie (różne stanowiska w marketingu i dziale technicznym/rozwoju). Zajmuje się uprawą i ochroną roślin różnych gatunków. Znany ekspert w uprawie i ochronie ziemniaków. Autorka Atlasu – Ziemniak, identyfikacja agrofagów oraz niedoborów pokarmowych oraz współautorka publikacji pod jej redakcją naukową: Ziemniak: hodowla, agrotechnika, przechowywanie, przetwórstwo. Łączy pracę z pasją do roślin.

Napisz komentarz

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments

Podobne artykuły

Bieżący Agro Profil

spot_img

Śledź nas

Ostatnie artykuły

Strefa wiedzy

Pogoda dla rolników

0
Would love your thoughts, please comment.x