Co znajdziesz w artykule?
Rola systemu korzeniowego w budowaniu plonu jest bardzo istotna, dzięki niemu pobierane są składniki pokarmowe oraz woda z gleby. Jednak by było ono efektywne roślina musi posiadać rozbudowany system korzeniowy. Słaby system korzeniowy pobiera składniki pokarmowe w sposób ograniczony, co ma również wymiar ekonomiczny stosowania nawozów. Jednak należy przy tym pamiętać, że system korzeniowy może rozwijać się prawidłowo, jeżeli zaopatrzony jest we wszystkie potrzebne składniki pokarmowe.
Korzenie w roślinie pełnią również ważną rolę w gospodarce wodnej. Ma to szczególne znaczenie w okresach suszy. Mogliśmy to obserwować w mijającym sezonie. Rośliny, które posiadały lepszy system korzeniowy o wiele lepiej radziły sobie w warunkach stresowych niż te ze słabym systemem korzeniowym. Te drugie szybciej zasychały, a plon był mniejszy. Natomiast w przypadku roślin o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym rośliny są w stanie korzystać z głębszych warstw gleby. Jest to szczególnie istotne w okresach krytycznych dla budowania plonu przez rośliny.
Silniejszy system korzeniowy zwiększa mrozoodporność roślin, tym samym zwiększając ich szansę na przezimowanie. Dzięki lepszemu pobieraniu składników pokarmowych rośliny wchodzą w fazę zimowania w lepszej kondycji. Takie rośliny lepiej i szybciej regenerują się po zimie.
Lepiej odżywione rośliny są również bardziej odporne na stresy biotyczne tj. choroby czy szkodniki. Są także bardziej odporne na wyleganie, ponieważ korzenie utrzymują roślinę w glebie, pełniąc funkcję podporową. Dobrze rozwinięty system korzeniowy łagodzi również skutki nierównomiernych wschodów, stabilizując łan. Warto więc pamiętać, że uzyskiwanie zadawalających plonów zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym odbywa się, wtedy gdy uprawy są zdrowe i dobrze odżywione, a do tego wymagany jest dobrze rozwinięty system korzeniowy. Dlatego warto zadbać o część podziemną roślin.
Różne systemy korzeniowe
Wśród ozimin możemy spotkać rośliny z palowym systemem korzeniowym – rzepak oraz wiązkowym – zboża. W systemie korzeniowym palowym występuje jeden, centralny, grubszy korzeń i odchodzące od niego drobniejsze korzenie. Tego typu system korzeniowy przenika więcej warstw gleby. W przypadku rzepaku system korzeniowy jest głęboki i może sięgnąć nawet 250 cm. W górnej części występują liczne korzenie boczne, natomiast w warstwie podornej silne rozgałęziania boczne. W przypadku dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego roślina może pobierać składniki z różnych warstw gleby, chociaż większa część pobierana jest z warstwy ornej.
Zboża, tak jak inne trawy, posiadają wiązkowy system korzeniowy. Składa się on z wielu równorzędnych, podobnej grubości, korzeni, które rozchodzą się pod mniejszym lub większym kątem od podstawy łodygi. W porównaniu z systemem palowym jest on znacznie płytszy. Wśród zbóż najsilniejszym systemem korzeniowym charakteryzuje się żyto. Dlatego też żyto dobrze radzi sobie na stanowiskach słabszych. Słabszy system niż żyto mają kolejno pszenżyto i pszenica, a najsłabszy jęczmień.
Rola włośników
W pobieraniu wody oraz składników pokarmowych kluczową rolę odgrywają małe niteczki – czyli korzenie włośnikowe (włośniki). Znajdują się one za strefą wydłużeniową korzenia, którą poprzedza stożek wzrostu. Włośniki mają średnicę około 0,01 mm i długość 1 – 10 mm. Dzięki ich obecności znacznie zwiększa się powierzchnia absorbująca korzenia. Dla przykładu korzeń o długości 1 cm i średnicy 0,5 mm może zwiększyć powierzchnię absorbującą do 5 cm2. Korzenie włośnikowe uczestnicą również w pobieraniu składników pokarmowych z gleby. Przykładem jest fosfor, który jest pobierany przez włośniki z odległości mniej niż 1 mm, dlatego system korzeniowy powinien mieć ich jak najwięcej. Chcąc zwiększyć ich ilość warto zastosować zeatynę. Zeatyna, należy do cytokinin, które wpływają na tempo podziałów komórkowych w roślinie i różnicowanie się komórek. Oddziałują z auksynami w regulacji wzrostu pędu głównego i pędów bocznych oraz korzenia głównego i korzeni bocznych. Poprzez zastosowanie zeatyny wpływamy na zwiększenie wzrost korzenia oraz zwiększenie ilości włośników, dzięki czemu roślina ma większą możliwość pobrania składników pokarmowych znajdujących się w glebie, co w konsekwencji wpływa na lepsze jej odżywienie. Włośniki wydzielają również substancje, które zwiększają kontakt korzenia z glebą.
Co ogranicza rozwój systemu korzeniowego
Rozwój systemu korzeniowego może być ograniczany przez wiele czynników. Jednym z nich jest nadmiar lub deficyt wody. Deficyt wody utrudnia kiełkowanie i rozwój korzeni przybyszowych, natomiast nadmiar wody może spowodować, że w takiej glebie będzie brakowało tlenu. Tlen potrzebny jest korzeniom i mikroorganizmom glebowym do oddychania. Dodatkowo korzenie wykorzystują tlen do podziałów komórkowych i wchłaniania składników odżywczych. W zbyt wilgotnej glebie rozwijają się organizmy chorobotwórcze, które powodują gnicie korzeni. Rozwój systemu korzeniowego zależy również od temperatury. Zbyt niska temperatura ogranicza rozwój korzeni. Czynnikiem ograniczającym rozwój systemu korzeniowego może być struktura gleby, w szczególności kiedy mamy do czynienia z podeszwą płużną lub nadmiernym zagęszczeniem warstwy podornej, które może ograniczać mechanicznie rozwój korzeni. W takim przypadku może dojść do deformacji korzeni, a sam system korzeniowy będzie płytki. W glebie zbitej utrudnione jest przenikanie korzeni włośnikowych. Dużą rolę w poprawie struktury gruzełkowatej gleby mają dżdżownice, które spulchniają glebę. Chcąc zadbać o rozwój mikroflory oraz poprawić strukturę gleby warto rozważyć zastosowanie kwasów huminowych i fulwowych. Dzięki ich zastosowaniu zwiększa się dostępność i przyswajalność składników w glebie, stymulowane jest życie glebowe, poprawia się żyzność i strukturę gleby. Kwasy huminowe to frakcja związków próchnicznych zawartych w glebie o barwie ciemnobrązowej do czarnej. Kształtują one odpowiednią strukturę gleby, ułatwiając pobieranie oraz gromadzenie wody, a także właściwą porowatość, zapewniając jej napowietrzenie. Ich ciemna barwa wpływa na albedo (odbijalność promieniowania) podłoża, dzięki czemu pochłania ono odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Posiadają również właściwości adsorpcyjne, co pozwala dostarczenie roślinom niezbędnych mikro- i makroelementów, a także pochłanianie z podłoża zanieczyszczeń w postaci metali ciężkich czy toksycznych jonów glinu występujących na glebach zakwaszonych. Natomiast kwasy fulwowe to frakcja próchnicy o barwie żółtej do żółtobrązowej, które biorą udział w procesach glebotwórczych. Do ich najważniejszego działania zalicza się przyspieszenie dotarcia fosforu do korzenia, co ma wpływ na przyspieszenie rozwoju systemu korzeniowego.
Rozwój systemu korzeniowego może również ograniczać niepoprawnie przeprowadzone nawożenie. Należy wziąć tu pod uwagę zbyt głębokie lub zbyt płytkie wymieszanie nawozów w glebie. Zbyt płytkie może spowodować zasolenie bądź zakwaszenie, które przyczynić się może do zamierania korzeni, w szczególności w okresach deficytu wody. Natomiast zbyt głębokie wymieszanie nawozów utrudnia dostęp korzeni do składników mineralnych. Także źle dobrana dawka, szczególnie zbyt wysoka, może spowodować przenawożenie, co w okresach niedoboru wody prowadzi do zachwiania w pobieraniu składników pokarmowych ze względu na zmianę ciśnienia osmotycznego w strefie korzeniowej – mówiąc najprościej woda jest „wyciągana” z rośliny. Długo utrzymujący się niski odczyn gleby, który jest wynikiem zaniedbywania wapnowania bądź używanie zakwaszających glebę nawozów mineralnych oraz chwilowe zakwaszenie gleby spowodowane dużymi dawkami nawozów, często jest przyczyną uruchomienia w glebie toksycznego glinu. Pierwiastek ten uszkadza stożek wzrostu korzeni, co skutkuje zahamowaniem ich wzrostu. Przyczyną w rozwoju systemu korzeniowego mogą być również pozostałości herbicydów, szczególnie na glebach o małej pojemności wodnej.
