Co znajdziesz w artykule?
Rok 2023 przyniósł zaskakujące zmiany w zakresie ubóstwa ekonomicznego w Polsce, szczególnie w kontekście trzech kluczowych wskaźników: ubóstwa skrajnego, relatywnego i ustawowego. Stopa ubóstwa skrajnego wzrosła o 2 punkty procentowe do alarmującego poziomu 6,6% osób w gospodarstwach domowych, co stanowi istotny skok w porównaniu do roku poprzedniego.
Odsetek osób dotkniętych ubóstwem
W 2023 roku odsetek osób dotkniętych ubóstwem skrajnym wzrósł z 4,6% do 6,6%, co stanowi znaczący skok w porównaniu do poprzedniego roku. Ubóstwo skrajne definiowane jest jako sytuacja, w której dochody gospodarstwa są niższe od minimalnych kosztów egzystencji, ustalanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Te zmiany miały miejsce po okresie wysokiej inflacji w 2022 roku, która stopniowo ustępowała w 2023 roku. Pomimo poprawy sytuacji nominalnych dochodów gospodarstw, realne wydatki były niższe, co mogło wpłynąć na wzrost zasięgu ubóstwa skrajnego.
Wzrost ubóstwa na wsi
Podobnie jak w poprzednich latach, miejsce zamieszkania miało istotny wpływ na ryzyko ubóstwa. W 2023 roku mieszkańcy wsi doświadczyli wyższego zasięgu ubóstwa skrajnego (11,5%) w porównaniu do mieszkańców miast (3,3%).
Największe miasta, z populacją powyżej 500 tys. mieszkańców, charakteryzowały się najniższym odsetkiem osób dotkniętych ubóstwem skrajnym, wynoszącym 1,6%. Miasta o liczbie mieszkańców między 100 a 500 tys. miały wskaźnik na poziomie 2,0%. Natomiast w mniejszych miastach, z populacją od 20 tys. do 100 tys. oraz poniżej 20 tys. mieszkańców, odsetek osób dotkniętych ubóstwem skrajnym wyniósł odpowiednio 4,1% i 5,4%.
Największy wzrost zasięgu ubóstwa skrajnego zanotowano wśród osób z gospodarstw domowych rolników (wzrost o 5,4 punktów procentowych) oraz osób utrzymujących się z niezarobkowych źródeł dochodu (wzrost o 5,1 punktów procentowych).
Zauważalne wzrosty wystąpiły również wśród osób z gospodarstw domowych, gdzie osoba odniesienia miała wykształcenie zasadnicze zawodowe/branżowe (wzrost o 3,6 punktów procentowych), oraz w gospodarstwach z dwiema osobami w wieku 0-17 lat (wzrost o 3,5 punktów procentowych) oraz z jedną osobą w tym wieku (wzrost o 2,6 punktów procentowych). Mieszkańcy wsi, w tym na obszarach wiejskich poza aglomeracjami, również odnotowali wysokie wzrosty (odpowiednio o 3,4 i 3,8 punktów procentowych).
Gospodarstwa domowe rolników z najwyższymi wskaźnikami niedostatku w Polsce
Główny Urząd Statystyczny używa jeszcze jednej miary do analizy sytuacji gospodarstw domowych: sfera niedostatku, która odpowiada poziomowi minimum socjalnego. Jest to kwota, która według założeń pozwala na utrzymanie „minimalnie godnego życia” oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb człowieka.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2023, najwyższe wskaźniki niedostatku dotyczyły gospodarstw domowych rolników (66,5%), osób utrzymujących się z niezarobkowych źródeł poza emeryturami i rentami (65,2%), oraz gospodarstw domowych, gdzie osoba odniesienia miała maksymalnie wykształcenie gimnazjalne (ok. 65,1%). Dodatkowo, wysoki poziom niedostatku występował także w gospodarstwach z co najmniej trzema osobami w wieku 0-17 lat (58,6%).
Analogicznie do ubóstwa, obszary wiejskie (57,2%) były bardziej dotknięte niedostatkiem niż miasta (38,3%). Różnice te są szczególnie widoczne przy porównaniu największych miast, gdzie zagrożenie niedostatkiem dotyczyło 26,8% gospodarstw domowych, z pozaaglomeracyjnymi obszarami wiejskimi, gdzie prawie 60% mieszkańców jest zagrożonych życiem w sferze niedostatku.
źrodło GUS
