Pszenica ozima – najlepsze odmiany i wyniki plonowania PDO

Pszenica ozima ma największe znaczenie w uprawie w Polsce. Według danych ARiMR powierzchnia uprawy tego zboża wynosi blisko 2,3 mln ha i jest tylko nieznacznie niższa niż w roku poprzednim. Sprawdzamy jakie są wyniki plonowania odmian pszenicy ozimej według PDO oraz listę odmian zalecanych do uprawy w województwach.

Duży wybór odmian pszenicy ozimej

Wybór właściwej odmiany pszenicy ozimej, dostosowanej do warunków danego gospodarstwa jest ważnym elementem agrotechniki. Rynek nasienny oferuje bardzo wiele odmian, zarówno z Krajowego rejestru (KR), jak i ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). Źródłem obiektywnej informacji o wartości gospodarczej odmian są wyniki Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Analiza tych wyników powinna być pomocna w trafnym wyborze najlepszej odmiany pszenicy ozimej.

Pszenica ozima – odmiany w Krajowym Rejestrze

Obecnie w Krajowym Rejestrze znajduje się 156 odmian pszenicy ozimej, w tym jedna z grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 60 – jakościowe chlebowe (A), 80 – chlebowe (B), 10 – pastewne lub inne (C) i jedna na ciastka (K). Ponadto, zarejestrowane są również cztery odmiany regionalne (naturalnie przystosowane do lokalnych warunków, rejestrowane bez wymogu badania WGO, głównie dla zachowanie bioróżnorodności). Ponad 60% odmian pochodzi z hodowli zagranicznych.

Jakie odmiany pszenicy ozimej plonowały najlepiej?

Wartość gospodarczą odmian określa wiele cech i właściwości, jednak najważniejsza jest plenność. Cecha ta podlega dużym wahaniom, zarówno w poszczególnych latach, jaki rejonach kraju. Stąd konieczność ciągłego śledzenia aktualnych wyników. W tabeli 1 przedstawiono wyniki ważniejszych cech rolniczo-użytkowych 127 odmian pszenicy ozimej, w tym jednej z CCA, która pomyślnie przeszła cykl badań rozpoznawczych i jest badana w PDO. Wyniki są średnią z lat 2020-2023.

Odmiany pszenicy ozimej rejestrowane w ostatnich latach wniosły istotny postęp hodowlany w plenności. Spośród 20 najlepiej plonujących odmian pszenicy ozimej z grupy jakościowej A, aż 17-18 (w zależności od poziomu agrotechniki) zostało zarejestrowanych w ostatnich trzech latach.

W grupie jakościowej A, najlepiej plonują odmiany pszenicy ozimej: LG Fabianus, Callistus, LG Optimist, SU Quiz, RGT Taktik oraz Maxus, RGT Technik i SU Agmar. Dobrą plennością cechują się także Jamajka i Fuzja, a na wysokim poziomie agrotechniki również Alegoria. Zimotrwałość tych odmian jest zróżnicowana (oceny od 2,5 do 5^o), przeważają jednak odmiany z oceną 4.

Odmiany chlebowe (grupa B) cechują się ogólnie wyższym poziomem plonowania niż jakościowe (grupa A). Pod względem plenności wyróżnia się zwłaszcza zarejestrowana w tym roku odmiana RGT Felicio. Wysoko plonują także odmiany Como, Damian, LG Algebra, WPB Newton i Sanseo, a na wysokim poziomie agrotechniki także Iluminacja i Essa. Podobnie jak w grupie odmian jakościowych, zimotrwałość tych odmian jest również zróżnicowana i mieści się w przedziale 2,5-4^o. W tej grupie odmian znajduje się także jedyna odmiana mieszańcowa pszenicy ozimej w Krajowym rejestrze – Hyvega. Odmiana ta cechuje się wysokim poziomem plonowania, ustępuje jednak kilku odmianom populacyjnym.

W grupie odmian pastewnych wyraźnie najlepszą plennością na obu poziomach agrotechniki wyróżnia się zarejestrowana w tym roku odmiana Patria. Z pozostałych odmian dobrze plonują LG Egmont i Tonnage. W roku 2024 zarejestrowano odmianę Marly, która jest jedyną odmianą w Krajowym rejestrze przeznaczoną do uprawy na ciastka. Charakteryzuje się dobrą plennością, jednak ograniczeniem w jej uprawie może być mała zimotrwałość.

Warto korzystać z kwalifikatu

Warunkiem wykorzystania postępu hodowlanego zawartego w nowych odmianach jest stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego. W Polsce wykorzystanie kwalifikatu ciągle jest niewystarczające. Według danych PIORiN, powierzchnia plantacji nasiennych z pszenicą ozimą w roku 2023 wynosiła, 25,5 tys. ha i w porównaniu z rokiem poprzednim zmniejszyła się o ponad 2 tys. ha.

Na rynku nasiennym najbardziej poszukiwane są odmiany z grupy A, których łączny udział wynosi blisko 42%. Udział odmian z grupy B jest mniejszy i wynosi prawie 30%, natomiast znaczenie odmian pastewnych, na ciastka i elitarnych jest niewielkie.

W nasiennictwie zdecydowanie największy udział ma krajowa odmiana Euforia (11,7%). Z pozostałych odmian większe znaczenie na rynku nasiennym miały odmiany Formacja i Kariatyda, a także RGT Kilimanjaro, RGT Bilanz, KWS Donovan i SU Banatus. Udział odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) wynosił 27%. Spośród odmian z CCA największy udział miały odmiany Gentelman i Findus .

Coraz ważniejsza odporność na choroby

Pszenica ozima uprawiana jest na ogół w technologii intensywnej, ze znacznym wykorzystaniem chemicznej ochrony roślin. Niemniej, genetyczna odporność na choroby jest ważna, a w przyszłości może jeszcze bardziej zyskiwać na znaczeniu. Uprawa odmian odpornych lub tolerancyjnych na choroby jest jednym z wymogów Integrowanej ochrony roślin.  Pozwala również na zmniejszenie kosztów ochrony roślin. W zakresie odporności na choroby duży postęp hodowlany wnoszą odmiany zarejestrowane w ostatnich kilku latach. Szczególnie dobrą zdrowotnością cechuje się oścista odmiana KWS Espinum oraz odmiany SY Cellist i LG Bronka.

Zimotrwałość nadal ważna

W ostatnich latach zimy miały łagodny przebieg i nie odnotowano większych strat z powodu wymarzania. W tych warunkach ocena zimotrwałości opiera się w zasadzie wyłącznie na wynikach z komory niskich temperatur. Należy zdawać sobie sprawę, że ocena w sztucznych warunkach może odbiegać od wyników uzyskanych w trakcie naturalnych, surowych zim. Łagodne zimy skłaniają część rolników do uprawy odmian mniej zimotrwałych, które z reguły cechują się wyższym potencjałem plonowania. Należy jednak pamiętać, że w naszych warunkach klimatycznych ryzyko wymarzania ciągle jest znaczne, a oceny zimotrwałości warto uwzględniać przy wyborze odmiany. Zwłaszcza, że zimotrwałość obecnie zarejestrowanych odmian jest bardzo zróżnicowana (oceny od 2 do 6 w skali 9-stopniowej), a szereg odmian łączy zadowalający poziom zimotrwałości z wysokim potencjałem plonowania.

Lista Odmian Zalecanych LOZ pszenicy ozimej 2024

Duża liczba odmian dostępnych na rynku nasiennym pozwala na wybór odmiany najlepiej dostosowanej do danych warunków, jednak  podjęcie decyzji wcale nie jest łatwe. Pomocne mogą okazać się „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LOZ)”, przedstawione w tabeli 2.

Listy te tworzone są w poszczególnych województwach na podstawie lokalnych wyników doświadczeń PDO. Decyzje dotyczące List podejmowane są autonomicznie na szczeblu poszczególnych województw i corocznie aktualizowane.

Dla pszenicy ozimej w każdym województwie rekomendowanych jest od 9 do 17 odmian. W bieżącym roku na LOZ znajduje się łącznie 40 odmian.

W największej liczbie województw rekomendowane są odmiany Venecja i Revolver (14), a także Euforia, Artist, LG Keramik, Opoka, RGT Bilanz i RGT Provision (10-12 województw). W ponad połowie województw rekomendowane są odmiany Arevus, RGT Kilimanjaro i SU Banatus. Rekomendacja odmian w większej liczbie województw świadczy o ich dużej stabilności plonowania w różnych warunkach glebowo-klimatycznych oraz przy różnym przebiegu pogody w poszczególnych latach badań.

Na Listach nie ma natomiast odmian najnowszych, gdyż warunkiem rekomendacji są co najmniej 2-letnie wyniki badań PDO (lub jednoroczne w przypadku tzw. rekomendacji wstępnej).

• Dolnośląskie –  Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), RGT Bilanz (B), Symetria (B), KWS Donovan (B), Błyskawica (B), MHR Promienna (B);
• Kujawsko-pomorskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Bilanz (B), Arevus (B), RGT Kilimanjaro (A), SU Banatus (B), Symetria (B), Linus (A), SY Orofino (B), Plejada (B), Pallas (A); 
• Lubelskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), Opoka (A), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), Arevus (B), Plejada (B), Formacja (A);
• Lubuskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), SU Banatus (B), Symetria (B), Knut (B), Owacja (B);
• Łódzkie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Provision (B), Arevus (B), SU Banatus (B), SY Dubaj (A), Owacja (B), Medalistka (B);
• Małopolskie – Venecja (B), Revolver (B), Artist (B), RGT Kilimanjaro (A), Symetria (B), Knut (B), Błyskawica (B), MHR Promienna (B), RGT Diplom (A);
• Mazowieckie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), RGT Bilanz (B), SU Banatus (B), Knut (B), Comandor (A), Linus (A), RGT Diplom (A), SY Dubaj (A), Kariatyda (A), SY Yukon (B);
• Opolskie – Venecja (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), RGT Bilanz (B), Arevus (B), RGT Kilimanjaro (A), KWS Donovan (B), Linus (A), Plejada (B), RGT Specjalist (B);
• Podkarpackie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), RGT Kilimanjaro (A), Knut (B), KWS Donovan (B), RGT Diplom (A), Apostel (A);
• Podlaskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Provision (B), Arevus (B), RGT Kilimanjaro (A), SU Banatus (B), SY Orofino (B), Tonnage (C), SU Mangolg (B);
• Pomorskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Provision (B), Arevus (B), RGT Kilimanjaro (A), SU Banatus (B), Knut (B), Argument (B), MHR Promienna (B);
• Śląskie – Venecja (B), Revolver (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), Arevus (B), SU Banatus (B), Symetria (B), Comandor (A), KWS Donovan (B), SY Orofino (B), Argument (B), Bright (B), Chevignon (B, odmiana wstępnie rekomendowana), Hyvega F₁ (B);
• Świętokrzyskie – Revolver (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Kilimanjaro (A), SU Banatus (B), Comandor (A), Linus (A), SY Orofino (B), Błyskawica (B);
• Warmińsko-mazurskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Opoka (A), RGT Provision (B), Arevus (B), RGT Kilimanjaro (A), SU Banatus (B), Knut (B), Comandor (A), Bosporus (B), Rotax (B);
• Wielkopolskie – Venecja (B), Revolver (B), Euforia (A), Artist (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), Arevus (B), Symetria (B), SY Dubaj (A), Tonnage (C), Kariatyda (A);
• Zachodniopomorskie – Venecja (B), Artist (B), LG Keramik (B), Opoka (A), RGT Bilanz (B), RGT Provision (B), RGT Kilimanjaro (A), Symetria (B), Comandor (A), KWS Donovan (B), Linus (A), Argument (B), Tonnage (C), Bosporus (B), RGT Specjalist (B), Ambicja (A), SU Tarroca (B).