Co znajdziesz w artykule?
Fazy wegetacji roślin w powiązaniu z porami roku od zarania dziejów stanowiły przedmiot zainteresowania rolniczych wspólnot, a efekty tych obserwacji często decydowały o jakości i ilości zbiorów, czyli faktycznie o przetrwaniu rolników. Z czasem starano się też zebrać pozyskaną wiedzę i usystematyzować ją w naukowe ramy.
Pory roku w rolnictwie
Fenologia jest nauką, która zajmuje się badaniem zjawisk zachodzących w życiu roślin i zwierząt w zależności od pór roku i od zmieniających się warunków atmosferycznych. Obserwacje kilkudziesięciu wybranych, powszechnie występujących na naszych obszarach gatunków roślin dziko żyjących czyli tzw. roślin wskaźnikowych, posłużyły uczonym do wyznaczania fenologicznych pór roku. I co bardzo w tym przypadku ważne, do minimalizowania zakłócającego wpływu człowieka.
Precyzyjne terminy zabiegów
Bardzo praktycznym i ważnym dla rolnictwa zastosowaniem fenologii, a właściwiej fitofenolgii, jest określanie optymalnych terminów poszczególnych zabiegów w uprawie roślin, w terminach zjawisk fenologicznych. Daty początku i końca fenologicznych pór roku są różne w różnych latach, podobnie jak czas ich trwania. Data kalendarzowa początku fenologicznej pory roku jest też różna w zależności od położenia geograficznego i wysokości nad poziomem morza. Jak zauważają uczeni, wcześniej pory te zaczynają się np. w cieplejszych rejonach kraju.
Cenna wiedza przodków
Dawne, tradycyjne polskie rolnictwo w ogromnym stopniu bazowało na wieloletnich wynikach takich obserwacji, a w szczególności związków pewnych zjawisk zachodzących w przyrodzie. Stąd też brały się tradycje, terminy określonych czynności rolniczych a nawet przysłowia. I tak np. na wsi mazurskiej od starszych rolników można jeszcze usłyszeć, że ziemniaka powinno się sadzić w okresie kwitnienia jabłoni, co w tym regionie ma miejsce w pierwszej dekadzie maja. Dla innej ciepłolubnej rośliny rolniczej, w ostatnich latach coraz bardziej popularnej – kukurydzy, optymalny termin fenologiczny siewu to okres początku kwitnienia mniszka lekarskiego i czeremchy (wczesna wiosna).
Precyzyjne naukowe wyliczenia
Obecnie naukowcy poszukują metod na to, jak tego rodzaju informacje precyzyjnie odnosić do decyzji o terminie siewu roślin? Ustalono np., że fenologiczna „wczesna wiosna” w ujęciu tzw. termicznych pór roku, odpowiada środkowemu okresowi „termicznej wiosny” z dobowymi temperaturami nieco poniżej i powyżej 10ºC. A w przypadku kukurydzy największe znaczenie ma temperatura gleby (8-10ºC na głębokości 5cm). Natomiast wczesny siew tylko pozornie wydłuża okres wegetacji, bo nawet jeśli zdarzy się ciepła i słoneczna pogoda i przy wysokich temperaturach w ciągu dnia gleba szybko się nagrzeje, to w przypadku chłodnych nocy, nawet z temperaturami poniżej 0ºC, podłoże bardzo szybko się wychłodzi. Jak zauważają specjaliści przechłodzenie kiełkujących ziaren następuje już w temperaturze 0-5ºC, a skutkiem tego będą przede wszystkim straty w obsadzie.
Terminy, a zdrowotność roślin
Zbyt wczesny termin siewu czy sadzenia roślin ma też wpływ na ich zdrowotność. W konsekwencji często wiąże się to z koniecznością użycia środków chemicznych do ich ochrony. Jak zauważają uczeni ograniczanie chemizacji rolnictwa i jednoczesne uzyskiwanie plonów satysfakcjonujących pod względem wielkości i jakości, ma obecnie ogromne znaczenie. Uzyskanie zdrowych roślin w sposób bezpieczny dla środowiska i konsumentów wymaga więc od rolnika szerszego spojrzenia na uprawę, a dostępne opracowania naukowe są jednym z istotnych elementów wspomagania decyzji w integrowanej ochronie roślin.
Źródło: PIORIN
Foto: Pixabay
