Co znajdziesz w artykule?
Postęp hodowlany sprawia, że co roku na rynku pojawiają się nowe, coraz wydajniejsze odmiany żyta ozimego. W Krajowym rejestrze znajduje się już 88 kreacji, różniących się plennością, odpornością na choroby i przydatnością technologiczną. Którą z odmian warto wybrać?
Odmiany żyta ozimego – jaką wybrać?
Wybór odmiany jest niewątpliwie kluczowym czynnikiem decydującym o powodzeniu uprawy. To, jaką odmianę wybierzemy do siewu w swoim gospodarstwie, nie powinno być podyktowane jedynie aktualną ofertą rynkową, tylko wynikać ze świadomego, przemyślanego wyboru.
Chcąc w pełni wykorzystać możliwości żyta ozimego i uzyskać wysoki plon, warto przeprowadzić wnikliwą analizę oferowanych odmian, w czym bez wątpienia pomocne są wyniki badań Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). W systemie tym prowadzi się doświadczenia, których zadaniem jest bardziej efektywne wykorzystanie postępu biologicznego. Postęp hodowlany wymaga jednak stałej kontroli wartości cech starszych, jak i najnowszych odmian.
Odmiany pszenżyta ozimego w 2025 roku. Sprawdzamy wyniki PDO [ZESTAWIENIE]
Odmiany żyta ozimego – co znajdziemy w Krajowym rejestrze?
Corocznie do Krajowego rejestru (KR) wpisywane są nowe, wartościowe kreacje, co daje producentom duże możliwości wyboru. W 2025 roku zarejestrowano siedem odmian mieszańcowych (Farmaleo, KWS Britor, KWS Valnentor, SU Einar, SU Fenn, SU Fergusson, KWS Erebor – krótkosłoma) oraz jedną populacyjną Dańkowskie Chantal, a także trzy odmiany, które są składnikami odmian mieszańcowych.
Obecnie Krajowy rejestr żyta ozimego liczy 88 kreacji. W tej liczbie zarejestrowanych jest 57 odmian do uprawy na ziarno (24 populacyjne, 33 mieszańcowe). Ponadto w KR znajdują się także trzy odmiany przeznaczone do uprawy na zieloną masę oraz 28 składniki odmian mieszańcowych.
Nowy sukces w hodowli żyta
Hodowcy żyta ozimego dokładają wszelkich starań, żeby nowe odmiany – obok wysokiego potencjału plonowania i poprawionej odporności na choroby – cechowały się także dużą odpornością na wyleganie. Zwieńczeniem tych wysiłków jest rejestracja pierwszej krótkosłomej mieszańcowej odmiany żyta ozimego KWS Erebor. Rośliny tej odmiany osiągają wysokość 103 cm, co czyni ją najkrótszą i jednocześnie najbardziej odporną na wyleganie odmianą tego gatunku dostępną na rynku.
– Otworzyliśmy kolejny nowy rozdział w segmencie żyt hybrydowych, w których wiedziemy szczególny prym. KWS Erebor to odmiana do zadań specjalnych. Stworzona w odpowiedzi na wymagania rolników, a nie jako ciekawostka – mówił Bartosz Rudzki, product manager w KWS.
Odmiany żyta ozimego – obiektywne badania PDO
Odmiany w doświadczeniach COBORU testowane są w ramach badań PDO. Doświadczenia w tym systemie prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki (przeciętnym – a1 i wysokim – a2). Wysoki poziom agrotechniki (a2) różni się od przeciętnego zwiększonym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. Wyniki tych doświadczeń z lat 2021–2024 przedstawiono w Tabeli 1. Zestawienie zawiera tylko te odmiany, które we wspomnianym okresie badane były co najmniej przez dwa sezony wegetacyjne. Uwzględniono również wyniki badań odmiany Astranos, która po dwóch latach badań rozpoznawczych została włączona do doświadczeń PDO. Odmiany w tabeli uszeregowane zostały według malejącego plonu ziarna na przeciętnym poziomie agrotechniki.
Cechą, jaką rolnik bierze w pierwszej kolejności pod uwagę, dokonując wyboru odmiany do siewu w swoim gospodarstwie, jest jej poziom plonowania. W sezonie wegetacyjnym 2023/2024 średni plon ziarna wzorcowych odmian żyta ozimego, na przeciętnym poziomie agrotechniki (a1) w doświadczeniach PDO wyniósł 72,6 dt/ha (dla czterech odmian wzorcowych – dwóch populacyjnych i dwóch mieszańcowych) i był o 8,9 dt/ha niższy niż w roku 2023 oraz o 15,3 dt/ha niższy niż w roku 2022.
Odmiany żyta ozimego – populacyjne vs. mieszańcowe
Mieszańcowe odmiany żyta plonują wyżej w porównaniu z odmianami populacyjnymi. W grupie odmian mieszańcowych wysokim poziomem plonowania wyróżniają się zwłaszcza nowo zarejestrowane – SU Fenn oraz Farmaleo. W czołówce najwyżej plonujących odmian znalazła się także pierwsza krótkosłoma odmiana KWS Erebor. Natomiast spośród odmian populacyjnych najlepsze pod względem poziomu plenności odmiany to zarejestrowana w 2025 roku odmiana Dańkowskie Chantal oraz nieco starsze Dańkowskie Kalcyt i Dańkowskie Kanter.
Odmiany żyta ozimego – badany nie tylko plon
Producenci, poszukując odmian do siewu, pytają najczęściej o wysokość ich plonowania. Nie można jednak strategii zasiewów opierać tylko na tym parametrze. Warto również zapoznać się z oceanami wylegania czy też podatnością na choroby, bowiem każdy z tych elementów ma mocne praktyczne i ekonomiczne uzasadnienie. Genetyczna odporność roślin na czynniki chorobotwórcze nabiera szczególnego znaczenia zwłaszcza w dobie wycofywania z rynku wielu substancji aktywnych środków ochrony roślin. Wprowadzenie zasad integrowanej uprawy ma na celu głównie ochronę środowiska i zmniejszenie kosztów uprawy.
Najczęściej spotykanymi chorobami w uprawach żyta ozimego są rdza brunatna, septoriozy liści, mączniak prawdziwy i rynchosporioza. Do odmian o największej odporności na rdzę brunatną należą populacyjne odmiany Dańkowskie Kalcyt, Dańkowskie Turkus, Dańkowskie Kanter, Dańkowskie Hadron, Antonińskie i Dańkowskie Granat oraz mieszańcowe – SU Einar i SU Fenn. Z kolei na septoriozy liści najbardziej odporne są SU Fenn i Farmaleo. Tą ostatnią cechuje również dość duża odporność na rynchosporiozę i rdzę źdźbłową. Natomiast na mączniaka prawdziwego najbardziej odporne są KWS Valentor, KWS Igor, SU Arvid oraz KWS Vinetto.
Odmiany żyta różnią się także dość wyraźnie odpornością na wyleganie. Pod względem tej cechy wyróżnia się zwłaszcza nowo zarejestrowana krótkosłoma odmiana KWS Erebor. Natomiast spośród odmian o tradycyjnym typie wzrostu niezmiennie największą odporność na wyleganie ma mieszańcowa odmiana KWS Dolaro.
Dużym problemem przy wyborze odmiany jest duża zmienność wyników w latach oraz w poszczególnych doświadczeniach w danym roku. Powoduje to konieczność ciągłego śledzenia wyników odmian. Mimo dostępu do aktualnych danych zawsze istnieje ryzyko nietrafionego wyboru odmiany. Aby zminimalizować straty wywołane mniejszym od oczekiwanego plonem, rekomenduje się wysiewanie co najmniej dwóch odmian. Istotna jest również znajomość odmian.
Odmiany żyta ozimego – Listy Odmian Zalecanych na 2025 rok
Informacje na temat odmian można uzyskać ze strony internetowej COBORU oraz z wydawanej co roku Listy Opisowej Odmian. Wybierając odmiany do uprawy, wspomóc się można także „Listą odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (tab. 2). Lista ta jest tworzona co roku przez zespoły ekspertów z poszczególnych województw na podstawie wyników doświadczeń przeprowadzonych w ramach PDO i zawiera odmiany najlepiej sprawdzające się w danym rejonie kraju.
W tabeli 2 przedstawiono aktualną, obowiązującą w 2025 roku, Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw dla żyta ozimego. W 2025 roku na Liście żyta zaznało się 30 odmian, z których 16 otrzymało rekomendację do uprawy w 4 lub więcej województwach. W br. roku odmianami zalecanymi do uprawy w największej liczbie województw są KWS Igor (15 województw) oraz Dańkowskie Kanter (13 województw).
Przedstawione poniżej „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” publikowane są również na stronie www.coboru.gov.pl
