Co znajdziesz w artykule?
Każdy kierunek gospodarczego wykorzystania kukurydzy: całych roślin, części lub ziarna, wymaga nie tylko doboru odmiany, ale także przygotowania stanowiska oraz opracowania technologii nawożenia, która zapewnia realizację celu produkcji. Jakie strategie nawożenia kukurydzy będą najbardziej efektywne dla różnorodnych celów produkcji?
Warunki prowadzenia plantacji kukurydzy
Konieczność zróżnicowania technologii nawożenia kukurydzy wynika z głównego celu produkcji, odniesionego do:
– kierunku produkcji – plonu masy,
– plonu ziarna,
– plonu skrobi,
– jakość ziarna – konsumpcja, przemysł przetwórczy.
Podstawowe zadania w uprawie kukurydzy sprowadzają się do realizacji potencjału plonotwórczego uprawianej odmiany i ochrony plonu przed działaniem niekorzystnych warunków pogodowych. Zadanie to wymaga od rolnika znajomości zasad doboru stanowiska, a także opracowania racjonalnej technologii nawożenia.
Kukurydza nie jest rośliną wymagającą w stosunku do przedplonu, ale wymaga gleb żyznych, o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych i zasobnych w składniki pokarmowe. Niekoniecznie muszą być to gleby ciężkie i średnie, gdyż wyniki doświadczeń wskazują, że nawet na glebach lekkich, pod warunkiem dobrego zaopatrzenia rośliny w wodę w krytycznych fazach formowania plonu, można uzyskać duże plony ziarna. Jednakże na terenach, na których występują cykliczne susze, należy rezygnować z uprawy kukurydzy. W takich stanowiskach plony wykazują zbyt dużą zmienność w latach, gdyż w bardzo dużym stopniu zależy to od czynników losowych i przebiegu pogody w okresie wegetacji.
Maksymalizacja plonu kukurydzy poprzez właściwe nawożenie
Racjonalne nawożenie kukurydzy wymaga pokrycia zapotrzebowania roślin na wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w całym okresie wegetacji. Optymalizacja nawożenia ma przede wszystkim na celu kontrolę plonotwórczego działania azotu. Z jednej strony sprowadza się ona do ustalenia dostatecznie dużej, lecz optymalnej dawki nawozowej azotu, a z drugiej – do poprawy jego efektywności.
Zabiegi zwiększające efektywność plonotwórczą azotu stosowanego w nawozach polegają na regulacji odczynu i zasobności gleby w przyswajalny fosfor i potas, a także na zbilansowaniu pobranego azotu składnikami drugoplanowymi (magnezem i siarką) i mikroelementami (cynkiem i borem).
Nawozy mineralne na start w uprawie kukurydzy
Kukurydza jest rośliną, w uprawie której bardzo dobrze sprawdza się przedsiewne stosowanie nawozów mineralnych. Można stosować tradycyjną metodę stosowania nawozów – rzutową lub rzędową, gdzie ta druga metoda ma coraz to większe zastosowanie w uprawie kukurydzy.
W efekcie rzędowego nawożenia startowego kukurydzy, zwłaszcza w chłodniejszych rejonach kraju można spodziewać się lepszych wschodów, przyrostu masy, obniżonej wilgotności ziarna o 2–3% w porównaniu z tradycyjną metodą stosowania nawozów. Dodatkową korzyścią jest możliwość obniżenia dawki składników o 20–25% w porównaniu z nawożeniem rzutowym. Rzędowe nawożenie startowe polega na wysianiu dodatkowymi redlicami nawozu w pobliżu ziarniaka kukurydzy.
W tym systemie należy zwracać uwagę na zachowanie odstępu pomiędzy ziarnem a granulą nawozową. Powinna ona wynosić min. 5 cm od rzędu na głębokości 5 cm od ziarna w dół, czyli nawóz powinien być umieszczony min. 5 cm głębiej od ziarniaka kukurydzy. Metoda ta umożliwia dostarczanie składników pokarmowych tak, aby łatwo i szybko były dostępne dla rośliny, jednak nie spowodują uszkodzenia kiełkujących siewek (ryzyko przypalenia lub przenawożenia).
Istotne jest, aby skoncentrowane nawozy nie działały fitotoksycznie na rozwijające się kiełki kukurydzy. Najbezpieczniejszy na tym etapie dla roślin jest azot amonowy i fosfor. Jest to jeden z powodów powszechnego stosowania nawozu fosforanu amonu.
Potas przedsiewnie
Pobieranie potasu przez kukurydzę zaczyna się od fazy 4–6 liści i osiąga maksimum przed kwitnieniem, a kończy się po wykształceniu kolb. Jeśli w tym okresie nastąpi susza, a nawóz został podany pogłównie, może w roślinie dochodzić do jego niedoboru. Podanie nawozu przedsiewnie oraz jego wymieszanie z glebą sprawi, że zostanie on równomiernie rozłożony w warstwie ornej, a zatem okresowe przesuszenie górnej warstwy gleby nie ograniczy jego dostępności dla korzeni.
Zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest duże i wynosi nawet 200–300 kg/ha (zależności od kierunku uprawy i uzyskanych plonów). Najczęściej stosuje się ten nawóz przedsiewnie rzutowo. Możliwa jest jego aplikacja jesienią i wiosną, która wiąże się z zasobnością gleby i stosowanej dawki oraz rodzaju gleby.
Jeśli zdecydujemy się na nawożenie wiosenne, to nawozy potasowe aplikujemy co najmniej 2 tygodnie przed siewem kukurydzy. Kukurydza wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na potas później niż fosfor. Dlatego główny nacisk w nawożeniu pod korzeń kładzie się na fosfor, azot i mikroelementy.
Pamiętajmy o magnezie i siarce
Ważnym plonotwórczym, lecz niestety zaniedbanym przez producentów kukurydzy i to niezależnie od kierunku produkcji, składnikami są magnez i siarka. Plonotwórcza rola obu składników w uprawie kukurydzy ujawnia się na stanowiskach o małej żyzności gleby, jak i w stanowiskach zasobnych w składniki pokarmowe, lecz o dużym potencjale plonotwórczym.
Wprowadzanie składników do systemu nawożenia kukurydzy zwiększa wykorzystanie azotu, jednak pamiętajmy, że przy zbyt dużym pobraniu azotu przez roślinę plon spadnie. Podstawowym terminem aplikacji tych składników pokarmowych jest stosowanie przedsiewne.
Strategia nawożenia azotem
Azot w dużej ilości dostarczany jest w postaci nawozów mineralnych, zwłaszcza w tych gospodarstwach z brakiem dostępu do nawozów naturalnych. Z mineralnych form azotu podstawą powinna być forma amonowa i amidowa (najczęściej stosowany jest mocznik). Forma amonowa azotu wspiera pobieranie fosforu przez rośliny, który jest bardzo ważnym pierwiastkiem z punktu widzenia prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego kukurydzy.
Aby wymusić na kukurydzy pobieranie jonów fosforowych, wykorzystuje się formę amonową azotu (NH4+), która jest pobierana w każdej temperaturze, a to z kolei wymusza pobranie ujemnie naładowanych jonów fosforu. Z tych względów do nawożenia kukurydzy rzędowo pod korzeń preferowane są nawozy wieloskładnikowe lub fosforan amonu. Niektórzy producenci stosują także mocznik. Rozwiązanie to nie jest do końca optymalne, gdyż istnieje ryzyko uszkodzenia ziarna siewnego, zwłaszcza gdy nawóz zostanie umieszczony zbyt blisko.
Zapotrzebowanie kukurydzy na azot
Bezpiecznym rozwiązaniem jest stosowanie mocznika rzutowo z innymi nawozami. Zapotrzebowanie kukurydzy na azot zależy m.in. od fazy rozwojowej rośliny i zakładanego plonu. Kukurydza potrzebuje ok. 24–25 kg/ha/t (ziarna + słoma). Faza największego zapotrzebowania na azot przypada od stadium 8 liści do wiechowania.
Na glebach cięższych, potrafiących zatrzymać azot w strefie korzeniowej praktykuje się podanie całej dawki jednorazowo 2–3 tygodnie przedsiewnie. Na lżejszych glebach zagrożonych wymywaniem azot lepiej podzielić na 2 dawki, gdzie w pierwszej dawce stosujemy 1/2 lub 2/3 dawki przedsiewnie. Przy tym drugą dawkę stosujemy najczęściej w okresie zwarcia międzyrzędzi.
W przypadku stosowania roztworu saletrzano-mocznikowego nie ma aż tak wielkiego zagrożenia poparzeniem, jak np. przy późnym pogłównym stosowaniu saletry amonowej. Rośliny w fazie 6–8 liści tworzą z liści lejki, które zazwyczaj są wypełnione wodą, gdy w takie miejsce wpadnie granula saletry, stężenie azotanów w tym miejscu jest tak wysokie, że powoduje poparzenia.
Doskonałym nawozem do nawożenia kukurydzy w systemie dawek dzielonych jest roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM), który można stosować zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. Stosując RSM przedsiewnie oraz we wczesnych fazach rozwojowych roślin (do kilku dni po wschodach), należy aplikować nawóz w postaci oprysku grubokroplistego, aby ciecz pod własnym ciężarem opadła na glebę i nie dochodziło do poparzenia roślin. W późniejszym terminie stosowania RSM należy stosować technikę rozlewu z użyciem węży montowanych na belce opryskiwacza.
Podsumowując, odpowiednie nawożenie stanowi kluczowy element w produkcji kukurydzy, decydujący o jej jakości i ilości plonu. Równowaga składników pokarmowych, efektywne wykorzystanie dostarczanych substancji oraz nowoczesne technologie nawożenia mogą znacząco wpłynąć na efektywność uprawy. Warto zatem pamiętać o dbałości o składniki pokarmowe już na etapie planowania uprawy, by zapewnić roślinom optymalne warunki wzrostu i rozwoju.
