Co znajdziesz w artykule?
Komisja Europejska ocenia obecnie polski projekt Krajowego Planu Strategicznego dla unijnej Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027. KPS ma zastąpić obowiązujące zasady WPR i PROW. A jego wprowadzenie mocno wpłynie na finansowanie i rozwój polskich gospodarstw rolnych. Warto więc przyjrzeć się temu projektowi, choćby po to, by nie popełnić błędów, które mogą nas drogo kosztować. Kluczowe są tu tzw. „ekoschematy”.
Aż 3 żeby uniknąć strat?!
Zdaniem ekspertów, podstawowe znaczenie dla wspierania dochodów rolników w ramach KPS będą miały tzw. „ekoschamaty”. Jest tak ponieważ aż 25% środków z I filaru WPR przeznaczone zostanie na finansowanie tego rodzaju jednorocznych zobowiązań rolnika. W polskim KPS znalazło się aż 16 różnych „ekoschematów”. Warto przyjrzeć im się z uwagą, bo wyniki ekonomicznych symulacji wskazują jednoznacznie, że tylko dobranie przez Rolnika 3. różnych „ekoschematów”, pozwoli mu wyrównać poziom dopłat bezpośrednich w stosunku do tego, co otrzymuje on obecnie.
Dodajmy też, że nie wszystkie „ekoschematy” będą dostępne dla większych gospodarstw rolnych, co w połączeniu z płatnością redystrybucyjną spowoduje, że duże, rodzinne gospodarstwa towarowe, które wytwarzają około 70% krajowej produkcji rolniczej, będą musiały funkcjonować w warunkach pogorszonej konkurencyjności.
Krótki przewodnik po „ekoschematach”
W ramach „ekoschematów” zawartych w polskim KPS dostępne będą następujące formy wsparcia:
1. Pomoc dla organizacji obszarów z roślinami miododajnymi, stanowiącymi długotrwałe, różnorodne i bezpieczne żerowiska dla pszczoły miodnej i dzikich owadów zapylających. Wsparcie dotyczy też wysiewu mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych ze wskazanej listy. Warunkiem jest też zakaz wypasu i koszenia w terminie do 31 sierpnia, oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin. W tym przypadku, szacowana stawka wsparcia to: 1 198 zł/ha.
2. Wsparcie dla ekstensywnego wypasu na TUZ (trwałych użytkach zielonych), z obsadą zwierząt. Cel tego „ekoschematu”, to ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na TUZ o niskiej wartości produkcyjnej. Obowiązywać tu będzie dolny limit obsady zwierząt wypasanych na TUZ (na poziomie 0,3 DJP), dla przeciwdziałania zaprzestawaniu utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających TUZ. Natomiast górny limit, na poziomie 2 DJP, chronić ma bioróżnorodność poprzez właściwe gospodarowanie TUZ o niskiej wartości produkcyjnej. Szacowana stawka pomocy to: 838 zł/ha.
3. Dofinansowanie międzyplonów ozimych/wsiewek śródplonowych. Cel „ekoschematu” to poprawa stanu i ochrona gleby. Działanie polega na utrzymywaniu roślin w postaci: wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub na tworzeniu międzyplonów ozimych w formie mieszanek złożonych z co najmniej 2 gatunków roślin, w terminie do 1 października i utrzymywanych, co najmniej do 15 lutego następnego roku. Dodajmy, że w okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie (jednak nie wcześniej niż po 15 listopada).
Inna reguła to zakaz stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych przez okres ich utrzymania. Natomiast w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej, przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej. Szacowana stawka wsparcia to : 786 zł/ha
4. Wsparcie na opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia z płatnością roczną przyznawaną do powierzchni gruntów ornych objętych „ekoschematem”. Szacowana stawka w wariancie podstawowym (bez wapnowania, w przypadku, gdy wyniki próbek gleby nie wskazują na potrzebę zastosowania wapnowania) to: 129 zł/ha. Natomiast w wariancie z wapnowaniem, stawka wynosi 649 zł/ha. Niestety, w przypadku większego zainteresowania tym „ekoschematem”, faktyczna wypłacona stawka może być niższa.
5. Dopłata do zróżnicowanej struktury upraw, czyli dopłata do uprawy co najmniej 3 różnych gatunków upraw. Przy czym, co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowić mają uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. rośliny bobowate). Udział zbóż nie może przekraczać 65%, a udział upraw pozostałych gatunków roślin, mających ujemny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. okopowe, rzepak), nie może przekraczać 30%. Cel interwencji to poprawa jakości gleby i odbudowa materii organicznej poprzez zwiększenie udziału upraw mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej. Szacowana stawka to: 339 zł/ha.
6. Wsparcie do wymieszania obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, na zasadach zgodnych z zapisami w KPS. Tu szacowana stawka wsparcia wynosi: 428 zł/ha.
7. Dopłata do stosowania płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo, tj. w formie aplikacji doglebowej. W tym przypadku szacowana stawka wynosi: 291 zł/ha.
8. Dofinansowanie uproszczonych systemów uprawy na gruntach ornych, na których uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till). Szacowana stawka to: 601 zł/ha.
9. Wsparcie na utrzymanie zadrzewień śródpolnych. Celem interwencji jest zachęta dla Rolników do utrzymania i pielęgnacji na zadrzewień śródpolnych na gruntach ornych. Szacowana stawka pomocy to: 2 494 zł/ha.
10. Dofinansowanie utrzymania systemów rolno-leśnych z szacowaną stawką pomocy w wysokości: 300 zł/ha.
11. Wsparcie retencjonowania wody na trwałych użytkach zielonych. Warunkiem uzyskania płatności będzie m.in. wystąpienie zalania lub podtopienia na trwałych użytkach zielonych, w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni. Szacowana stawka pomocy to: 280 zł/ha.
12. Rolnik może też przeznaczyć 7 % powierzchni GO (gruntów ornych), w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne.Cel wsparcia to utrzymanie obszarów sprzyjających różnorodności biologicznej (obszarów lub obiektów nieprodukcyjnych), na poziomie co najmniej 7% powierzchni gruntów ornych. Do obliczania powierzchni ww. obszarów stosowane będą współczynniki konwersji i ważenia (analogiczne jak w ramach zazielenienia). W tym przypadku szacowana stawka wsparcia to: 85 zł/ha.
13. Następny „ekoschemat”, to wsparcie dla prowadzenia produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin. Warunkiem będzie posiadanie przez Rolnika aktualnego certyfikatu krajowego systemu jakości – Integrowana Produkcja Roślin, poświadczającego uprawę roślin, zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin. Szacowana stawka wsparcia to: 1300 zł/ha.
14. Biologiczna ochrona upraw, to interwencja polegająca na zastosowaniu na określonej uprawie zabiegu z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych (tj. zawierających grzyby, bakterie, wirusy). Wsparciem objęte będą te uprawy, dla których zostały zarejestrowane środki ochrony roślin oparte na mikroorganizmach. Cel interwencji to ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin dla ochrony różnorodności biologicznej i zmniejszenia przenikania chemicznych środków ochrony roślin do środowiska. Szacowana stawka wsparcia to: 400 zł/ha.
15. Do ważniejszych „ekoschematów” należy wsparcie dla zapewnienia dobrostanu zwierząt. Warunkiem uprawniającym są szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków i posiadanie planu poprawy dobrostanu zwierząt.
Szacowane stawki płatności to dla: dobrostanu loch – 335 zł/ lochę; dobrostanu tuczników – 30 zł/tucznika; dobrostanu krów mlecznych – wypas: 185 zł/krowę; dobrostanu krów mlecznych – zwiększona powierzchnia bytowa: 595 zł/krowę; dla dobrostanu krów mamek: 329 zł/krowę; dla dobrostanu owiec: 133 zł/samicę gatunku owca domowa w wieku co najmniej 12 miesięcy; dla dobrostanu kur niosek: 12,2 zł/ kurę nioskę; dla dobrostanu kurcząt brojlerów: 0,17 zł/kurczę brojlera; dla dobrostanu indyków utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa: 2,6 zł/indyka; dla dobrostanu opasów – zwiększona powierzchnia bytowa: 125 zł/opasa; dla dobrostanu opasów – zwiększona powierzchnia bytowa wraz z wybiegiem: 319 zł/opasa; dla dobrostanu koni – zwiększona powierzchnia bytowa: 373 zł/konia w wieku co najmniej 24 miesiące; dla dobrostanu koni – system otwarty: 169 zł/konia w wieku co najmniej 24 miesiące; dla dobrostanu kóz – 129 zł/samicę gatunku koza domowa w wieku co najmniej 12 miesięcy.
16. Ostatnia propozycja zawarta w polskim KPS, to „ekoschemat” pn.: Rolnictwo ekologiczne”, czyli wsparcie dla prowadzenia produkcji rolniczej w sposób korzystny dla środowiska. Efektem mają być wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.
Wsparciem objęte będą powierzchnie przeznaczone pod uprawy: rolnicze, warzywne, zielarskie, sadownicze podstawowe, jagodowe, sadownicze ekstensywne, paszowe oraz TUZ, prowadzone zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego. Możliwa jest też premia za prowadzenie zrównoważonej produkcji roślinno-zwierzęcej.
Ile można dostać?
W powyższym przypadku szacowane stawki wynoszą, dla: upraw rolniczych – 1 629 zł/ha – w okresie konwersji; 1 503 zł/ha – po okresie konwersji; upraw warzywnych: 2 630 zł/ha – w okresie konwersji; 2 000 zł/ha – po okresie konwersji; upraw zielarskich: 1 793 zł/ha – w okresie konwersji/po okresie konwersji; podstawowych upraw sadowniczych: 3 056 zł/ha – w okresie konwersji; 1 912 zł/ha – po okresie konwersji; upraw jagodowych: 2 430 zł/ha – w okresie konwersji; 2 148 zł/ha – po okresie konwersji; ekstensywnych upraw sadowniczych: 1 274 zł/ha – w okresie konwersji/po okresie konwersji; upraw paszowych na gruntach ornych: 1 607 zł/ha – w okresie konwersji; 1 473 zł/ha – po okresie konwersji; trwałych użytków zielonych: 1 009 zł/ha – w okresie konwersji/po okresie konwersji.
Wsparcie dotyczy też innych płatności niż grupy upraw, tj.: małych gospodarstw z uprawami ekologicznymi – 1 577 zł/ha i premii za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą – 551 zł/ha.
Jak zmniejszyć ryzyko?
Wdrażanie „ekoschematów” wymaga rzetelnej oceny możliwości ekonomicznych i planów rozwojowych gospodarstwa. Należy podjąć racjonalną decyzję. Musi się ona opierać ściśle o ekonomiczny rachunek korzyści i kosztów. Warto jednak spojrzeć na korzyści szerzej, bo obejmują one nie tylko dodatkową dopłatę, ale też poprawę jakości i struktury gleby, czy obniżenie kosztów produkcji, co wpływa na kondycję i wydajność gospodarstwa.
Źródła: Wielkopolska Izba Rolnicza, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisja Europejska.
Foto: Pixabay
