31 stycznia Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia przedłużającego autonomiczne środki handlowe (tzw. ATM) w imporcie z Ukrainy o kolejny rok, tj. od 6 czerwca 2024 r. do 5 czerwca 2025 r. Środki te wprowadzone zostały po raz pierwszy w czerwcu 2022 r. Polegają one na jednostronnym zawieszeniu przez UE ceł, które można było jeszcze zastosować w imporcie z Ukrainy na podstawie Układu o stowarzyszeniu UE-Ukraina.
W ostatnich tygodniach minister rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski przedstawiał na forum UE szczegółowe postulaty mające na celu uwzględnienie w nowym rozporządzeniu rozwiązań służących ochronie wrażliwych sektorów rynku rolnego przed nadmiernym importem z Ukrainy. Odbył m.in. rozmowy z komisarzem ds. handlu Valdisem Dombrovskisem, z ministrami rolnictwa wielu krajów UE, a także przedstawił pisemnie nasze szczegółowe postulaty podczas posiedzenia Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa 23 stycznia 2024 r.
Projekt nowego rozporządzenia będzie szczegółowo analizowany pod kątem uwzględnienia w nim postulatów Polski. Z naszej wstępnej analizy wynikają poniższe wnioski:
Propozycje KE idące we właściwym kierunku, ale uwzględniające tylko częściowo nasze postulaty
- projekt zawiera rozwiązania pozwalające na przyjęcie tzw. regionalnych środków ochronnych. Będą one możliwe do zastosowania, gdy import spowoduje zaburzenia rynkowe w jednym państwie członkowskim czy regionie UE. Tym samym nie będzie konieczności wykazania, że zaburzenia dotyczą całej UE, jak to jest w obecnie obowiązujących przepisach.
- procedura wprowadzania środków ochronnych ma być szybsza niż obecnie. Wprowadzenie środków ma być co prawda poprzedzone badaniem wpływu importu na rynek, na przeprowadzenie którego Komisja Europejska ma maksymalnie 4 miesiące, co w naszej ocenie jest zbyt długim okresem. Jednak w wyjątkowych sytuacjach KE będzie mogła wprowadzić środek ochronny na zasadzie tymczasowej (na okres maksymalnie 120 dni) już w ciągu 21 dni od otrzymania uzasadnionego wniosku kraju członkowskiego UE. Decyzja o tym, czy tymczasowy środek ochronny po jego wygaśnięciu ma być zastąpiony środkiem ostatecznym będzie wówczas zależeć od wyników badania wpływu importu na rynek.
- Przewidziano odrębny, specjalny środek ochronny do importu z Ukrainy mięsa drobiowego, jaj i cukru. Środek ten ma mieć zastosowanie po przekroczeniu przez import określonego progu i ma polegać na automatycznym przywróceniu przez Komisję Europejską ceł. Proponowane rozwiązanie idzie w dobrym kierunku biorąc pod uwagę, że dotychczas bezcłowy import ww. produktów z Ukrainy nie podlegał żadnym ograniczeniom. Wysokość tych progów ma być wyznaczona w oparciu o wolumeny importu z Ukrainy w latach 2022 i 2023.Jesteśmy zdania, że bardziej właściwy okres referencyjny to lata 2021-2023. Proponowana przez KE formuła tego wyliczenia wymaga analizy celem bardziej precyzyjnej oceny. Jednak już teraz można stwierdzić, że progi te są znacznie wyższe niż kontyngenty wynikające z umowy i wolnym handlu UE-UA.
Jednak szereg elementów projektu rozporządzenia ATM budzi poważne wątpliwości MRiRW
Będziemy w dyskusjach na forum UE podtrzymywać nasze postulaty dotyczące:
- możliwości zastosowania środków ochronnych w imporcie z Ukrainy wobec wszystkich towarów rolnych, także tych, których import został w pełni zliberalizowany przed wejściem w życie rozporządzenia ATM (np. rzepak, owoce miękkie)
- nieograniczania państwom członkowskim możliwości objęcia importu z Ukrainy w wyjątkowej sytuacji środkami niezbędnymi o charakterze specjalnym dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin.
Wg projektu nowego rozporządzenia możliwość zastosowania środków ochronnych dotyczy również zbóż (takich jak np. pszenica zwyczajna, jęczmień, owies), poza tymi już w pełni zliberalizowanymi na podstawie Układu o Stowarzyszeniu (np. rzepak, żyto czy pszenica durum). Możliwość zastosowania środka ochronnego w postaci kwoty taryfowej nie będzie jednak dotyczyć zbóż (np. kukurydzy), dla których UE stosuje zerowe stawki celne w imporcie ze wszystkich kierunków. Dlatego istotne jest uwzględnienie zbóż w negocjowanym obecnie dwustronnie z Ukrainą mechanizmie licencjonowania eksportu z tego kraju”.
Źródło: MRiRW
