Co znajdziesz w artykule?
Jak podaje Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (IOR-PIB), wiosenne obserwacje polowe stanu fitopatologicznego upraw zbóż wskazują na niższe, w porównaniu do poprzedniego sezonu, nasilenie podejrzanych objawów chorobowych. Jednakże wyniki przeprowadzonych testów laboratoryjnych wykazały obecność groźnych patogenów wirusowych, mimo braku typowych objawów w wielu lokalizacjach.
Wirusy BYDV i WDV – zagrożenie nadal aktualne
Dane IOR-PIB potwierdzają występowanie:
- Wirusu żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV)
- Wirusu karłowatości pszenicy (WDV)
Zakażenia zaobserwowano mimo zastosowania ochrony chemicznej przeciw mszycom – głównym wektorom tych wirusów. W niektórych lokalizacjach odnotowano wysokie natężenie infekcji, a badania potwierdziły też częste przypadki infekcji mieszanych (BYDV + WDV) (Fot. 1). Co niepokojące, poza jęczmieniem i pszenicą, choroby te dotknęły także rośliny żyta, co oznacza rozszerzenie spektrum zagrożonych gatunków.
Dwa typy wirusów – różne wektory, podobne skutki
Zgodnie z analizami IOR-PIB, wirusy zbóż można podzielić na dwie główne grupy:
- Wirusy powietrzne („air-borne”) – przenoszone przez owady, np. mszyce
- Wirusy glebowe („soil-borne”) – rozprzestrzeniane przez organizmy glebowe
Do drugiej grupy należą:
- BaYMV (Barley yellow mosaic virus) – atakuje jęczmień
- SBCMV (Soil-borne cereal mosaic virus) – zagraża pszenicy, pszenżytu, żyta i jęczmienia
Oba patogeny rozprzestrzenia pierwotniak Polymyxa graminis, powszechnie występujący w glebach w Polsce. Wprowadza on wirusy do roślin przez komórki skórki korzeniowej. Po zakażeniu pierwotniak staje się trwałym wektorem, a wirusy potrafią przetrwać w jego cystach nawet kilkanaście lat.
Objawy chorób i ich zależność od temperatury
Wirozy glebowe, jak wskazuje IOR-PIB, rozwijają się głównie w chłodniejszych warunkach (16–19°C). Objawy ustępują przy wyższych temperaturach. Do symptomów należą:
- Zahamowanie wzrostu i zamieranie roślin
- Obecność żółtych ognisk chorobowych w obniżeniach terenu
Sytuacja fitosanitarna w kraju – wirusy obecne w 8 województwach
Badania przesiewowe IOR-PIB przeprowadzone w ubiegłych latach potwierdziły obecność wirusów glebowych w następujących województwach:
- zachodniopomorskim
- wielkopolskim
- kujawsko-pomorskim
- łódzkim
- mazowieckim
- podlaskim
- lubelskim
- dolnośląskim
Zastosowanie odpornych odmian jęczmienia przyczyniło się do ograniczenia skali występowania BaYMV. Niemniej jednak, nie oznacza to eliminacji zagrożenia – pierwotniaki mogą wciąż być obecne w glebie. Co więcej, tegoroczne badania wykazały obecność SBCMV w pszenicy uprawianej w woj. kujawsko-pomorskim.
Ochrona przed wirozami – tylko działania zapobiegawcze
Jak podkreśla IOR-PIB, w przypadku wirusów glebowych jedynym skutecznym sposobem ochrony jest prewencja. Należy:
- Dobierać odmiany odporne do siewu, szczególnie w rejonach, gdzie występowały patogeny
- Utrzymywać higienę sprzętu rolniczego – mycie ciągników, pługów i siewników ogranicza ryzyko przeniesienia zakażonych cyst
- Stosować regularną diagnostykę laboratoryjną – tylko tak można skutecznie identyfikować obecność patogenów i ich wektorów
Zakażony pierwotniak P. graminis może być mechanicznie przenoszony z pola na pole razem z cząstkami gleby pozostającymi na maszynach.
Więcej informacji na stronie Instytutu – www.sygnalizacja.agrofagi.com.pl
