Co znajdziesz w artykule?
Dopłaty bezpośrednie – w minionym sezonie wybiły się trzy główne ekoschematy, które wraz przyoraniem obornika “skonsumowały” łącznie niespełna 75% całej sumy płatności w tym filarze. Po uwzględnieniu wniosków Komitetu Monitorującego PS WPR 2023-2027 przygotowany został projekt rozporządzenia wprowadzający zmiany w ekoschematach i warunkach płatności.
Dopłaty bezpośrednie – redukcja stawek za 2024 rok
W 2024 r. liczba wnioskujących wyniosła 417 tysięcy, a powierzchnia deklarowanych ekoschematów przekroczyła 14 milionów ha. Ponad 35% rolników zadeklarowało dwa lub więcej działań na tych samych działkach. W związku z niższym kursem euro i dużą liczbą wniosków nastąpiła redukcja stawek płatności w ramach ekoschematów. Cięcia sięgają od kilkunastu do kilkudziesięciu procent.
Największe korekty w przypadku stawki miały miejsce w działaniach: uproszczone systemy upraw (-68%), integrowana produkcja roślin (-41%) oraz obszary z roślinami miododajnymi (-29%). Ekoschematy w roku 2024 zostały wobec powyższych zmniejszone o 41%, w tym – (7%) redukcja z powodu zmiany kursu euro i (34%) wyczerpanie funduszu “z kopert” poszczególnych ekoschematów.
Ekoschemat – Biologiczna uprawa roślin
W pierwotnym ekoschemacie „Biologiczna ochrona upraw” zmieniono nazwę na „Biologiczna uprawa” i wprowadzono kilka zmian. Płatność jest przyznawana za stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych. Ich zadaniem jest poprawa: efektywności wykorzystania składników pokarmowych, odporności na stres abiotyczny, cech jakościowych produktów uprawy, przyswajalności składników pokarmowych z form trudno dostępnych w glebie.
Według wytycznych muszą to być :
– środki, które zawierają wyłącznie mikroorganizmy, w tym mikroorganizmy martwe lub nieaktywne, lub konsorcja tych mikroorganizmów oraz substancje stanowiące pożywkę dla tych mikroorganizmów i ich metabolity, a także nieszkodliwe substancje resztkowe z pożywek, które poprawiają aktywność biologiczną gleby lub stymulują procesy odżywiania roślin lub grzybów.
– środki wpisane na listę prowadzoną przez IUNG PIB w wykazie produktów nawozowych, obecnie w wykazie figuruje 259 preparatów (stan na 3.03.2025 r.).
W ramach tego ekoschematu pozostanie nadal możliwość stosowania mikrobiologicznych środków ochrony roślin (czyli takich, które są wpisane do wykazu środków ochrony roślin – obecnie w wykazie znajduje się 55 preparatów).
Wysokość płatności za mikrobiologiczne środki ochrony prawdopodobnie pozostanie na niezmienionym poziomie tj. szacowana stawka: 89,89 euro/ha, minimum 62,92 euro/ha, natomiast w przypadku mikrobiologicznych środków nawozowych stawka jest oszacowana na 22,47 euro/ha.
Ekoschemat – Materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany
W nadchodzącym sezonie pojawi się całkowicie nowy ekoschemat – „Materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany.” W przypadku tego wariantu nadal będzie można też składać wnioski z programu de minimis. Rolnik nie będzie mógł, jednak jednocześnie korzystać z obydwu form wsparcia. Wprowadzenie wsparcia do ekoschematów ma zapobiec sytuacji, gdy zabraknie środków z pomocy de minimis jak to miało miejsce w ubiegłym roku.
Jak wstępnie informuje MRiRW wymogiem będzie zastosowanie na co najmniej 25% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany (dotyczy wyłącznie materiału siewnego zbóż, strączkowych, ziemniaków). Realizując ten wariant rolnicy będą musieli na powierzchni obsianej kwalifikowanym materiałem zrealizować, któryś z wariantów ekoschematu rolnictwa węglowego lub biologicznej uprawy lub też wysiać międzyplony. Resort rolnictwa przypuszcza, że corocznie dopłatą do materiału siewnego objętych będzie: 1,2 mln ha gruntów ornych w przypadku zbóż i ich mieszanek, 50 tys. ha gruntów ornych w odniesieniu do roślin strączkowych, 50 tys. ha gruntów ornych w przypadku ziemniaków.
W przyjętej uchwale MRiRW podało, że roczny budżet przeznaczony na dopłaty do materiału siewnego w nowej formie będzie wynosić około 39,9 mln euro. Szacowane stawki dopłat do materiału siewnego mają wynosić odpowiednio: w przypadku zbóż i ich mieszanek – 26,74 euro/ha, dla roślin strączkowych – 43,37 euro/ha, ziemniaki – 122,13 euro/ha.
Dopłaty bezpośrednie – zmiany w dobrostanie zwierząt
W przypadku ekoschematów dobrostanowych planowane zmiany mają dotyczyć zwiększenia dopuszczalnej odległości między siedzibą stada loch, od których mogą pochodzić tuczniki kwalifikujące się do płatności dobrostanowej, a siedzibą gospodarstwa beneficjenta z obecnych 50 km do 100 km (w przypadku kupna zwierząt od loch objętych ekoschematem „Dobrostan zwierząt” odległość między siedzibami stad jest dowolna). Istotne jest także obniżenie przelicznika liczby sztuk fizycznych tuczników na DJP z dotychczasowego 0,3 DJP na 0,1 DJP (podniesienie progów degresywności).
Dopłaty bezpośrednie – limit powierzchni ekoschematów na gospodarstwo
Najwięcej kontrowersji budzi limit powierzchni ekoschematów na gospodarstwo. Proponuje się wprowadzenie limitu powierzchni dla ekoschematów obszarowych – płatności będą przyznawane do maksymalnie 300 ha. Limit dotyczy sumy powierzchni wszystkich realizowanych ekoschematów obszarowych, praktyk lub wariantów, z wyłączeniem ekoschematu „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”. Proponuje się także, żeby na tym samym hektarze było nie więcej niż dwa ekoschematy.
Dopłaty bezpośrednie – zmiana punktacji
Zwiększone zainteresowanie rolników przejawiające się wnioskowaniem o większe powierzchnie w ramach ekoschematów tj. (10,5 mln ha w 2023 r. vs. 13,3 mln ha w 2024 r.) w obliczu ograniczonych środków finansowych, powoduje konieczność odpowiedniego dopasowania zainteresowania danymi praktykami do dostępnych środków budżetowych.
Zakłada się zmianę liczby punktów w praktyce Uproszczone systemy uprawy oraz Wymieszanie słomy z glebą. Komitet Monitorujący wziął pod uwagę dużą liczbę rolników realizujących te praktyki i uznał, że konieczne jest przeprowadzenie rewizji przyjętych założeń. Stąd też proponuje się wprowadzenie zmian polegających na obniżeniu punktacji i zmniejszeniu stawek, w przypadku praktyk: uproszczone systemy uprawy – zmniejszenie liczby punktów z 4 do 3, wymieszanie słomy z glebą – zmniejszenie liczby punktów z 2 do 1.
Autor – Marek Krysztoforski, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie / o. Radom
