Co znajdziesz w artykule?
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych o podjęcie działań wyjaśniających: „czy uzasadniony jest odnotowywany obecnie wzrost cen śruty rzepakowej, sojowej i DDGS?” (DDGS – ang. Dried Distillers Grains with Solubles „ziarna suszone gorzelnicze z rozpuszczalnikami – np. suszony wywar z kukurydzy), stwierdził, że powyższe asortymenty nie mieszczą się w ustawowych kategoriach produktów rolnych i spożywczych i w związku z tym nie podlegają ochronie z tytułu Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 517), jak chciała KRIR.
Mocny wzrost cen
KRIR powołując się na Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej, sygnalizowała że:
„Średnia cena zakupu rzepaku w Polsce w marcu br. wyniosła 1695 zł/t i była porównywalna do ceny z lutego br. oraz o 3,4% wyższa niż przed rokiem, ale o ok. 10% niższa niż w marcu 2017 roku. Natomiast w dniach 6-12 kwietnia br. rzepak kosztował 1714 zł/t, tj. o ponad 1% więcej niż wynosiła średnia cena w marcu br. i o ok. 6,3 % więcej niż przed rokiem.
Natomiast średnia cena sprzedaży śruty rzepakowej w marcu 2020 r. wyniosła 906 zł/tonę i w porównaniu do średniej ceny z marca 2019 roku była niższa o ponad 6%, jednak o prawie 7% wyższa niż dwa lata temu. Natomiast od stycznia 2020 r. śruta rzepakowa podrożała o 9,3%. W okresie 6-12 kwietnia 2020 r. cena śruty rzepakowej wyniosła 925 zł/tonę i była niższa niż tydzień wcześniej o 4% i niższa o 2,9% niż przed rokiem. Śruta rzepakowa znacząco podrożała w drugiej połowie marca br., wzrost ceny wyniósł 7%. Odnośnie do cen śruty sojowej, w porcie w Gdyni w dniu 20.04.2020 kosztowała ona 1661 PLN/t, tj. o 1,3% mniej niż tydzień wcześniej i o 5,6% mniej niż miesiąc wcześniej.
KRIR dodaje również, że po wybuchu epidemii śruta sojowa najdroższa była na przełomie marca i kwietnia br. (1805 -1855 PLN/t), od tego czasu obserwuje się spadki cen. Podobne do obecnych ceny śruty sojowej odnotowywano ostatnio 2 lata temu. Czynniki, które przyczyniły się do wzrostu cen to m.in.: zwiększony popyt ze strony krajów deficytowych w reakcji na wybuch pandemii, opóźnienia w załadunku statków w Ameryce Południowej, osłabienie PLN względem USD. Sygnały z rynku wskazują na to, że sytuacja cenowa na rynku śruty sojowej powinna w najbliższych tygodniach się ustabilizować.
Czy należy się ochrona?
W odpowiedzi na wniosek Zarządu KRIR w sprawie cen śruty rzepakowej, sojowej i DDGS, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w piśmie z dani 1 czerwca 2020 r. poinformował, co następuje:
„Przewagą kontraktową w rozumieniu ustawy (po nowelizacji, która weszła w życie dnia 11 grudnia 2018 r.) jest występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. Należy przy tym podkreślić, iż sam fakt posiadania przewagi kontraktowej nie jest zabroniony. Niedozwolone jest natomiast jej nieuczciwe wykorzystywanie, tj. takie, które jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony umowy (lub go narusza).”
Ustawa wskazuje w art. 7 ust. 3 przykładowe formy nieuczciwych praktyk takie jak:
- nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub zagrożenie rozwiązaniem umowy;
- przyznanie wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
- uzależnianie zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
- nieuzasadnione wydłużanie terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.
Nie spełniają warunków
UOKiK zauważa, że kluczowe dla zastosowania obowiązującej ustawy jest pojęcie produktu rolnego lub spożywczego. W art. 5 ust. 3 ustawy o przewadze kontraktowej, ustawodawca formułując definicję pojęcia produktu rolnego lub spożywczego, zastosował odwołanie do istniejącej już definicji pojęcia środka spożywczego wprowadzonej artykułem 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str. 1, z późn. zm.- Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463).
To nie jest żywność
Jak wskazano w art. 2 w/w rozporządzenia pojęcie: „żywność” (lub „środek spożywczy”) oznacza jakiekolwiek substancje lub produkty, przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub, których spożycia przez ludzi można się spodziewać, przy czym pojęcie „środek spożywczy” obejmuje napoje, gumę do żucia i wszelkie substancje, łącznie z wodą, świadomie dodane do żywności podczas jej wytwarzania, przygotowania lub obróbki.
W treści omawianego artykułu sformułowano także katalog wyłączeń z którego wynika, że „środek spożywczy” nie obejmuje:
- pasz;
- zwierząt żywych, chyba że mają być one wprowadzone na rynek do spożycia przez ludzi;
- roślin przed dokonaniem zbiorów;
- produktów leczniczych w rozumieniu dyrektyw Rady 65/65/EWG i 92/73/ EWG;
- kosmetyków w rozumieniu dyrektywy Rady 76/768/ EWG;
- tytoniu i wyrobów tytoniowych w rozumieniu dyrektywy Rady 89/622/ EWG;
- narkotyków lub substancji psychotropowych w rozumieniu Jedynej konwencji o środkach odurzających z 1961 r. oraz Konwencji o substancjach psychotropowych z 1971 r.
- pozostałości i zanieczyszczeń.
Ostatecznie UOKiK stwierdza że ceny śruty rzepakowej i sojowej oraz DDGS, uwzględniając to że, nie można uznać tych pasz za produkty rolne lub spożywcze w rozumieniu ustawy o przewadze kontraktowej, nie są objęte powyższą ochroną cenowo-prawną.
Tekst przygotował: Robert Gorczyński
Źródło: KRIR, UOKIK,
