Co znajdziesz w artykule?
Wyniki badania „Polska Wieś i Rolnictwo” z 2022 roku uwidoczniły szerokie spektrum opinii wśród rolników. Z odpowiedzi wynika jedno: rolnicy są w pełni świadomi swojej odpowiedzialności za uprawę i ochronę środowiska, a jednocześnie pracują na sukces ekonomiczny swoich społeczności. Jednak staje się to coraz trudniejsze z powodu wielu czynników. Wyniki te przypominają, że przyszłość polskiego rolnictwa zależy od rolników, którzy mimo trudności muszą nadal wypełniać swoje obowiązki.
Większość uważa, że jest w stanie utrzymać się wyłącznie z prowadzenia gospodarstwa
Ponad połowa (53,3%) badanych rolników użytkuje grunty rolne dodatkowo na podstawie dzierżawy (31,7%), użyczenia (14,1%) bądź innego tytułu (7,5%). Trzech na czterech rolników (77,0%) deklarowało, że nie użycza ani nie oddaje w dzierżawę swoich gruntów, a odsetek takich wskazań zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn był podobny i wynosił około 77%. Większość rolników uważa, że jest w stanie wraz z rodziną utrzymać się wyłącznie z prowadzenia działalności rolniczej (70,5% – suma odpowiedzi „raczej tak” i „zdecydowanie tak”).
Właścicielom bardziej opłaca się ziemię dzierżawić niż sprzedać?
W opinii zarówno osób niezwiązanych z rolnictwem, jak i rolników głównym powodem trudności w zakupie ziemi przez rolników w obrocie na rynku prywatnym jest fakt, że „właścicielom bardziej opłaca się ziemię dzierżawić niż sprzedać” (odpowiednio 24,5% i 30,5%). Rolnicy jako drugi powód wskazywali, że „nikt nie chce sprzedawać ziemi rolnej, bo posiadacz gospodarstwa rolnego ma możliwość otrzymywania wsparcia inwestycyjnego” (28,4%) lub „uzyskiwania płatności bezpośrednich” (25,1%). Rolnicy wyraźnie częściej niż osoby niezwiązane z rolnictwem twierdzili, że grunty, które można by sprzedać mają nieuregulowany tytuł prawny, np. brak przeprowadzonego postępowania spadkowego (odpowiednio 24,7% i 16,1%). Z kolei osoby niezwiązane z rolnictwem często wskazywały również, że trudności w zakupie ziemi wynikają z tego, że „rolników nie stać na zakup ziemi po cenach rynkowych” (19,6%).
Ponad połowa rolników zmaga się z niedostatecznym wyposażeniem technicznym
Co drugi badany rolnik przyznał, że największą barierę w rozwoju jego gospodarstwa stanowi niedostateczne wyposażenie techniczne (53,0%), przy czym taką odpowiedź w 2022 roku wskazywano częściej niż w 2021 roku (o 21,4 p.p.). Zdaniem 43,4% rolników w ich gospodarstwie rolnym w najbliższych 5 latach konieczne byłyby inwestycje w nowe maszyny rolnicze (co jest wynikiem o 15 p.p. niższym niż w 2021 roku), 39,4% rolników dostrzega potrzebę remontu posiadanych maszyn rolniczych, a 36,9% uważa, że należałoby wybudować budynki gospodarcze (w 2021 roku była to najczęściej wskazywana potrzeba). Inwestycje w nowe maszyny rolnicze wskazywane były najczęściej bez względu na wiek rolników. Rolnicy w wieku od 35 do 54 lat częściej od pozostałych wskazywali na wybudowanie budynków gospodarczych (42,0%) i zatrudnienie osób do pracy w gospodarstwie (30,7%). Z kolei wśród respondentów w wieku co najmniej 55 lat wyraźnie wyższy odsetek wskazań dotyczył remontu posiadanych maszyn rolniczych (40,3%) i remontu budynków gospodarczych (34,7%), zaś niższy zakupu ziemi rolniczej – 24,3%
Mając potrzebę zakupu nowej maszyny bądź nowego urządzenia rolniczego, ponad połowa badanych rolników (50,8%) zwróciłaby uwagę na to, czy maszyna/urządzenie jest polskiej produkcji (odnotowano znaczny wzrost znaczenia tego czynnika względem 2021 roku – o 27,4 p.p.). Rolnicy w wieku 18-34 lat braliby ten aspekt pod uwagę znacznie częściej (62,5%) niż starsi respondenci.
Dla większości rolników, praca na roli to jedyne źródło utrzymania
Większość badanych rolników nie podejmuje się pracy pozarolniczej (72,3%), gdyż praca w gospodarstwie rolnym nie pozostawia im czasu na jakiekolwiek dodatkowe zajęcia zarobkowe (40,3%; spadek względem 2021 roku o 6,8 p.p.). Pracy pozarolniczej wyraźnie częściej podejmują się rolnicy w wieku od 18 do 34 lat (42,9%), zaś najrzadziej – osoby w wieku 55 lat i więcej (21,5%). Na podjęcie pracy pozarolniczej częściej decydują się kobiety (32,8%), z kolei mężczyźni, którzy nie podejmują się takiej pracy (74,3%).
Ile rolników bierze pod uwagę bioróżnorodność?
Podejmując decyzję o stosowaniu środków ochrony roślin co trzeci rolnik uwzględniał progi ekonomicznej szkodliwości organizmów szkodliwych (34,1%) oraz poziom szkodliwości środków ochrony roślin dla ludzi, pszczół i środowiska naturalnego (33,2%). Takie praktyki stosują najczęściej osoby w wieku od 35 do 54 lat (odpowiednio 33,0% i 28,3%). Blisko co czwarty rolnik brał pod uwagę wyniki prowadzonego przez siebie monitoringu organizmów szkodliwych (23,9%) oraz korzystał z systemów wspomagania podejmowania decyzji w ochronie roślin (22,7%) – najczęściej osoby w wieku od 18 do 34 lat (odpowiednio 27,1% i 21,4%). Rolnicy stosujący środki ochrony roślin czytają etykiety dotyczące ich stosowania, najczęściej podczas zakupu (40,9%) lub przed każdym zabiegiem (37,5%). Rolnicy przed wykonywaniem zabiegów wykorzystujących środki ochrony roślin w swoim gospodarstwie rolnym, często informują o tym fakcie inne osoby, przy czym takie informacje najczęściej przekazują sąsiadom użytkującym działki w sąsiedztwie miejsc stosowania środków ochrony roślin (48,9%). Nieco niższy odsetek badanych przekazuje takie informacje właścicielom pasiek (29,3%). Co trzeci rolnik (30,7%) stosujący środki ochrony roślin nie informuje o tym fakcie innych osób.
Ciężka praca, ale czy opłacalna?
Najwięcej respondentów uważa, że „w rolnictwie pracuje się więcej/ciężej niż w innych zawodach” (62,2%). Wielu respondentów podziela również opinię, że „polscy rolnicy chronią środowisko” (54,5%) i, że „są zaradni” (53,5%). Prawie połowa badanych zgadzała się ze stwierdzeniem, że „działalność rolnicza jest opłacalna” (47,7%), z kolei co piąty respondent był zdania, że „działalność rolnicza jest nieopłacalna” (21,3%). W 2022 roku mieszkańcy obszarów wiejskich (ogółem) znacznie częściej niż w 2021 roku zgadzali się ze stwierdzeniami, że „polska wieś na całe szczęście to nadal głównie rolnictwo” oraz, że „polskie rolnictwo jest nowoczesne” .
Blisko połowa respondentów pozytywnie ocenia sytuację finansową swojego gospodarstwa domowego (49,0%; suma odpowiedzi „bardzo dobrze” i „raczej dobrze”). W 2022 roku ankietowani wskazywali pozytywne oceny sytuacji materialnej swoich gospodarstw domowych rzadziej niż w 2018 i 2021 roku. Z deklaracji ponad połowy badanych wynika, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy sytuacja ich gospodarstwa domowego uległa pogorszeniu (55,3%; suma wskazań „znacząco się pogorszyła” i „trochę się pogorszyła”). Żadnych zmian nie dostrzega 27,4% respondentów, a poprawa sytuacji gospodarstwa domowego dotyczy 11,9% ankietowanych (suma wskazań „znacząco się poprawiła” i „trochę się poprawiła”).
O badaniu „Polska Wieś i Rolnictwo”
„Polska Wieś i Rolnictwo” to cykliczne badanie ankietowe prowadzone od 2004 r. Coroczne raporty zawierają m.in. ocenę działających na rzecz sektora rolnictwa instytucji (w tym ARiMR) oraz opinie rolników dotyczące sytuacji gospodarstw rolnych, podnoszenia wiedzy i umiejętności rolniczych czy korzystania z internetu. Ponadto respondenci wypowiadają się na temat skierowanych do nich unijnych programów pomocowych, zakresu wsparcia ze środków publicznych, a w minionym roku udzielili także odpowiedzi na pytania o wpływ wojny na bezpieczeństwo żywnościowe naszego kraju. Najnowsza analiza została zrealizowana na próbie 1560 mieszkańców obszarów wiejskich na zlecenie: MRiRW, ARiMR, KOWR i KRUS.
